නීල් ආම්ස්ට්‍රෝන්
නීල් ඇල්ඩෙන් ආම්ස්ට්‍රෝන් (1930 අගොස්තු 05 - 2012 අගෝස්තු 25) යනු හිටපු ඇමරිකානු ගඟනගාමියෙකු, පර්යේෂණ ගුවන් නියමුවකු, විශ්ව විද්‍යාල මහාචාර්යවරයෙකු සහ ඇමෙරිකානු එක්සත් ජනපද නාවික ගුවන් නියමුවකු ද වෙයි. ඔහු සඳ මත පා තැබු ප්‍රථම පුද්ගලයාය. ඔහුගේ ප්‍රථම අභ්‍යවකාශ ගමන සිදු කරනු ලැබුයේ 1966 දී ජෙමිනි 8 යානයෙන් වන අතර ඔහු එහි අණදෙන නියමුවා විය. මෙම මෙහෙයුමේ දී ගුවන් නියමු ඩේවිඩ් ස්කොට් සමග එකතුව ඔහු විසින් මුල්ම පිරිස් බලයක් ඇතිව අභ්‍යවකාශ යානා දෙකක් තටාක ගත කරන ලදී. ආම්ස්ට්‍රෝන්ගේ දෙවන සහ අවසාන අභ්‍යවකාශ ගමන සිදු කරන ලද්දේ 1969 ජුලි 20 වන දා ය. ඒ ප්‍රථම වරට සඳ මත පා තැබීමේ මෙහෙයුමත් සමගය. ඔහු මෙම මෙහෙයුමෙහි ඇපලෝ 11 යානයෙහි අණදෙන නිළධාරියා විය. මෙකී සුප්‍රසිද්ධ මානව වර්ගයාගේ ඉදිරි ගමනට තැබු යෝධ පියවරත් සමගින් ආම්ස්ට්‍රෝන් සහ එඩ්වින් ඕල්ඩ්‍රින් මුල්ම වරට චන්ද්‍රයාගේ පෘෂ්ඨය මතට පා තබා පැය 2 ½ ක කාලයක් මුළුල්ලේ සඳ ගවේෂණය කළහ. ඔවුන් මෙලෙස ගවේෂණය සිදු කරන අවස්ථාවන්හි දි ඔවුනට සහය දක්වමින් මයිකල් කොලින්ස් චන්ද්‍ර පෘෂ්ඨයට ඉහළින් කක්ෂගත විය. ආම්ස්ට්‍රෝන් හට Congressional Space Medal of Honor නම් සම්මානය මේ සඳහා හිමි වුණි.
නීල් ආම්ස්ට්‍රෝන් Neil Armstrong | |
|---|---|
 | |
| උපත | 5 අගෝස්තු 1930 වැපකොනේටා, ඔහියෝ,ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය |
| තත්ත්වය | විශාමික |
| ජාතිකත්වය | ඇමෙරිකානු |
| රැකියාව | පරීක්ෂණ ගුවන් නියමු |
| Space career | |
 එක්සත් ජනපද අභ්‍යවකාශගාමී සඳමත පා තැබු ප්‍රථම මිනිසා | |
අභ්‍යවකාශගත කාලය | දින 8 , පැය 14 , මිනිත්තු 12 සහ තත්පර 31 |
| තෝරාගැනීම | 1957 අභ්‍යවකාශගාමී තේරීම් ලැයිස්තුව MISS කණ්ඩායම, 1960 අභ්‍යවකාශගාමී තේරීම් ලැයිස්තුව Dyna-Soar කණ්ඩායම, 1962 නාසා අභ්‍යවකාශගාමී කණ්ඩායම 2 |
Total EVAs | 1 |
| මෙහෙයුම් | ජෙමිනි 8, ඇපලෝ 11 |
මෙහෙයුම් ලාංචනය |   |
ගඟනගාමියෙකු වීමට ප්‍රථම ආම්ස්ට්‍රෝන් එක්සත් ජනපද නාවික හමුදාවෙහි සේවය කළ අතර කොරියානු යුධ සමයේදී ක්‍රියාකාරී සමාජිකයෙකු විය. මෙකී යුධ සමයෙන් පසු ඔහු අධිවේගී ගුවන් මධ්‍යස්ථානයක් වන National Advisory Committee for Aeronautics (NACA) හි පර්යේෂණ ගුවන් නියමුවකු ලෙස සේවය කළ අතර එහි දී ඔහු විවිධ වර්ගයේ ගුවන් යානා වලින් ගුවන් ගමන් 900 කටත් වඩා සිදු කර තිබුණි. මෙම මධ්‍යස්ථානය දැනට හඳුන්වනු ලබන්නේ Dryden Flight Research Center නමිනි. පර්යේෂණ ගුවන් නියමුවකු ලෙස ඔහු F – 100 Super Sabre A සහ C ගුවන් යානයෙහි, F – 101 Voodoo සහ Lockheed F – 104 A Starfighter යන යානා වල සේවය කර ඇත. මීට අමතරව Bell X – 1B, Bell X – 5, North American X – 15, F – 105 Thunderchief, F – 106 Delta Dart, B – 47 Stratojet, KC – 135 Stratotanker සහ Paresecv යන යානාවල ද පියාසර කර ඇත. ඔහු Purdue සරසවියෙන් උපාධි ලැබුවෙකි.
පුද්ගලික ජීවිතය
1930 අගෝස්තු 5 වැනිදා, ඔහියෝ ප්‍රාන්තයෙහි වැපකොනේටා නගරයේ දී[1] වයෝලා ලුවීස් ට සහ ස්ටීවන් කෙනෙග් ට දාව ආම්ස්ට්‍රෝන් උපත ලැබීය. ඔහුට ජූන් නම් බාල සොහොයුරියක් ද ඩීන් නම් බාල සහෝදරයෙකු ද විය. ඔහුගේ පියා ඔහියෝ ප්‍රාන්ත රාජ්‍යයේ විගණකයෙකු විය.[2] එම නිසා ඊළග වසර 14 තුළ ඔහුගේ පවුල ට ප්‍රාන්තය පුරා නගර 16 කට පදිංචිය මාරු කිරීමට සිදුවිය.[3] ආම්ස්ට්‍රෝන්ට ගුවන් යානා ගැන උනන්දුව ඇති වූයේ වයස අවුරුදු දෙකේදී පමණ ය. එකල ඔහුගේ පියා ඔහුව ක්ලීව්ලන්ඩ් හි තිබූ ගුවන් තරඟ නැරඹීමට රැගෙන ගොස් ඇත. වයස පහේදී හෝ හයේදී ඔහුට පළමු ගුවන් ගමන් අත්දැකීම ලැබුණි.[4][5]
1944 දී ඔහුගේ පවුල අවසාන වරට නැවතත් වැපකොනේටා නගරයට පැමිණියහ. එහිදී ආම්ස්ට්‍රෝන්ග් බ්ලූම් උසස් පාඨශාලාවට ඇතුල් විය. ඔහු වැපකොනේටා ගුවන්තොටේදී ගුවන් යානා නියමු පුහුණුවක් ලැබීය.[1] තම 16 වැනි උපන්දිනය දා ශිෂ්‍ය ගුවන් සහතිකයක් ලබාගත් ඔහු අගෝස්තු මාසයේදි සිය ප්‍රථම ගුවන් ගමන තනිවම සිදු කළේය. ඒ රියදුරු බලපත්‍රයවත් ලබා ගැනීමට පෙරයි.[6] ආම්ස්ට්‍රෝන්ග් ක්‍රියාකාරි බාලදක්ෂයෙකු වූ අතර ඇමරිකානු බාලදක්ෂ වැඩසටහනේ ඉහළම තනතුර වූ 'Eagle Scout' තනතුර ලබාගත්තේය. ආම්ස්ට්‍රෝන් හට බාලදක්ෂ ව්‍යාපාරය විසින් Distinguished Eagle Scout සම්මානය සහ Silver Buffalo සම්මානය ප්‍රදානය කෙරුනි.[7][8] 1969 ජුලි 18 වැනිදා චන්ද්‍රයා වෙත පියාසැරිය කරන අතරතුර ආම්ස්ට්‍රෝන් ඉඩාහෝ ප්‍රාන්තයේ පැවති ජාතික බාලදක්ෂ ජම්බෝරියට සහභාගි වූ බාලදක්ෂයන් හට සිය ශුභාශිංසන යැවීය.[9] ආම්ස්ට්‍රෝන් චන්ද්‍රයා වෙත ගෙන ගොස් නැවත රැගෙන ආ පෞද්ගලික අයිතම කිහිපය අතර ලෝක බාලදක්ෂ ලාංඡනයක් ද විය.[10]
1947 දී, වයස 17 ක් වූ ආම්ස්ට්‍රෝන් පර්ඩූ විශ්වවිද්‍යාලයේදී ගගනයාත්‍රා ඉංජිනේරු විද්‍යාව හැදෑරුවේය.[11]
නාවික හමුදා සේවය
.jpg)
1949 ජනවාරි 26 දා ආම්ස්ට්‍රෝන්ව නාවික හමුදා සේවයට කැඳවන ලදී. වෛද්‍ය පරීක්ෂනවලින් පසු 1949 පෙබරවාරි 24 දා මිඩ්ෂිප්මන් තනතුරට පත්විය.[12] 1949 සැප්තැම්බර් 9 වැනිදා ඔහු පියාසැරි පුහුණුව සඳහා වූ T-6 ටෙක්සන් ගුවන් යානයක් තනිවම පියාසර කළේය.[13] 1950 මාර්තු 2 වැනිදා ඔහු ගුවන් යානා ගෙනයනා නෞකාවක් වූ USS Cabot මතට ගුවන් යානයක් ගොඩබෑවේය.[13] 1950 අගෝස්තු 16 වැනිදා නාවුක හමුදාව ඔහුට දන්වා සිටියේ ඔහු නාවික ගුවන්නියමුවෙක් ලෙස සම්පූර්ණ සුදුසුකම් ලබා ඇති බවයි.
1950 නොවැම්බර් 27 වැනිදා ආම්ස්ට්‍රෝන්ග්ව VF-51 නම් ජෙට් කණ්ඩායමේ නියමුවෙක් ලෙස පත් කරන ලදී. එහි ලාබාලතම නිළධාරියා වූ ඔහු 1951 ජනවාරි 5 වැනිදා පළමු වතාවට ජෙට් ගුවන් යානයක් පියාසර කළේය. ඒ ග්‍රමන් F9F පැන්තර් යානයකි. 1951 ජුනි 5 වැනිදා ආම්ස්ට්‍රෝන්ග්ව Ensign තනතුරට උසස් කරන ලද අතර ඊට දින දෙකකට පසුව ඔහු පළමුවරට ජෙට් යානයක් ගුවන්යානා වාහක නෞකාවක් මතට ගොඩබෑවේය. ඒ USS Essex මතටයි. 1951 ජුනි 28 වැනිදා, Essex කොරියාව බලා යාත්‍රා කිරීම ඇරඹූ අතර VF-51 එහි පොළොවේ ඉලක්ක වලට පහර දෙන (ground-attack) ගුවන්යානය ලෙස ක්‍රියා කළේය.[14]
1951 අගෝස්තු 29 දා ආම්ස්ට්‍රෝන් පළමු වරට කොරියානු යුද්ධයට සහභාගී වූයේ ය. ඒ සොන්ග්ජින් හි ගුවන් ඡායාරූප ලබාගැනීමේ මෙහෙයුමකදීය.[15] ඉන් දින පහකට පසු ඔහු සන්නද්ධ විහිදුම් මෙහෙයුමක් සඳහා සහභාගි විය. ඒ මාජොන්-නි නම් ගම්මානයට දකුණින් ඇති ප්‍රමුඛ ප්‍රවාහන සහ ගබඩා පහසුකම් ඇති ප්‍රදේශයක් මතිනුයි. ආම්ස්ට්‍රෝන්ග්ට අනුව ඔහු පොළොවට බෝම්බ හෙලීම සඳහා පහළ උන්නතාංශයක පැ.කි.මී. 560 ක පමණ වේගයකින් පියාසර කරමින් සිට ඇති අතර කඳු අතර උගුලක් ලෙස ඇද තිබූ කේබලයක ඔහුගේ යානය ගැටී ඇත. පොළොවට මීටර් 150 ක් පමණ උසින් ගමන් ගද්දී සිදුවූ මෙම අනතුරින් යානයේ එක් තටුවක අඩි 6ක ප්‍රමාණයක් විනාශ විය. එම ප්‍රදේශය තුලදී බරපතළ ලෙස ගුවන්යානා-මර්ධන-අවි වලින් වෙඩි ප්‍රහාර එල්ල වුවද ඒවා ආර්ම්ස්ට්‍රෝන්ගේ යානයේ නොවැදුනි.[16] නමුත් USS Essex නෞකාවේ අණ දෙන නිළදාරියාට මුලින් ලැබුණු වාර්තාවේ සඳහන් වූයේ ආම්ස්ට්‍රොන්ගේ F9F පැන්තර් යානය ගුවන්යානා-නාශක අවි වලින් එල්ල වූ ප්‍රහාර වලට හසුවූ බවටයි.
යානයට දරුණු ලෙස හානි වුවද එය නැවත සතුරු කලාපයෙන් පිටතට ගෙන ඒමට ආම්ස්ට්‍රෝන්ග් සමත්විය. පාර්ශවික සමබරතාවය පාලනය කිරීම සඳහා තිබූ ගුවන් යානා තටු විනාශ වී තිබූ නිසා යානය නැවත ආරක්ෂිතව ගොඩබසීමට නොහැකි විය. ආම්ස්ට්‍රෝන්ට තිබූ එකම බලාපොරොත්තුව වූයේ යානයෙන් පිටතට පැනීමේ ක්‍රියාවලියයි (ejection). එමගින් ආසනයත් සමගම නියමුවාව යානයෙන් වෙන් කෙරෙන අතර ආසනයේ ඇති පැරෂූටයක් මගින් ඔහුව ආරක්ෂිතව පොළොවට පතිත කළ හැක. ආම්ස්ට්‍රෝන් ඉලක්ක කළේ මුහුද මතදි යානයෙන් ඉවත් වී ජලයට පතිත වී, ඉන් පසු ගලවාගැනීමේ හෙලිකොප්ටර යානයක් පැමිණෙන තෙක් බලා සිටීමටයි. නමුත් සුළඟට අසුවූ පැරැෂූටය නැවත ගොඩබිම් පෙදෙසට ගසා ගෙන ගියේය. ගොඩබිමට පතිත වූ ඔහුව මිතුරෙකු විසින් ජීප් රථයකින් රැගෙන යන ලදි. ඔහුගේ ගුවන්යානය වූ F9F BuNo 125122 හි සුන්බුන් සොයාගත නොහැකි විය.[17]
ආම්ස්ට්‍රෝන් කොරියාවේදී පැය 121 ක ගුවන් කාලයක් තුල මෙහෙයුම් 78 කට සහභාගි විය. කොරියානු යුද්ධයේදී මියගිය එක්සත් ජනපද නාවික හමුදා භටයින් 492 න් 27 දෙනෙක් USS Essex හි සේවය කළ අය විය. මෙහෙයුම් 20 ක් සඳහා ආම්ස්ට්‍රෝන්ග් හට Air Medal නොහොත් ගුවන් පදක්කම ද, තවත් මෙහෙයුම් 40 ක් සඳහා Gold Star දෙකක්ද, Korean Service Medal, Engagement Star, National Defense Service Medal සහ United Nations Korea Medal ද හිමි විය.[18]
පරීක්ෂන නියමු
පර්ඩූ සරසවියෙන් ඉවත් වීමෙන් පසු ආම්ස්ට්‍රෝන් පර්‍යේෂක පරීක්ෂණ ගුවන් නියමුවෙකු ලෙස සේවය කළේය. ඔහු එඩ්වර්ඩ්ස් ගුවන්හමුදා මූලස්ථානයේ ඇති අධිවේගී ගුවන් මධ්‍යස්ථානයක් වන National Advisory Committee for Aeronautics (NACA) හි රැකියාවක් සඳහා ඉල්ලුම් කෙරුවේය.[19] නමුත් එහි ඇබෑර්තුවක් නොතිබූ නිසා ඔහුගේ අයදුම්පත ක්ලීව්ලන්ඩ් හි ඇති ලුවිස් ගුවන් ප්‍රචාලන විද්‍යාගාරයට හරවා යවන ලදී. 1955 මාර්තු 1 වැනිදා ආම්ස්ට්‍රෝන් එහිදී පළමු වරට පරීක්ෂණාත්මක ගුවන් ගමනක් සිදු කළේය.[19] ඔහු ක්ලීව්ලන්ඩ් හි සේවය කළේ සුලු කාලයක් පමණි. 1955 ජුලි 11 දින ඔහු NACA අධිවේගී ගුවන් මධ්‍යස්ථානයේ සේවයට වාර්ථා කරන ලදි.[20]
අභ්‍යාවකාශගාමී වෘත්තිය
1958 ජුනි මාසයේ ආම්ස්ට්‍රෝන්ව එක්සත් ජනපද ගුවන් හමුදාවේ Man In Space Soonest වැඩසටහනට තෝරගත් නමුත් උසස් පර්යේෂණ ව්‍යාපෘති ඒජන්සිය එම වැඩසටහනට ප්‍රතිපාදන සැපයීම නවත්වන ලදී. ඒ වෙනුවට පසුව ඉදිරිපත්වුනේ නාසා ආයතනයේ මර්කරි ව්‍යාපෘතියයි. නමුත් එහි අභ්‍යාවකාශගාමියෙකු ලෙස ඉදිරිපත් වීමට හැකිවූයේ හමුදා පරීක්ෂන නියමවුනට පමණක් වූ අතර ආම්ස්ට්‍රෝන් සිවිල් පරීක්ෂන නියමුවෙක් වූ නිසා එයට සහභාගි විය නොහැකි විය.[21][22] 1960 නොවැම්බර් මස ඔහුව X-20 ඩයින-සෝර් නම් හමුදා ගුවන් යානයට නියමු උපදේශකයෙකු ලෙස තෝරාගන්නා ලදි. ඉන් වසර දෙකකට පසු 1962 මාර්තු 15 දා, ආම්ස්ට්‍රෝන් X-20 නම් ගුවන් යානය සඳහා තෝරාගත් නියමු-ඉංජිනේරුවන් හත්දෙනා අතරට ඇතුළත් විය.[23][24]
1962 අප්‍රේල් මස නාසා ආයතනය නිවේදනය කළේ ජෙමිනි ව්‍යාපෘතිය සඳහා දෙවන ගගනගාමීන් කණ්ඩායමක් බඳවා ගන්නා බවත් මෙවර සිවිල් පරීක්ෂන නියමුවන්ට ද ඉල්ලුම් කළ හැකි බවයි.[25] 1962 මැයි මස සියැටල් වර්ල්ඩ්'ස් ෆෙයාර් වෙත ගිය ආම්ස්ට්‍රෝන් එහි තිබූ අභ්‍යාවකාශ ගවේශනය ගැන වූ සමුළුවකට සහභාගි විය. සියැටල් සිට නැවත පැමිණි ඔහු අභ්‍යවකාශගාමියෙකු වීමට ඉල්ලුම් කළේය. ඔහුගේ ඉල්ලුම් පත්‍රය එහි ළඟාවුනේ ඉල්ලුම් පත් යැවිය හැකි අවසාන දිනය වූ 1962 ජුනි 1 වැනිදාට සතියකටත් පසුවයි. කෙසේ නමුත් එඩ්වර්ඩ්ස් හමුදා මූලස්ථානයේ ආම්ස්ට්‍රෝන් සමග සේවය කළ ඩික් ඩේ නම් ගුවන් විඩම්බක විශේෂඥයා හට ඔහුගේ ඉල්ලුම් පත්‍රය හමුවී ඇති අතර ඔහු කිසිවෙකුට නොදැනෙන ලෙස එය ඉල්ලුම් පත්‍ර ගොඩට දමා ඇත.[26] ජුනි මස අවසානයේ බෲක්ස් ගුවන් හමුදා කඳවුරේදි ආම්ස්ට්‍රෝන් වෛද්‍ය පරීක්ෂනයකට ලක් වූවේය. මෙම පරීක්ෂනය වේදනාකාරි සහ තේරුමක් නැති එකක් බවට අයදුම්කරුවන් විස්තර කර ඇත.[27]
නාසා හි පියාසැරි කාර්ය මණ්ඩල මෙහෙයුම් අධ්‍යක්ෂක, ඩිකී ස්ලේටන්, 1962 සැප්තැම්බර් 13 ආම්ස්ට්‍රෝන් අමතා ඔහු නාසා අභ්‍යවකාශගාමී බලකායට එකතු වීමට කැමැතිදයි විමසීය. පැකිළීමකින් තොරව ඔහු එයට කැමති විය. දින තුනක් යනතෙක් එම තෝරාගැනීම් රහසිගතව පැවතුනද එම වර්ෂයේ මුල සිටම මාධ්‍ය වාර්තා කලේ ආම්ස්ට්‍රෝන් "පළමු සිවිල් අභ්‍යාවකාශගාමියා" ලෙස තෝරාගනු ඇති බවයි.[28] මෙම කණ්ඩායමට තෝරාගෙන තිබුණේ සිවිල් නියමුවන් දෙදෙනෙකු පමණි.[29] ඒ ආම්ස්ට්‍රෝන් සහ එලියට් සී ඒ දෙදෙනායි.[30] 1962 සැප්තැම්බර් 17 තිබූ මාධ්‍ය හමුවකදී නාසා ආයතනය ව්සින් දෙවැනි ගගනගාමීන් කණ්ඩායම ප්‍රසිද්ධියට පත් කරන ලදී. මර්කරි 7 ගගනගාමී කණ්ඩායමට වඩා මොවුන් වයසින් බාල සහ අධ්‍යයන සුදුසුකම් වලින් ඉහළ විය. මයිකල් කොලින්ස් පැවසුවේ අභ්‍යවකාශගාමී බලකායේ සිටි වැඩිම පළපුරුද්දක් තිබූ පරීක්ෂණ නියමුවා ආම්ස්ට්‍රෝන් බවයි.[31]
ජෙමිනි වැඩසටහන
ජෙමිනි 5
1965 පෙබරවාරි 8 වැනිදා, ආම්ස්ට්‍රෝන් සහ එලියට් සී ජෙමිනි 5 මෙහෙයුමේ උපස්ථ කණ්ඩායම ලෙස පත් කරන ලදී. (උපස්ථ කණ්ඩායම යනු මෙහෙයුමේ ප්‍රධාන කණ්ඩායමට යම් කිසි හේතුවක් නිසා මෙහෙයුමට සහභාගී වීමට නොහැකි වුවහොත් ඒ වෙනුවට සහභාගී වන කණ්ඩායම ය.) ඔවුන්ගේ කාර්ය වූයේ මෙහෙයුමේ ප්‍රධාන කන්ඩායම වූ ගෝඩන් කූපර් සහ පීට් කොන්රාඩ් ට සහය වීමයි.[32] මෙහෙයුමේ මූලික අරමුණු වූයේ අභ්‍යාවකාශයේදී යානා දෙකක් මුනගැහෙන ආකාරය පුහුණු වීම සහ දින 7ක පමණ අභ්‍යාවකාශ ගමනකට අවශ්‍ය ක්‍රියා පටිපාටි සහ උපකරණ පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබාගැනීමටයි. චන්ද්‍රයා වෙත යන ගමනක් සඳහා ඒවා අත්‍යාවශ්‍ය විය. අගෝස්තු 21 වැනිදා ප්‍රධාන කන්ඩායම සමග මෙහෙයුම දියත් විය.[33] ආම්ස්ට්‍රෝන් සහ සී කෙනඩි තුඩුවේ සිට සාර්ථක දියත් කිරීම නැරඹූහ.[34] යානා හමුව වැළැක්වීමට හේතුවූ ඉන්ධන කෝෂවල කුඩා ගැටලුවක් හැරෙන්නට මෙහෙයුම යම්තාක් දුරට සාර්ථකව නිමවිය.
ජෙමිනි 8
ජෙමිනි 8 මෙහෙයුම සඳහා නියම කෙරුණු කණ්ඩායම 1965 සැප්තැම්බර් 20 වැනිදා නිවේදනය කරන ලදී. ඒ අනුව ඩේවිඩ් ස්කොට් ප්‍රධාන නියමුවා ලෙසත් ආම්ස්ට්‍රෝන් අණ දෙන නිළදාරියා ලෙසත් පත් කරන ලදී.[35][36] මීට අමතරව පීට් කොන්රාඩ් සහ රිචඩ් ගෝඩන් උපස්ථ කණ්ඩායම ලෙස පත් කරන ලදී.[35][36] ආම්ස්ට්‍රෝන් ගේ ප්‍රථම අභ්‍යාවකාශ ගමන වන ජෙමිනි 8 විය. එමගින් ඔහු අභ්‍යාවකාශයට ගිය පළමු එක්සත් ජනපද සිවිල් වැසියා බවට පත් විය. (සෝවියට් සංගමයේ ගගනගාමී වැලන්ටිනා තෙරෙශ්කෝවා 1963 ජුනි 16 වැනිදා අභ්‍යාවකාශයට ගිය පළමු සිවිල් වැසියා බවට පත් විය.[37]))
ජෙමිනි 8, 1966 මාර්තු 16 වැනිදා දියත් විය. එතෙක් සිදු වූ සංකීර්ණම මෙහෙයුමක් වූ මෙහිදී වෙනත් (නියමුවන් රහිත) යානයක් සමග හමුවී එයට සම්බන්ධ වීමත්, ඩේවිඩ් ස්කොට් විසින් දෙවැනි ඇමරිකානු අභ්‍යාවකාශ ඇවිදීම සිදු කිරීමත් ප්‍රධාන ඉලක්ක විය. මෙහෙයුම සැලසුම් කරන ලද්දේ පැය 75 ක් (එනම් පරිභ්‍රමණ 55 ක්) තුල සිදු කිරීමට යි. අභ්‍යාවකාශයේදී සම්බන්ධ වීමට සඳහා යොදාගන්නා ඇජීනා නම් නියමු-රහිත යානය නැගෙනහිර සම්මත වේලාවෙන් 10:00:00 ටසැකිල්ල:හැකර් දියත් කරන ලද අතර 11:41:02 ට ආම්ස්ට්‍රෝන් රැගත් ටටිටන් II රොකට්ටුව දියත් විය.[38] ඔවුන් විසින් ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වරට අභ්‍යාවකාශයේදී යානා දෙකක් තටාකගත කරන ලදී.[39] කණ්ඩායමට පොළොව සමග තිබූ රේඩියෝ සමබන්ධය කඩින් කඩ විසන්ධි වීමට හේතුව වූයේ පොළොවේ ප්‍රමාණවත් තරම් පණිවුඩ ලබාගැනීමේ මධ්‍යස්ථාන නොතිබූ නිසයි. මෙසේ සම්බන්ධය විසන්ධි වී තිබූ අවස්ථාවක එක් වරම ඇජීනා යානය භ්‍රමණය වීමකට ලක් විය. ආම්ස්ට්‍රෝන් මෙය නිවැරදි කිරීම සඳහා ජෙමිනි යානයේ තිබූ කක්ෂීය ඉරියවු සහ උපමාරු පද්ධතිය (OAMS) භාවිත කළේය. මෙහෙයුම් පාලන අංශයෙන් පෙර ලැබුණු උපදෙස් වලට අනුව ඔවුන් ඇජීනා යානයෙන් ජෙමිනි යානය ඉවත් කර ගැනීමට කටයුතු කළෝය. කෙසේ නමුත් භ්‍රමණය නොනැවතුණු අතර එය වඩා වේගවත් විය. මෙයින් පෙනී ගියේ ජෙමිනි යානයේ ඉරියවු පාලනයේ ගැටලුවක් ඇති බවයි. මේ අනුව ක්‍රියාත්මක වූ ආම්ස්ට්‍රෝන් නැවත-ඇතුල්-වීම පාලනය සඳහා වූ පද්ධතිය (RCS) ක්‍රියාත්මක කර OAMS පද්ධතිය ක්‍රියා විරහිත කළේය. මෙහෙයුම් නීති වලට අනුව RCS පද්ධතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් පසු, ලැබෙන මුල්ම අවස්ථාවේදීම පොළොවට නැවත ඒමේ ක්‍රියාවලිය ඇරඹිය යුතු විය. ref>Merritt, Larry (March 2006). "The abbreviated flight of Gemini 8". Boeing. August 12, 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය May 14, 2011.</ref>
වෝල්ටර් කනින්හැම් ඇතුලු අභ්‍යාවකාශගාමී කාර්යාලයේ සිටි කිහිපදෙනෙකුට දැනුනේ ආම්ස්ට්‍රෝන් සහ ස්කොට්ගේ නොසැකිල්ල නිසා මෙහෙයුම නිසි ලෙස සාර්ථක කරගත හැකි නොවූ බවයි.[40] ආම්ස්ට්‍රෝන් එක් RCS මුදුවක් පමණක් ක්‍රියාත්මක කළේ නම් මෙහෙයුම නියම පරිදි සාර්ථක කරගත හැකිවීමට ඉඩ තිබුනේ යැයිද මතයක් තිබුනි. නමුත් මේ විවේචන පදනම් විරහිත වූ අතර, RCS මුදු එකක් පමණක් ක්‍රියාත්මක කිරීම කළ නොහැකි දෙයක් විය.[41] මෙයට අදහස් දක්වමින් ජීන් ක්‍රාන්ස් පැවසුවේ "කණ්ඩායම ක්‍රියාකළේ ඔවුන් පුහුණු කර තිබූ ආකාරයට යි. ඔවුන් වැරදි ලෙස ක්‍රියා කළේ අපි ඔවුන්ට එසේ කිරීමට පුහුණු කර තිබූ නිසයි" යනුවෙනි. යානා දෙකක් තටාගත කළ පසු ඒ දෙකම එක් යානයක් ලෙස සැළකිය යුතු බව මෙහෙයුමේ සැළසුම්කරුවන්ට සහ පාලකයන්ට වැටහී නොතිබුණි. එනිසා ක්‍රාන්ස් මෙම මෙහෙයුම සැලකුවේ වැදගත් පාඩමක් ලෙසයි.[42] මෙහෙයුම මගින් නැවතීමට සිදුවීම නිසා ස්කොට් සිදු කිරීමට තිබූ අභ්‍යාවකාශ ඇවිදීම ඇතුලුව මෙහෙයුමේ වැදගත් ඉලක්කයන් බොහොමයක් අවලංගු කිරීමට සිදු විය. අත් හැර දැමුනු ඇජීනා යානය ජෙමිනි 10 දී නැවත භාවිතයට ගැනුනි.[43] ආම්ස්ට්‍රෝන් ට සහ ස්කොට් ට නාසාහි Exceptional Service Medal හිමි වූ අතර[44][45] ස්කොට් හට ගුවන් හමුදාවෙන් Distinguished Flying Cross හිමි විය.[46] ස්කොට් ලුතිනන් කර්නල් ධුරයට උසස් කරන ලද අතර ආම්ස්ට්‍රෝන්ගේ වැටුප එ.ජ. $ 678 කින් වැඩි කරන ලදි. එනම් වසරකට ඔහුගේ වැටුප එ.ජ. $21,653 ක් විය (2020 වටිනාකම $172,713 කි). එමගින් එකල සිටි නාසා හි වැඩිම වැටුපක් ලබන අභ්‍යාවකාශගාමියා ආම්ස්ට්‍රෝන් බවට පත් විය.[47]
ජෙමිනි 11
ජෙමිනි වැඩසටහනෙහි ආම්ස්ට්‍රෝන්ග්ට ලැබුණු අවසාන තනතුර වූයේ ජෙමිනි 11 හි උපස්ථ අණ දෙන නිළධාරී තනතුර යි. ඒ වනවිට පියාසැරි දෙකක් සඳහා පුහුණුව සිටි බැවින් ආම්ස්ට්‍රෝන්ග් හට යානයේ පද්ධති ගැන සැළකිය යුතු දැනුමක් තිබුනි. මේ නිසා ඔහු ආධුනිකයෙක් වූ මෙහෙයුමේ උපස්ථ නියමු විලියම් ඇන්ඩර්ස් ගේ ගුරුවරයා බවට පත් වුණි.[48] 1966 සැප්තැම්බර් 12 පීට් කොන්රාඩ් සහ රිචඩ් ගෝඩන් සමග ජෙමිනි 11 දියත් විය.[49] ඔවුන් මෙහෙයුම සාර්ථකව නිම කළ අතර, නීල් ආම්ස්ට්‍රෝන් මෙහෙයුමේ කැප්සියුල සන්නිවේදක ලෙස ක්‍රියා කළේය.[50]
ඇපලෝ වැඩසටහන
1967 ජනවාරි 27 වෙනිදා ඇපලෝ 1 කණ්ඩායම පෙරපුහුණුවකට සහභාගී වී තිබූ අතර ඒ අතර යානයේ හටගත් ගින්නක් හේතුවෙන් ඔවුන් මරණයට පත් වූහ. ආම්ස්ට්‍රෝන් ගෝඩන්, කූපර්, ලොවෙල් සහ ස්කොට් කාපෙන්ටර් සමග මෙදින වොෂින්ගටනයට ගොස් තිබුණේ එක්සත් ජාතීන්ගේ අභ්‍යාවකාශ ගිවිසුම අත්සන් කිරීමේ අවස්ථාවට යි. එහිදී ඔවුන්ට සිය සගයින් වූ ගස් ග්‍රිසම්, එඩ් වයිට් සහ රොජර් චැෆී මියගිය බවට දුරකථන මගින් දැනගන්නට ලැබුණි.[51]
1967 අප්‍රේල් 5 වැනිදා, ඇපලෝ 1 ගින්න සම්බන්ධ විමර්ශනයේ අවසන් වාර්තාව නිකුත් වූ අතර, එදිනම ආම්ස්ට්‍රෝන් සහ තවත් අභ්‍යාවකාශගාමීන් 17 දෙනෙක් ඩික් ස්ලේටන් සමග රැස්වීමකට සහභාගී වූහ. එහිදී ස්ලේටන් පළමුවැනියටම ප්‍රකාශ කළේ "හඳ බලා යන පළමු මිනිසුන් වනු ඇත්තේ මේ කාමරයේ සිටින අය" බවයි.[52] ජීන් සර්නන් ට අනුව මෙම ප්‍රකාශයට කිසිම ප්‍රතිචාරයයක් නොදැක්වූයේ ආම්ස්ට්‍රෝන් පමණි. ආම්ස්ට්‍රෝන්ට අනුව එහි පුදුම වීමට දෙයක් නොතිබුණේ, එම කාමරයේ සිටි සියලු දෙනා ජෙමිනි ව්‍යාපෘති‍යට සහභාගී වූ ප්‍රවීණයන් බැවිනි. චන්ද්‍රයා වෙත යන මෙහෙයුමකට සහභාගී වීමට සුදුසුකම් තිබුනේ ඔවුන්ට පමණි. සැළසුම් කර තිබූ මෙහෙයුම් ගැන කතා කළ ස්ලේටන් ආම්ස්ට්‍රෝන් ව ඇපලෝ 9 හි උපස්ථ කණ්ඩායමට පත් කළේය.[53]
1967 නොවැම්බර් 20 වැනිදා මෙහෙයුම් සඳහා පත් කරන ලද කණ්ඩායම් නිළ වශයෙන් නිවේදනය කරන ලදි.[54] ඒ අනුව ආම්ස්ට්‍රෝන්ගේ කණ්ඩායමට ඕල්ඩ්‍රින් සහ ලොවෙල් පත් කරන ලදි.[53] නමුත් ඇපලෝ 8 කණ්ඩායමේ සිටි කොලින්ස් හට කශේරුවේ ආබාධයක් ඇති වූ අතර එයට සැත්කමක් අවශ්‍ය විය.[55] මේ නිසා ලොවෙල් ඇපලෝ 8 හි කොලින්ස් ගේ තැන ගත්තේය. සැත්කමෙන් පසුව කොලින්ස් ආම්ස්ට්‍රෝන්ගේ කණ්ඩායමට එක් වුනි.[56]
අභ්‍යාවකාශගාමින්ට චන්ද්‍ර මොඩියුලය පියාසර කිරීමට පුහුණු කිරීම සඳහා නාසා ආයතනය විසින් බෙල් එයාක්‍රාෆ්ට් ආයතනය ලවා "චන්ද්‍ර ගොඩබෑමේ පර්යේෂණ යානා" දෙකක් නිර්මාණය කරවන ලදී. 1968 මැයි 6 වැනිදා ආම්ස්ට්‍රෝන් පොළොවෙන් මීටර් 30 ක් උසින් මෙම යානයක් පදවමින් සිටි අතර ක්‍රමයෙන් ඔහුට පාලනය ගිලිහී ගොස් යානය භ්‍රමණය වීමට පටන් ගෙන ඇත.[57] යානය පොළොවට කඩා වැටී ගිනි ගෙන විනාශ වීමට පෙර එයින් ඉවත් වී ආරක්ෂිතව පොළොවට ළඟා වීමට ආම්ස්ට්‍රෝන්ට හැකිවිය. පසුව කළ විශ්ලේෂණයන්ට අනුව ඔහු යානයෙන් ඉවත්වීමට තවත් තත්පර භාගයක් වත් ප්‍රමාද වූයේනම් ඔහුට පැරෂූටය විවෘත කිරීමට කාලය මද වනු ඇත. මෙම අනතුරින් පර්යේෂණ යානය සම්පූර්ණයෙන් විනාශ විය.[58] මේ යානය නිසා ආම්ස්ට්‍රෝන් මරණයට පත් වීමට බොහෝ ඉඩ තිබුණත්, ඔහු පසුව නිශ්චිතව පැවසුවේ චන්ද්‍ර ගොඩබෑම් සාර්ථක වීමට එම පර්යේෂණ යානාවලින් ලද පුහුණුව ඉවහල් වූ බව ය.[59]
ඇපලෝ 11
ආම්ස්ට්‍රෝන් ඇපලෝ 8 හි උපස්ථ අණදෙන නිළදාරී ලෙස කටයුතු කිරිමෙන් පසු, 1968 දෙසැම්බර් 23 දා ස්ලේටන් ඔහුට ඇපලෝ 11 හි ප්‍රධාන අණදෙන නිළදාරි ධුරය ප්‍රදානය කළේය.[60] 2005 ලියැවුණු ආම්ස්ට්‍රෝන්ගේ චරිතාපදානයට අනුව, ඇපලෝ 11 සැලසුම් කර තිබුනේ ආම්ස්ට්‍රෝන් අණ දෙන නිළධාරී ලෙසත්, මයිකල් කොලින්ස් අණදෙන මොඩියුලයේ නියමුවා ලෙසත්, එඩ්වින් ඕල්ඩ්‍රින් චන්ද්‍ර මොඩියුලයේ නියමුවා ලෙසත් ය. නමුත් අවශ්‍ය නම් ඕල්ඩ්‍රින් වෙනුවට ජිම් ලොවෙල් ලබා දීමට හැකි බවට ස්ලේටන් පවසා ඇත. දිනයක් පමණ ඒ ගැන කල්පනා කිරීමෙන් පසුව ආම්ස්ට්‍රෝන් තීරණය කළේ එසේ කිරීම අවශ්‍ය නොවන බවයි. ඒ ඔහුට ඕල්ඩ්‍රින් සමග වැඩ කිරීම ගැටලුවක් නොවූ නිසාත්, ජිම් ලොවෙල් හට ඔහුගේම වෙනම මෙහෙයුමක් ලැබීමට සුදුසු යැයි සිතූ නිසාය. චන්ද්‍ර මොඩියුලයේ නියමුවා යනු (නොනිළ වශයෙන්) කණ්ඩායමේ පහළම තනතුර වූ බැවින්, ජෙමිනි 12 හි අණ දෙන නිළදාරියා ලෙස සේවය කළ ජිම් ලොවෙල් හට එම තනතුර දීම නුසුදුසු යැයි ආම්ස්ට්‍රෝන් විශ්වාස කළේ ය.[61] අවසානයේ 1969 ජනවාරි 9 වැනිදා ඇපලෝ 11 කණ්ඩායම නිළ වශයෙන් ප්‍රකාශයට පත් විය. ඒ ආම්ස්ට්‍රෝන්, කොලින්ස් සහ ඕල්ඩ්‍රින් ප්‍රධාන කණ්ඩායම ලෙසත්, ලොවෙල්, ඇන්ඩර්ස් සහ ෆ්‍රෙඩ් හේස් උපස්ථ කණ්ඩායම ලෙසත් ය.[62]
ක්‍රිස් ක්‍රාෆ්ට් ට අනුව, 1969 මාර්තු වල පැවති රැස්වීමකදී ස්ලේටන්, ක්‍රාෆ්ට්, ජෝර්ජ් ලෝ සහ බොබ් ගිල්රූත් තීරණය කළේ සඳ මත පා තබන පළමු මිනිසා ආම්ස්ට්‍රෝන් වන බවයි. එයට ප්‍රධාන හේතුව වූයේ, නාසා කළමණාකරීත්වය විසින් ආම්ස්ට්‍රෝන් වැඩි අහංකාරයකින් තොර පුද්ගලයෙකු ලෙස සැළකීම යි. නමුත්, 1969 අප්‍රේල් 14 වැනිදා පැවත්වූ මාධ්‍ය සාකච්චාවකදී මෙයට හේතුව ලෙස දැක්වූයේ චන්ද්‍ර මොඩියුලය නිර්මාණය කර තිබූ ආකාරය යි; එහි දොර විවර වූයේ දකුණු පසට, ඇතුල් පැත්තට නිසා දකුණු පස සිටින ඕල්ඩ්‍රින්ට මුලින්ම එලියට යාම අපහසු ය. ඇත්තෙන්ම මෙම අපහසුතාවය මඟ හරවා ගැනීමට ක්‍රම තිබුණත්, ස්ලේටන් පසුව ප්‍රකාශ කළේ නියමිත පටිපාටියට අනුව වුවද මුලින්ම පිටතට යා යුත්තේ අණ දෙන නිළධාරියා බව ය.[63]
සඳ වෙත ගමන
1969 ජුලි 16 වැනිදා, UTC 13:32:00 ට, ඇපලෝ 11 කණ්ඩායම රැගත් සැටර්න්-V රොකට්ටුව කෙනඩි අභ්‍යාවකාශ මධ්‍යස්ථානයේ 39A දියත් කිරීම් සංකීර්ණයෙන් දියත් විය.[64] ආම්ස්ට්‍රෝන්ගේ බිරිඳ ජැනට් සහ පුතුන් දෙදෙනා බනානා නදියෙහි නවත්වා තිබූ යාත්‍රාවක සිට දියත් කිරීම නැරඹූහ.[65] දියත් කිරීම අතරතුරදී ආම්ස්ට්‍රෝන්ගේ හෘද ස්පන්ධන වේගය මිනිත්තුවට 110 ක් දක්වා ඉහළ ගියේය.[66] ජෙමිනි 8 සඳහා යොදාගත් ටයිටන් II රොකට්ටුවට වඩා සැටර්න්-V හි පළමු අධියර ඝෝෂාකාරි විය. නමුත් ඇපලෝ අණ දෙන මොඩියුලයේ ජෙමිනි යානයට වඩා ඉඩ පහසුකම් තිබුණි. පෙර ඇපලෝ සාමාජිකයින් කිහිපදෙනෙකුටම ඇතිවූ "අභ්‍යාවකාශ අසනීප තත්වය" (space sickness) ඇපලෝ 11 කණ්ඩායමේ තිදෙනාට ඇති වූයේ නැත.
ඇපලෝ 11 හි අරමුණ වූයේ සඳ මත කොහේ හෝ ආරක්ෂාකාරීව ගොඩබැසීම මිස නිශ්චිත ස්ථානයකටම ගොඩබැසීම නොවේ. සඳ මතට අවරෝහණය වීම ආරම්භ කර මිනිත්තු තුනකට පමණ පසු හඳේ ඇති ආවාට හඳුනාගත් ආම්ස්ට්‍රෝන්ට වැටහුණේ ඔවුන් සැළසුම් කළ ගොඩබැසීමේ ස්ථානයෙන් කිලෝමීටර් ගණනාවක් ඈතට යන බවය.[67] ඊගල් චන්ද්‍ර මොඩියුලයේ රේඩාර් පද්ධතිය ක්‍රියාත්මක වීමෙන් පසු, පරිගණකයේ දෝෂ සංඥා කිහිපයක්ම නිකුත් වන්නට විය. මුලින්ම ලැබුණු දෝශ සංඥාව වූයේ 1202 කේතය යි. කොතරම් පළපුරුද්දක් හා පුහුණුවක් ලබා තිබුනද, 1202 දෝෂ කේතයෙන් කියවුනේ කුමක්දැයි ආම්ස්ට්‍රෝන් හෝ ඕල්ඩ්‍රින් දැන සිටියේ නැත. කෙසේ නමුත්, මෙහෙයුම් පාලන මැදිරියේ සිටි කැප්සියුල සන්නිවේදක (CAPCOM) චාල්ස් ඩූක් ඔවුන් අමතා පැවසූයේ 1202 සහ 1201 දෝෂයන් නොසළකා හැරිය හැකි ඒවා බවයි. චන්ද්‍ර මොඩියුලය සහ අණදෙන මොඩියුලය තටාකගත කිරීම සඳහා ආධාර ලෙස තිබූ රේඩාර් පද්ධතිය, අවරෝහණය වීමේදි ක්‍රියා විරහිත කළ යුතුව තිබුණි. නමුත් එසේ නොකිරීම නිසා පරිගණකයට අමතර අනවශ්‍ය රේඩාර් දත්ත සැකසීමට සිදුවිය. දෝෂ පණිවුඩ ලැබීමට හේතුව එය බව ඕල්ඩ්‍රින් 2007 දී පැවසුවේය. ඔහු රේඩාරය ක්‍රියාත්මක කොට තැබුවේ, හදිසියේ මෙහෙයුම අවලංගු කිරීමට සිදුවුවහොත් නැවත අණ දෙන මොඩියුලය සමග සම්බන්ධ වීම සඳහාය.[68]
යානයේ පරිගණකය ගොඩබැසීම සඳහා තෝරාගෙන තිබුණේ අනාරක්ෂිත ප්‍රදේශයක් බව දුටු ආම්ස්ට්‍රෝන් යානයේ පාලනය තමා අතට ගෙන එය වඩා ආරක්ෂිත ප්‍රදේශයක් සොයමින් යොමු කළේය. පෙරපුහුණුවලදී මෙන් නොව මේ සඳහා ඔහු අපේක්ෂා කළාට වැඩි කාලයක් ගතවුණි.[69] මේ අතර මෙහෙයුම් පාලන මැදිරිය කලබලයට පත් වූයේ චන්ද්‍ර මොඩියුලයේ ඉන්ධන අවසන් වෙමින් පැවති නිසාය.[70] අවසානයේ ගොඩබැසීම සිදු කරද්දී ආම්ස්ට්‍රෝන් සහ ඕල්ඩ්‍රින් විශ්වාස කළේ ඔවුන් හට තත්පර 40 කට ප්‍රමාණවත් ඉන්ධන ඇති බවයි. (හදිසි පිටව යාමකදී භාවිත කිරීමට තිබූ තත්පර 20 කට ප්‍රමාණවත් ඉන්ධන ප්‍රමානයද ඇතුලත්ව).[71] පුහුණු වීම් අතරදී ආම්ස්ට්‍රෝන් තත්පර 15 කට ප්‍රමාණවත් ඉන්ධන සමග වුවද යානය ගොඩබස්වා තිබූ බැවින් මෙය විශාල ගැටලුවක් නොවුණි. එමෙන්ම චන්ද්‍ර මොඩියුලය මීටර් 15 ක පමණ උසකින් චන්ද්‍රයා මතට කඩා වැටුණත් එය නිරුපද්‍රිතව තිබෙණු ඇතැයි ආම්ස්ට්‍රෝන් දැඩිව විශ්වාස කළේය. කෙසේ නමුත් මෙහෙයුමට පසුව සිදුකළ විශ්ලේෂනයන්ට අනුව චන්ද්‍රයා මත යානය ගොඩබසින මොහොතේදී, එහි තත්පර 45 ත් 50ත් අතර කාලයකට ප්‍රමාණවත් ඉන්ධන තිබූ බව හෙළිවිය.[72]
1969 ජුලි 20 වැනිදා UTC 20:17:40 ට පමණ ඊගල් යානය චන්ද්‍රයා මත ගොඩබසින ලදී.[73] එහි පාදවල රඳවා තිබූ ප්‍රෝබයන් තුනෙන් එකක් චන්ද්‍රයාගේ මතුපිට ස්පර්ශ වූ අතර ඒත් සමගම චන්ද්‍ර මොඩියුලයේ පාලන පුවරුවෙහි ඇති බල්බයක් දැල්වුණි. ඕල්ඩ්‍රින් ඒ බව සඳහන් කළ පසු ආම්ස්ට්‍රෝන් ප්‍රධාන එන්ජිම ක්‍රියා විරහිත කළේය. එන්ජිම ක්‍රියා විරහිත වූ බවට ඕල්ඩ්‍රින් තහවුරු කළ පසු ඔවුන් පශ්චාත්-ගොඩබැසීම් පිරික්සුම් කිහිපයක් සිදු කළහ. තත්පර දහයකට පමණ පසු, කැප්සියුල් සන්නිවේදක ඩූක්, "අපට ඔබව ඇහුණා, ඊගල්." යනුවෙන් පැවසුවේය. ඉන් පසු ආම්ස්ට්‍රෝන්, "හූස්ටන්, මේ ට්‍රැන්ක්විලිටී කඳවුර යි. ඊගල් ගොඩබැස ඇත." යනුවෙන් පවසන ලදී. ගොඩබැසීම සාර්ථකව සිදු වූ බව එයින් ඇඟවුණි. "ට්‍රැන්ක්විලිටි කඳවුර" යනු චන්ද්‍රයා මත ඔවුන් ගොඩබැසූ ප්‍රදේශය හැඳින්වීමට ඔවුන් යොදාගත් නමයි. "ට්‍රැන්ක්විලිටි මුහුද" (Sea of Tranquility) නමින් හැඳින්වූ චන්ද්‍ර තැනිතලාවේ නිරිත කෙළවරට වන්නට එය පිහිටා තිබුණි. අතට අත දීමෙන් සහ මිත්‍රශීලි ලෙස පිටට තට්ටු කිරීමෙන්, ආම්ස්ට්‍රෝන් සහ ඕල්ඩ්‍රීන් සාර්ථක ගොඩබැසීම සැමරූහ. නමුත් ඉක්මනින්ම ඔවුන් නැවතත් යානයේ විවිධ පිරික්සීම් සිදු කරන්නට වූයේ හදිසියේ මෙහෙයුම අත්හැර නැවත යාමට අවශ්‍ය වුවහොත් ඒ සඳහා කටයුතු සූදානම් කිරීමට ය.[74][75][76]
පණිවුඩය ලැබුණු බව සඳහන් කරමින් ඩූක්, "තේරුණා, ට්‍රැන්ක්විලිටි. පොළොවේ අපිට ඔබව ඇහුණා. මෙතන ඉන්න අය නිල් පැහැයට හැරීමට ආසන්නයි. අපි දැන් නැවතත් හුස්ම ගන්නවා. බොහොම ස්තූතියි!" යනුවෙන් පැවසුවේය.[71] ගොඩබැසීම අතරතුර මෙහෙයුම් පාලන මැදිරියෙහි තිබූ තත්වය එම පණිවුඩයෙන් විදහා දැක්වුණි. ගොඩබැසීමේ අවසාන අධියරේදී ආම්ස්ට්‍රෝන්ගේ හෘද ස්පන්ධනය මිනිත්තුවට 100 ත් 150 අතර විය.[77]
සඳ මත ඇවිදීම
පියාසැරි සැළසුමට අනුව යානයෙන් පිටතට බැසීමට පෙර කණ්ඩායමට විවේක ගැනීමට කාලයක් යොදා තිබුනද ආම්ස්ට්‍රෝන් එය පසුවට කල් දමන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. ආම්ස්ට්‍රෝන් සහ ඕල්ඩ්‍රින් පිටතට යාමට සූදානම් වූ පසු ඊගල් යානය අවපීඩනය කර, දොර විවෘත කරන ලද අතර, ඉන්පසු ආම්ස්ට්‍රෝන් ඉණිමග ඔස්සේ පහළට ගමන් කළේය.[78] ඉණිමගෙහි පහළටම යාමෙන් පසු ඔහු, "මම දැන් චන්ද්‍ර මොඩියුලයෙන් පිටතට අඩිය තබන්නයි යන්නේ." යනුවෙන් පැවසුවේය. 1969 ජුලි 21 වැනිදා සමායෝත සාර්වත්‍ර වේලාවෙන් 02:56 ට ආම්ස්ට්‍රෝන් ඔහුගේ වම් පාදය (සපත්තුව) චන්ද්‍රයාගේ මතුපිටින් තබා "මෙය මිනිසෙකුට එක පියවරකි, මනුෂ්‍ය වර්ගයාට විශාල පිම්මකි." යනුවෙන් පැවසුවේය. එම වාක්‍යය ආම්ස්ට්‍රෝන්ම නිර්මාණය කළ එකක් විය. පශ්චාත්-පියාසැරි මාධ්‍ය සාකාච්ඡාවකදී ඔහු පැවසුවේ, තමා ඒ වචන ගළපාගත්තේ චන්ද්‍ර මොඩියුලයෙන් පිටතට යාමට මොහොතකට පෙර බවයි.
ආම්ස්ට්‍රෝන් සඳෙහි පා තබා මිනිත්තු 19 කට පසු ඕල්ඩ්‍රින් ද සඳ මත පා තැබුවේය. ආම්ස්ට්‍රෝන් පියාසැරිය සිහිපත් කිරීම සඳහා ඵලකයක් පිහිටවූ අතර, ඉන්පසු ඔහු ඕල්ඩ්‍රින් සමග චන්ද්‍රයා මත එක්සත් ජනපද ධජයක් රෝපණය කරන ලදී. ධජය රෝපණය කිරීමෙන් මොහොතකට පසු ජනාධිපති රිචඩ් නික්සන් තම කාර්යාලයේ සිට ඔවුන්ට දුරකථනයෙන් ඇමතුවේය. මිනිත්තුවක පමණ කාලයක් ඔහු කථා කළ අතර, ආම්ස්ට්‍රෝන් තත්පර 30 ක් පමණ කාලයක් ජනපතිට ප්‍රතිචාර දැක්වූයේය. ඇපලෝ 11 මෙහෙයුමෙන් ලබාගත් ඡායාරූප ගොන්නෙහි ආම්ස්ට්‍රෝන් දැක්වෙන්නේ ඡායාරූප 5 ක පමණි. ඔවුන්ට තිබුනේ එක් හැස්ල්බ්ලැඩ් කැමරාවක් පමණක් වූ අතර, බහුතර ඡායාරූප ප්‍රමාණයක් ලබාගත්තේ ආම්ස්ට්‍රෝන් විසිනි.
විද්‍යාත්මක පරීක්ෂණ පැකේජයක් පිහිටු වීමට උදවු වීමෙන් පසු, ආම්ස්ට්‍රෝන් චන්ද්‍ර මොඩියුලයෙන් මීටර 59 ක් නැගෙනහිර දෙසට වන්නට තිබූ ආවාටය දෙසට ගිය අතර, එය ඇපලෝ 11 මෙහෙයුමෙහි චන්ද්‍ර මොඩියුලයෙන් ඈතට ගමන් කළ උපරිම දුර විය. ඔහුගේ හඳ මත අවසාන කාර්යය වූයේ අණුස්මරණ ද්‍රව්‍ය අඩංගු කුඩා ඇසුරුමක් චන්ද්‍ර පෘෂ්ඨය මත තබන ලෙස ඕල්ඩ්‍රීන් ට මතක් කිරීමයි. එම අණුස්මරණ ද්‍රව්‍ය යූරි ගගාරීන් සහ ව්ලැද්මීර් කොමරොව් යන සෝවියට් ගගනගාමීන් සහ ග්‍රිසම්, වයිට් සහ චැෆී යන ඇපලෝ 1 ගගනගාමීන් වෙනුවෙන් විය. ඇපලෝ 11 බහිර් යානා ක්‍රියාකාරකම් කාලය පැය 2 හමාරක් විය. ඊට පසු සිදු කළ මෙහෙයුම් පහේදීම ඊට වඩා කාලයක් බහීර් යානා ක්‍රියාකාරකම් වෙනුවෙන් ලැබුණි. ඇපලෝ 17 කණ්ඩායම පැය 22ක් තිස්සේ චන්ද්‍රයා ගවේශනය කළහ. නාසා ආයතනය ඔවුන්ගේ බහිර් යානා ක්‍රියාකාරකම් කාලය අඩු කළේ චන්ද්‍රයාගේ අධික උෂ්ණත්වයට අභ්‍යාවකාශ ඇඳුම් කෙසේ ඔරොත්තු දේ දැයි අවිශ්වාස වූ නිසා බැව්, 2010 පැවති සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී ආම්ස්ට්‍රෝන් පැවසුවේ ය.
යළි පොළොවට පැමිණීම
ඇපලෝ මෙහෙයුමට පසු ජීවිතය
සටහන්
මූලාශ්‍ර
- හැන්සන්, ජේම්ස් ආර්. (2005). ෆස්ට් මෑන්: ද ලයිෆ් ඔෆ් නීල් ඒ. ආම්ස්ට්‍රෝන්. නිව් යෝක්: Simon & Schuster. ISBN 978-0-7432-5631-5. OCLC 937302502.
- Koestler-Grack, Rachel A. (2010). නීල් ආම්ස්ට්‍රෝන්. ප්ලෙසන්ට්විල්, නිව් යෝක්: ගැරත් ස්ටීවන්ස්. ISBN 978-1-4339-2147-6. OCLC 300982973.
- ෆ්‍රෙන්ච්, ෆ්‍රැන්සිස්; බර්ජස්, කොලින් (2010). ඉන් ද ෂැඩෝ ඔෆ් ද මූන්. ලින්කන්, නෙබ්‍රස්කා සහ ලන්ඩන්: නෙබ්‍රස්කා විශ්ව විද්‍යාලය. ISBN 978-0-8032-2979-2. OCLC 1019883802.
- Reichl, Eugen (2016). ප්‍රොජෙක්ට් ජෙමිනි. ඇට්ග්ලෙන්, පෙනිසිල්වේනියා: Schiffer. ISBN 978-0-7643-5070-2.
- කොලින්ස්, මයිකල් (2001). කැරීන්ග් ද ෆයර්: ඇන් ඇස්ට්‍රොනොට්'ස් ජර්නීස්. නිව් යෝක්: කූපර් ස්ක්වෙයාර් ප්‍රෙස්. ISBN 978-0-8154-1028-7. OCLC 45755963.
- කෝට්රයිට්, එඩ්ගාර් එම්. (1975). ඇපලෝ එක්ස්පෙඩිෂන්ස් ටු ද මූන්. Bibcode:1975NASSP.350.....C. OCLC 251694818. NASA SP 350.
- හැකර්, බාර්ටන් සී.; ග්‍රිම්වුඩ්, ජේම්ස් එම්. (2010) [1977]. ඔන් ද ශෝල්ඩර්ස් ඔෆ් ටයිටන්ස්: අ හිස්ට්‍රි ඔෆ් ප්‍රොජෙක්ට් ජෙමිනි (PDF). NASA History Series. වොෂින්ටන්, ඩී.සී.: NASA History Division, Office of Policy and Plans. ISBN 978-0-16-067157-9. OCLC 945144787. NASA SP-4203. October 9, 2022 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය April 8, 2018.
- කනින්හැම්, වෝල්ටර් (2010) [1977]. ද ඕල්-ඇමරිකන් බෝයිස්. නිව් යෝක්: ipicturebooks. ISBN 978-1-876963-24-8. OCLC 713908039.
- ක්‍රාන්ස්, ජීන් (2000). ෆේලියර් ඉස් නොට් ඇන් ඔප්ෂන්: මිෂන් කන්ට්‍රෝල් ෆ්‍රොම් මර්කරි ටු ඇපලෝ 13 ඇන්ඩ් බියන්ඩ්. ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියා, වර්ජිනියා: Simon & Schuster. ISBN 978-1-4391-4881-5. OCLC 810544750.
- ක්‍රාෆ්ට්, ක්‍රිස් (2001). ෆ්ලයිට්: මයි ලයිෆ් ඉන් මිෂන් කන්ට්‍රෝල්. නිව් යෝක්: ඩටන්. ISBN 978-0-525-94571-0. OCLC 49323520.
- ලොවෙල්, ජිම්; ක්ලූගර්, ජෙෆ්රි (2000). ඇපලෝ 13. බොස්ටන්: හූටන් මිෆ්ලින්. ISBN 978-0-618-05665-1. OCLC 1011809615.
- සර්නන්, ඉයුජීන්; ඩේවිස්, ඩොන් (1999). ද ලාස්ට් මෑන් ඔන් ද මූන්. නිව් යෝක්: සෙන්ට් මාර්ටින්'ස් ග්‍රිෆින්. ISBN 978-0-312-19906-7. OCLC 40200305.
- බෲක්ස්, කෝට්නි ජී.; ග්‍රිම්වුඩ්, ජේම්ස් එම්.; ස්වෙන්සන්, ලොයිඩ් එස්, කනිෂ්ඨ (2009) [1979]. චැරියට්ස් ෆෝ ඇපලෝ: අ හිස්ට්‍රි ඔෆ් මෑන්ඩ් ලූනාර් ස්පේස්ක්‍රාෆ්ට්. The NASA History Series. Foreword by Samuel C. Phillips. වොෂින්ටන්, ඩී.සී.: Scientific and Technical Information Branch, NASA. ISBN 978-0-486-46756-6. LCCN 79001042. OCLC 227923959. NASA SP-4205. October 20, 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය August 1, 2013.
{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
- නෙල්සන්, ක්‍රේග් (2009). රොකට් මෙන්: ද එපික් ස්ටෝරි ඔෆ් ද ෆර්ස්ට් මෙන් ඔන් ද මූන්. නිව් යෝක් සිටි: වයිකින්. ISBN 978-0-7195-6948-7. OCLC 699213335.
- ඕර්ලොෆ්, රිචඩ් ඩබ්. (2000). ඇපලෝ බයි ද නම්බර්ස්: අ ස්ටැටිස්ටිකල් රෙෆරන්ස් (PDF). NASA History Series. වොෂින්ටන්, ඩී.සී.: NASA History Division, Office of Policy and Plans. ISBN 978-0-16-050631-4. LCCN 00061677. OCLC 829406439. NASA SP-2000-4029. සම්ප්‍රවේශය March 4, 2018.
- ස්මිත්, ඇන්ඩෲ (2005). මූන්ඩස්ට්: ඉන් ද සර්ච් ඔෆ් ද මෙන් වූ ෆෙල් ටු අර්ත්. ලන්ඩන්: බ්ලූම්ස්බරි. ISBN 978-0-7475-6368-6. OCLC 728066122.
- චයිකින්, ඇන්ඩෲ (1994). අ මෑන් ඔන් ද මූන්: ද වොයේජස් ඔෆ් ද ඇපලෝ ඇස්ට්‍රොනොට්ස්. ලන්ඩන්: පෙන්ගුයින් බුක්ස්. ISBN 978-0-14-024146-4. OCLC 895935578.
- Manned Spacecraft Center (November 1969). ඇපලෝ 11 මෙහෙයුම් වාර්ථාව (PDF). හූස්ටන්: NASA. OCLC 8444918. MSC 00171. June 16, 2003 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය February 28, 2018.
