1492

Ovo je članak o godini 1492.

Za ostala značenja, vidi 1492 (razvrstavanje).

Godina 1492 (MCDXCII) bila je prijestupna godina koja počinje u nedjelju (1. jan./sij. po julijanskom kalendaru).

Događaji

2. 1. - Pad Granade označava kraj Reconquiste i islamskog Al-Andalusa u Španiji, započetog 711.
6. 1. - Ferdinand i Izabela, "Katolički kraljevi", ušli u Granadu.

2. 2. - 7. 3. - Ugarsko-hrvatski sabor u Budimu - prihvaćen Požunski mir od prošle godine i nasljedstvo kuće Habsburg^[1]; smanjenje kraljevske vlasti na račun velikaša.

ožujak - Mađarsko-otomanski rat 1492-94: Sultan Bajazit II došao u Sofiju a granične paše napadaju susedne ugarske zemlje, od Severinske do Jajačke banovine (Sulejman-paša napada Beograd^[2]^[3]). Bajazit će zatim preko Bitolja otići u albanske zemlje.
29. 3. - István Zápolya proglašen za ugarskog palatina.
31. 3. - Granadski edikt (Alhambranski edikt, Edikt o proterivanju) - Katolički monarsi naređuju Jevrejima Kastilje i Aragona da do 31. 7. napuste Španiju, pokrste se ili budu pogubljeni - rasejanje Jevreja po Magrebu i osmanskoj jugoistočnoj Evropi.

9. 4. - Umro Lorenzo de' Medici, de fakto vladar Firence, nasleđuje ga sin Piero Nesrećni (do 1494.).
17. 4. - Kapitulacije iz Santa Fea: sporazum Katoličkih kraljeva i Kolumba o njegovom planiranom putovanju.
7. 6. - Umro poljski kralj Kazimir IV, u Poljskoj ga nasleđuje sin Jan I Olbraht (brat ugarsko-hrvatskog kralja Vladislava II.) a u Litvaniji Aleksandar.
27. 6. - 20. 7. - Sultan Bajazit II provodi 24 dana ramazana u Tepedelenu (Tepeleni) na jugu Albanije, ili Kalkandelenu (Tetovu), dok veliki vezir sa vojskom i janičarima pustoši zemlju.^[4]

2. 8.? (Tiša beav) - Proterani Jevreji iz Kastilje i Aragona; sultan Bajazit II šalje flotu po njih i prima ih u svoju državu (Carigrad, Solun, Jedrene, Izmir...).
3. 8. - Kristifor Kolumbo kreće iz Palos de la Frontera-e sa tri karavele na svoje prvo putovanje - prema Aziji, kako veruje.
11. 8. - Nadbiskup Valencije Rodrigo Lanzol de Borja je izabran za papu Aleksandra VI. (vl. 1492-1503).
kolovoz - Pavle Kiniži razbio "crnu četu", nemirnu zbog neisplaćenih plaća.

septembar - Na povratku Bajazita II iz albanskih zemalja, na putu Bitolj - Prilep, neki čovek prerušen u derviša pokušao ubiti sultana.^[4]
18. 9. - Prvi rok za proterivanje sicilijskih Jevreja, produžen do 13. 1. 1493.

oktobar - Englezi opsedaju Boulogne-sur-Mer jer Francuzi podržavaju pretendenta Perkina Warbecka.
11. 10. - Neki članovi Kolumbove ekspedicije videli svetlost.
12. 10. - Otkriće Amerike: Kristofor Kolumbo se iskrcava na Guanahani/San Salvador, jedno od Bahamskih ostrva.
28. 10. - Kolumbo na Kubi (mjesto Baracoa).

3. 11. - Mir iz Etapla između Engleske (Henry VII) i Francuske (Šarl VIII) - Francuska proteruje Warbecka, Engleska vraća sve teritorije sem Kalea.
7. 11. - Kod Ensisheima u Alzasu pao meteor od 127 kg.

+ Braća Vladislav i Jan Olbraht, kraljevi ugarski i poljski, sklopili obrambeni savez od neposlušnih podanika.

Brat despota Đorđa, Jovan Branković takođe dobija despotsku titulu.
Hrvatska od ove godine plaća ratnu kontribuciju i polovičnom iznosu^[5].
Frankopani se sukobljavaju međusobno i sa hercegom Ivanišom i banom Egervarijem^[6].
Maksimilijan I porazio Osmanlije kod Villacha u Koruškoj^[3].
Osmanlije osvojile dio makarskog područja.
Antonio de Nebrija napisao prvu gramatiku kastiljanskog (španskog) jezika.
Martin Behaim napravio Erdapfel, najstariji sačuvani globus.
Antoine de Ville, sluga Šarla VIII, se popeo na Mont Aiguille, što se smatra prvim planinarskim poduhvatom.
Ivan III., moskovski veliki knez, gradi tvrđavu Ivangorod protiv Livonskih vitezova.
U Kini monetizovana razmena žita za severnu granicu i certifikata za so.
1492-98? - Osnovan Arboretum Trsteno kod Dubrovnika, najstariji na svijetu.
Pominje se Lukarevac, mesto sa srpskom većinom u Rumuniji^[7].

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1492.

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1492.

9. 4. - Lorenzo de' Medici, vladar Firence (* 1449)
7. 6. - Kazimir IV Jagelončik, poljski kralj i litvanski veliki vojvoda (* 1427)
25. 7. - Inocent VIII., papa (* 1432)
12. 10. - Pjero dela Frančeska - italijanski slikar rane renesanse (* ca. 1412)
17. 11. - Džami, persijski pesnik (* 1414)
Baccio Pontelli, italijanski arhitekta (* ca. 1450)
Andreas Ricos, grčki ikonopisac (* 1421)
Domenico Gagini, italijanski skulptor (* 1420)
Katarina Branković, kćerka despota Đurđa, celjska grofica (* ca. 1418)

Vjekoslav Klaić, Svezak drugi: dio treći.... Treća knjiga: Doba kralja Matijaša Korvina i Jagelovića (1458-1526) (archive.org)