මාතලේ අළුවිහාරය

ක්‍රි.පූ. තෙවන සියවසේ දී, දේවානම්පිය තිස්ස රජතුමා විසින් මෙම ලෙන මහා සංඝ රත්නය විෂයෙහි පූජා කර තිබේ. එතුමා විසින් බුදු සසුනට පූජා කරන ලද විහාර අතර ප්‍රධාන ස්ථානයක් මෙම විහාරයට හිමි වේ.

අලුලෙන විහාරය, පාලි බෞද්ධ ත්‍රිපිඨකය පළමුවරට ග්‍රන්ථාරූඪ කළ ස්ථානය ලෙස වැදගත් වේ. බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ පරිනිර්වාණයෙන් පසුව, ශිෂ්‍ය භික්ෂූන් වහන්සේලා විසින් බුද්ධ ධර්මය කට පාඩමින් පවත්වාගෙන ආහ. ක්‍රි.පූ. පළමු සියවසේ, වළගම්බා රජ සමයේ දී "බැමිණිතියාසාය" නමින් දරුණු දුර්භීක්ෂයක් ඇති වූ අතර එය වසර 12ක් තිස්සේ පැවතුනි. මෙම කාල වකවානුව තුළම ශ්‍රී ලංකාව දකුණු ඉන්දීය ආක්‍රමණයකටද ලක් වී තිබුණි. දුර්භීක්ෂය නිසා භික්ෂූන් වහන්සේලාට කැලෑ කොළ, අල, මුල් ආදිය වළඳමින් ඉතා අසීරු කාලයකට මුහුණ දීමට සිදුවිය. මෙම තත්වයන් යටතේ ධර්මය කට පාඩමින් මතක තබාගැනීම අපහසු විය. එම නිසා බුදු දහමට ඇති තර්ජනය භික්ෂූන් වහන්සේලාට අවබෝධ විය. ඔවුන් ගෙන් 60 නමක් පමණ මලය (කඳු) රටට වැඩිය අතර, තවත් පිරිසක් උතුරු ඉන්දියාවට වැඩිය බව කියැවේ. මලය රටට වැඩි පිරිස මහවැලි ගං ඉවුරු වල ඉතා අසීරු ලෙස කාලය ගත කළහ. ඔවුහූ දුර්භීක්ෂයෙන් මිය ගිය සතුන් දුටුවහ. බුදු දහම විනාශ වීමේ අවධානමක් ඇති බව උන් වහන්සේලාට අවබෝධ වූහ.

දුර්භීක්ෂය ගෙවී ගිය අතර, වසර 14 ක් තිස්සේ සැඟව සිටි වළගම්බා රජු නැවත කරළියට අවේය. මලය රටට හා ඉන්දියාවට වැඩම කල භික්ෂූන් වහන්සේලා නැවත පැමිණ, කල්ලගම ජනපදයට ඒකරාශී වූහ. මතු පරපුර වෙනුවෙන් බුදු දහම රැකගනු වස් ත්‍රිපිඨකය ග්‍රන්ථාරූඪ කිරීමට ඔවුහූ කතිකා කරගත්හ. අනුරාධපුරය මේ සඳහා සුදුසු නොවන බව තේරුම් ගත් උන්වහන්සේලා, වළගම්බා රජුගේ අනුග්‍රහය ඇතුව "මාතුල ජනපදයේ", අලුලෙන මෙම කාර්යයට සුදුසුම තැන ලෙස තෝරා ගන්නා ලදී. වර්තමානයේ, මාතලේ, අලුවිහාරේ ලෙසින් හැඳින් වෙන්නේ මෙම ස්ථානයයි.

1956 වැලිවිටියේ සෝරත හිමිපාණන්,බලන්ගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රෙය මහා නාහිමි පාණන් ,කෝදාගොඩ ඝානාලෝක නාහිමිපාණන් ,ලබුගම ලංකානන්ද මහානාහිමි පාණන් ,යන ආදීන්ගේ මහත් කැපවීමෙන් බුද්ධ ජයන්ති ත්‍රිපිටකය ලෙස සිංහලයට හැරවුනි. තවද මුල් ත්‍රිපිටිකය තල්පත්වල ලියවී තිබු අතර බොහෝ දොස සහිත විය එබැවින් එම ත්‍රිපිටකයද බොදු පඩිවරුන් කිහිපදෙනෙකුගේ මුලිකත්වයෙන් යලිත් පාලි භාෂාවෙන් තල්පත්වල ග්‍රන්තාරුඩ කිරීම පුරා වසර 10 තුල (1981-1991) අලුලෙන විහාරේදීම සිදුකරන ලදී.

මාතුල දනව්ව පිහිටියේ අද කෑගල්ල අවට පෙදෙසයි. පසුකාලිනයන් විසින් ‘මාතුල අළුලෙන’ ස්ථානය මාතලේ අලුවිහාරේ යෑයි උපකල්පනය කර හඳුන්වා ඇති බව පෙනේ. මහතිල හෙවත් ලොකු තල (මහ තල) ධාන්‍ය වර්ගයේ ශාක තිබූ පෙදෙස මහතල හෙවත් මාතලේ විය. එසේ නොමැතිව මාතුල මාතලේ වූවා නොවේ.

අලු විහාරේදී ට්‍රිපිටකය ග්‍රන්තාරුඩ කිරීම පිළිබද තොරතුරු ගෙන එන අස්ගිරි තල්පත මෙසේ සදහන් කරයි. "එම තිස්ස තෙර මහාවීහාරයේ සංගයා හා භෙදබින්නව මහාවිහාරයට විපක්ෂව අභයගිරි නිකාය ඇතිකරගත් තැනෙහිදී මතු සාසනාරක්ශාව නොපවත්නා කාරනාව දැක පන්චමහවාස නිවාසී මහරහත් වහන්සේලා ලොවාමහාපයට රැස්ව ,මහා සඟ සම්මුතිය සෑදී ත්‍රිපිටකය ග්‍රන්තාරුඩ කර තබන්නට ඇතිකරගත් කතිකාව තලෙස මහාවිහාර තුපාරාම වාසි කුන්තගත්තතිස්ස මහරහතන් වහන්සේ ප්‍රදාන 500 මහරහතන් වහන්සේලා මාතුල දනව්වේ අලුලෙනට රැස්ව උපාලි මහරහතන් වහන්සේගේ පටන් ස්ථවීර පරම්පරා 36 සිත්හිලා දාරා පවත්වෙගෙන ආවාවු ත්‍රිපිටකය පාලි ධර්මය අප බුදුන් පිරිනිවී සාරසිය සු පනස් වසක් ඉක්ම්මවී ගිය තැනේ සන්ගායනාකොට ග්ර්න්තාරුද කල සේක."නිකායසංග්‍රහය හෙවත් සාසනාවතාරය කෘතියෙහි මෙය 38 ලෙස පෙන්වාදෙයි.^{[1] [2]} එමෙන්ම මයුරපාද පරිවේනාධිපති බුද්ධපුත්‍ර නම් මහා ස්ථවීරයන් විසින් (ගම්පල රාජධානිසමයේ )පුජාවලි ග්‍රන්ථයේ පන්සීයක් රහතන් වහන්සේලා අළුලෙන වැඩ හිද පොත් සංගායනා කල සේක යනුවෙන් දක්වයි. ^[3] සද්ධර්මරත්නාකරය තුලද නිකාය සංග්‍රහයට බොහෝ සෙයින් සමාන වූ විස්තරයක් ගෙනහැර දක්වයි.

එම ස්ථවීර පරම්පරා 38 නම්.

අලුවිහාරයේ සිට මද දුර ප්‍රමාණවලින් පිහිටා ඇති තලගහගොඩ රජ මහා විහාරය, ඇබිල්ල රජ මහා විහාරය, කොහොන් රජ මහා විහාරය, කුරුවා බෝගම්බර රජ මහා විහාරය වැනි බෞද්ධ ආශ්‍රමික ගල්ලෙන්/විහාර සංකීර්ණද අළුවිහාරයට යාබද ගල්ලෙන් සංකීර්ණ මෙන් අලුලෙන විහාරයේදී සිදු කරන ලද ග්‍රන්ථාරුඩ දර්ම සංගායනාවට සහබාගි වූ මහරහතන් වහන්සේලාගේ වාසස්ථාන වී තිබේ. එම ගල්ලෙන් වල වැඩ සිටි මහරහතන් වහන්සේලා අලුලෙන විහාරය ගල්ලෙන් සංකීර්ණය සේ සලකු බව පෙනේ.

• ත්‍රිපිටකය