Search

1690

godina
Ovo je članak o godini 1690.

Godina 1690 (MDCXC) bila je redovna godina koja počinje u nedjelju po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u srijedu po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

Milenijum:2. milenijum
Vjekovi:16. vijek – 17. vijek – 18. vijek
Decenija: 1660-e  1670-e  1680-e  – 1690-e –  1700-e  1710-e  1720-e
Godine:1687 1688 1689 – 1690 – 1691 1692 1693
1690. po kalendarima
Gregorijanski1690. (MDCXC)
Ab urbe condita2443.
Islamski1101–1102.
Iranski1068–1069.
Hebrejski5450–5451.
Bizantski7198–7199.
Koptski1406–1407.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat1745–1746.
• Shaka Samvat1612–1613.
• Kali Yuga4791–4792.
Kineski
• Kontinualno4326–4327.
• 60 godinaYang Metal Konj
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar11690.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

  • 1. 1. - Bitka kod Kačanika: Tatari pobedili Srbe, Nemce i Mađare, Karpoš se izvukao iz Kačanika[1]. Narednih dana: Georg Christian von Holstein povlači vojsku u Niš, ostavlja srpsku posadu u Prokuplju; Karpoš uhvaćen u Kumanovu i nabijen na kolac u Skoplju[2].
  • 9. 1. - General Veterani preuzeo u Nišu komandu nad snagama u Srbiji[2].
  • januar - Dukađinski sandžakbeg Mahmud-paša Hasanbegović napao i zauzeo Prizren, narod beži iz Peći (patrijarh, deo Pikolominijeve regimente i Srpska milicija beže u Beograd), spaljena Priština, na Kosmetu izbija zaraza, tatarske i turske čete pljačkaju i robe[2]. Pošto je Priština zauzeta uz mnoga zverstva, povlačenje vojske i naroda na čelu s patrijarhom Arsenijem III ide preko Novog Pazara i Studenice[3], do Beograda stižu krajem marta.
  • 18. 1. - Pismeno potvrđen prelazak orahovičkog vladike Jovana Rajića na uniju, sledi mu i iguman Grabovca Jevtimije Negomirović[4][5] (Srbi u Pečuju će 1692-3 odbaciti uniju[6]).
  • 23. 1. - Potpukovnik Antonije Znorić porazio jednu tursku vojsku kod Niša. U ovo vreme: kapetan Banštajn sa Srbima zauzeo Studenicu, opljačkao mnogo stoke u Bijelom Polju, a kapetan Toma Kolašinović sa Albancima nanosi gubitke Mahmud-paši[7].
  • 23. 1. - Josip, Leopoldov sin, okrunjen za rimsko-njemačkog kralja.
  • januar-februar - Tatari drže konje u Pećkoj patrijaršiji, Gašli-paša opljačkao Visoke Dečane, iguman Zaharije umro od posledica zlostavljanja[8].
  • 15. 3. - Znorić napada Peć, kasnije dopire do Sofije i vraća se s plenom u Pirot, kapetan Kučenbah u ovo vreme pljačka Novo Brdo[7].
  • 23. 3. - Pirotski kapetan Šenkendorf napada Pernik, vraća se sa stokom; c. Kapetan Strahinja vodi tešku bitku kod Slatke, za šta će na leto od cara dobiti zlatan lanac i carevu sliku[7].

April/Travanj – Jun/Lipanj

  • 6. 4. - Leopoldova Invitatorija (Litterae invitatoriae) - poziv balkanskim narodima i zemljama, naročito Albancima, da se dignu protiv Turaka[9][10], po predlogu franjevca Tome Raspasanija[4]. Istog dana i pismo patrijarhu Arseniju III u istom smislu (ovaj to primio 16/26. juna)[11]
  • 15. 4. - Umro erdeljski knez Mihály I Apafi, nasleđuje ga sin Mihály II ali Turci daju podršku Imre Thököly-ju.
  • 1. 5. - Bitkom kod Cromdalea je praktično ugušen Prvi Jakobitski ustanak u Škotskoj.
  • 19. 5. - Rat kralja Williama: Bitka kod Port Royala - snage engleskog Massachusettsa (William Phips) pobedile u francuskoj Acadiji i zauzele grad.
  • 8. 6. - Siddiji razorili tvrđavu Mazagon u engleskom Bombaju.
  • 14. 6. - Williamov rat u Irskoj: William III se iskrcao u Irskoj kako bi se obračunao sa Jamesom.
  • 28. 6. (18. 6. po j.k.) - Sabor srpskih crkvenih i svetovnih lica sa austrijskog i turskog poseda u Beogradu, na čelu sa patrijarhom Arsenijem III - odlučeno da izbeglice pređu u Ugarsku i da se borba nastavi odatle, srpski zahtevi formulisani u šest punktacija u vezi crkve i vere[12] (sloboda vere, crkvena samouprava itd.), car Lepold priznat za naslednog vladara srpskog naroda[4]. Patrijarh odlazi u Komoran, sa carem pregovara delegacija episkopa Isaije Đakovića[13].

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

  • 1. 7. - Bitka kod Fleurusa: francuska pobeda u Flandriji.
Bitka kod Beachy Heada
  • 9. 7. - Šenkendorf iz Pirota napada Trn, dva dana kasnije Pernik odakle se opet vraća sa stokom[14].
  • 10. 7. - Bitka kod Beachy Heada: Francuzi potukli anglo-holandsku flotu. Napor za obnovu engleske flote će biti podsticaj i za industrijski razvoj.
  • 10. i 13. 7. - Ofanziva Mustafe Ćuprilića: glavna vojska kreće iz Jedrena; albanske plaćeničke trupe će imati ključnu ulogu u povratku Srbije a učestvuju i jedinice iz Anadolije, Sirije i Egipta; prethodnicu čine tatarski pljačkaši[15].
Dolina reke Boyne
  • 11. 7. - Bitka na Boynu: protestantski kralj William je porazio zbačenog katoličkog kralja Jamesa koji beži nazad u Francusku. Orange Order će kasnije slaviti ovaj događaj 12. jula.
  • 5. 8. (26. 7. po j.k.) - Francuzi zapalili Teignmouth u Devonu - poslednje invadirano mesto u Engleskoj.
  • 10. 8. - Turci osvojili Pirot[15].
  • 12. 8. - Morejski rat: Mlečani (Girolamo Cornaro) osvojili Monemvasiju nakon 17 meseci blokade[16].
  • 18. 8. - Bitka kod Staffarde: francuska pobeda u Pijemontu, zauzeta većina Savoje (Eugen Savojski pomagao svom rođaku).
  • 21. 8. - Austrijski car Leopold I dao Srbima Privilegiju, osnov srpske crkveno-narodne samouprave u Monarhiji[9][10] (srpski narod priznat kao posebna politička celina sa SPC kao nosiocem[17]); dokument dat preko austrijske kancelarije, mađarsko plemstvo smatra ovo povredom svojih prava, pokušavaće da ukmeti Srbe[4] a katolička crkva hoće porez desetinu.
  • 21. 8. - Bitka kod Zernešta: osmanlije i Tekelijevi kuruci porazili habsburško-erdeljske snage - Mihály Teleki poginuo, general Heißler zarobljen. Ludvig Badenski će krenuti na Tekelija po cenu gubitka Srbije[18]. Gen. Veterani s delom vojske i Srpskom milicijom prešao Dunav prema Erdelju, potpuk. Antonije Znorić postavljen za komandanta Karansebeša[19].
Začetak Kalkute na obalama reke Hugli
  • 24. 8. - Job Charnock iz Engleske istočnoindijske kompanije se uz dozvolu cara Aurangzeba iskrcao u mestu Sutanuti - ovo se smatra početkom Kalkute.
  • 29. 8. - Turci zauzeli Vidin[15].
  • 3. 9. - Adrijan postaje poslednji patrijarh moskovski (do 1700).
  • 3. 9. - Prvi džungarsko-ćingovski rat (ili Ojratsko-mandžurski): Bitka kod Ulan Butunga bez jasnog pobednika.
  • 9. 9. - Turci povratili Niš[15] nakon što ga je Guido von Starhemberg branio 25 dana, carska vojska propuštena, Srbi ubijeni[5]. Veliki vezir obećava amnestiju onima koji se ponovo potčine sultanu, mnogi oko Morave i u Šumadiji to i čine, neki se vraćaju i iz Srema, razočarani u habsburšku vlast[15].
  • 17. 9. - Mlečani zauzeli Valonu i obližnju Kaninu, ostaju samo do sledećeg marta (kada Corner umre u Valoni 1. listopada, naslijedi ga manje sposobni Domenico Mocenigo)[20].
  • 20. 9. - Tatari poharali okolinu Beograda[21].
  • septembar? - Gen. Vladislav Čaki poslat da brani obalu Save, ali nakon pojave Tatara pobegao u Potisje, usput pljačka više naselja[22].
  • 22. 9. - Imre Tekeli izabran za kneza Erdelja (do 1691).
  • 27. 9. - Zauzeto Smederevo[15].

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

  • 5. 10. - Književna Accademia dell'Arcadia održala prvi sastanak u Rimu.
  • 6. 10. - Velika seoba Srba: prebačena poslednja grupa izbeglica iz Beograda[5].
  • 8. 10. - Opsada Beograda: Turci se vratili u grad posle kratke opsade i eksplozije barutane koja je potpuno uništila zamak despota Stefana. Tatari prethodnih dana pljačkali Srem[15]. Ludvig Badenski nakon pada Beograda naređuje da se napuste i razore Šabac, Mitrovica, Rača i Brod - panika kod izbeglica, beže prema Budimu, zajedno sa lokalnim Srbima iz današnje Vojvodine (40 dana do Sentandreje)[22]. Kaluđeri nose mošti svetaca (npr. kneza Lazara)[5].
  • 16. 10. - Diploma Leopoldinum: regulisani politički status i sloboda vere u Erdelju, zasebno od Ugarske.
  • 16 - 24. 10. - Bitka za Québec, neuspešni engleski pokušaj protiv Francuza.
  • jesen? - Turci uspjeli privremeno preoteti Slavoniju, osim Osijeka i Virovitice, vlaško naselje oko Podborja (Daruvara, Mala Vlaška) stalo uz Turke, vjerovatno zbog habsburškog zlostavljanja[23]. (Šišić: "a onda [Ćuprilić] okrene na Osijek i ostale neke slavonske gradove; ali ovdje ne učini ništa."[24]).
Shema Papinove mašine s klipom
  • 4. 12. - Razoran zemljotres kod Villacha, šteta i u Istri.
  • 10. 12. - Kolonija Massachusetts prva u Severnoj Americi izdaje bills of credit, vrstu novčanica.
  • 11. 12. - Protekcionalna diploma Leopolda I Srbima, izdata preko Ugarske dvorske kancelarije - obećana komisija za ispitivanje tužbi za nasilje[4][10], nešto proširene privilegije iz avgusta, lokalnim vlastima se naređuje da ih poštuju (zahtevali su ratne poreze od Srba)[17].
  • decembar - John Flamsteed video Uran ali ga je katalogizovao kao zvezdu (34 Tauri).
  • 29. 12. - Zemljotres pogodio Ankonu.

Kroz godinu

  • Glad: begunci u Srbiji jedu konjsko i pasje meso, pa i meso mrtvih ljudi[21]. Velika glad i u Bosni - "...U Saraevu izidoše dica mater mrtvu. U Banjoj Luci koga su obisili, obnoć bi ga gladni ljudi svega izili..."[4].
  • Zahumsko-hercegovački mitropolit Savatije Ljubibratić napadao Ljubomir (kod Trebinja) sa mletačkim providurom[25].
  • Bosanski biskup Nikola Ogramić-Olovčić koristi vojsku kako bi franjevce u Slavoniji prinudio na poslušnost[26].
  • Počela s radom habsburška komisija za izradu karte i gruntovnog popisa novoosvojenih dobara u Ugarskoj - jedan od uzroka Rakocijevog ustanka 1703[27].
  • Denis Papin napravio model parne mašine sa klipom.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1690.

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1690.

Reference

Literatura
Izvor: https:https://www.search.com.vn/wiki/index.php?lang=sh&q=1690&oldid=41357698
🔥 Top keywords: Manjinska vladaGlavna stranicaLuka ModrićInstagramReal Madrid CFNikola TeslaHrvatska demokratska zajednicaSrbijaIzraelPosebno:TražiStrofaMomčilo Bajagić BajagaRepublika SrpskaMihajlo PupinHrvatski saborBeogradIranVještačka inteligencijaPravdaTemperaturaOvan (znak)Carles PuigdemontDrugi svjetski ratMateo KovačićNovi SadAr (jedinica)KosovoKurirBoris JokićCrna GoraPopis gradova u Bosni i HercegoviniAleksandra PrijovićPodgoricaFacebookFudbalHijerarhija Pravoslavne crkveMost nezavisnih listaVaga (znak)Vrnjačka Banja