Lingua brètuni
Lu brètuni (ntô brètuni: "brezhoneg" e ntô francisi: "breton") è na lingua indoeuropea dû gruppu dî lingui cèltichi.
Stùria
Comu assai lingui riggiunali ntâ Francia, lu brètuni è quasi scumparsu a vantaggiu dû francisi, suprattuttu dâ fini dû sèculu XIX. Ma lu brètuni s'"arrisvigghiàu" doppu la Secunna Guerra Munniali cu na prugrissiuni mpurtanti ntê 1970ini e li difensuri dû gaddu accuminzaru a fàrisi sintiri ntê 1990ini. Attuarmenti cci sunnu circa 300.000 pirsuni ca pàrranu la lingua brètuni.
La lingua brètuni
La lingua brètuni si scrivi cu l'alfabbetu latinu, ma nun c'havi p'asempiu la littra c. Nveci, c'havi littri accintati: ñ, ù, é, ê e à e li gruppi di littri ch e c'h.
Tabbilla linguìstica
Chista tabbilla ni pirmetti di vìdiri li apparintati linguìstici ntra lu brètuni e lu curnicanu, lu gaddu lu gallisa e lu francisi.
| curnicanu | brètuni | gallisa | gaddu | francisi |
|---|---|---|---|---|
| gwenenenn | gwenanenn | gwenynen | avètt | abeille |
| kador | kado(e)r | cadair | chaérr | chaise |
| keus | keuz, fo(u)rmaj | caws | fórmaij | fromage |
| yn mes | er-maez | i maes, allan | desort | dehors |
| koedha | kouezhañ, kouezho | cwympo,adfeilio | cheir | tomber |
| gaver | gavr | gafr | biq | chèvre |
| chy | ti | ty, annedd | ostèu | maison |
| gweus | gweuz | Gwefus | lip | lèvre |
| ganow | genoù, beg | genau | góll | bouche (gueule) |
| niver | niver | nifer | limerot | numéro |
| perenn | perenn | gellygen | peirr | poire |
| skol | skol | ysgol | escoll | école |
| gwiwer | kazh-koad, gwiñver | gwiwer | chat-de-boéz | écureuil |
| sterenn | ster(ed)enn | seren | esteill | étoile |
| megy | butunat, fumiñ | mygu | betunae | fumer |
| hedhyw | hiziv, hiriv, hidi, hudu | heddiw | anoet | aujourd'hui |
| whybana | c'hwibanañ, c’hwitellat, sutal… | chwibanu | sublae | siffler |
Arcuni palori brètuni
| Palora | Traduzzioni | Prununcia standard |
|---|---|---|
| tirra | douar | 'duar |
| celu | oabl | wabr |
| acqua | dour | du:r |
| focu | tan | tã:n |
| omu | den | de:n |
| fìmmina | maouez | mowəs |
| manciari | debriñ | 'dibi |
| bìviri | evañ | 'e:və |
| granni | bras | bra:s |
| nicu | bihan | 'bijən |
| notti | noz | no:s |
| jornu | deiz | de: |
Li lingui ntâ Britagna
Sturicamenti, la Britagna havi dui àrî linguìstichi:
- La Britagna nferiuri (Basse-Bretagne o Breizh Izel) a punenti (dipartimenti dû Finistère, dû Morbihan e parti dî Côtes-d'Armor) unni si parra la lingua di orìggini brètuni (apparintata ô gaddisi e ô curnicanu) nota cû tèrmini brètuni.
- La Britagna superiuri (Haute-Bretagne o Breizh Uhel) a livanti (dipartimenti di l'Ille-et-Vilaine e dâ Lòira-Atlàntica) unni si pàrranu dialetti neolatini (lingui d'oïl) noti cû tèrmini di gaddu.
Curiusitati
Ntô 2004 lu fumettu "Àstirix lu Gàddicu" fu traducitu ntô brètuni e gaddu.
Culligamentu nternu
Culligamenti esterni
- Dizziunariu brètuni-francisi e francisi-brètuni n lìnia
- Stùria dâ lingua brètuni
- Situ suprâ lingua brètuni
- Lista di 153 òpiri pi mparari lu brètuni (Ministeru dâ Curtura)
- Lizzioni di brètuni n lìnia
Rifirimenti: Bretone in italiano e Breton en français