ละม้าย อุทยานานนท์

พลตรี ละม้าย อุทยานานท์ เป็นบุตรของนายพันโทพระเสนางควิจารณ์ (นิล อุทยานานนท์) กับใหญ่ เสนางควิจารณ์เกิดที่บ้านตำบลหน้าเมือง อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา เมื่อวันที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2451

การศึกษา

ได้เข้าศึกษาในโรงเรียนอัสสัมชัญ และต่อมาได้เข้าเป็นนักเรียนนายร้อยทหารบก เลขที่ 3551 เมื่อวันที่ 14 กันยายน พ.ศ. 2464 จบหลักสูตรชั้นปีที่ 6 เมื่อวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2472 และได้รับพระราชทานยศ นายร้อยตรี เมื่อวันที่ 2 ธันวาคม 2473^[1]

สมรสกับวิเชียร ชังคานนท์ บุตรนาวาตรีหลวงสมุทรพรานุรักษ์ (ชิด ชังคานนท์) มีบุตร 1 คน คือ พันเอก วีรชาติ อุทยานานนท์

ตำแหน่งหน้าที่ราชการทหารที่สำคัญ

• 7 เมษายน พ.ศ. 2481 – รองผู้บังคับกองร้อยที่ 1 กองพันทหารรักษาวัง
• 5 เมษายน พ.ศ. 2483 – ผู้บังคับกองร้อยที่ 1 กองพันทหารราบที่ 9 ทหารรักษาวัง
• 19 มิถุนายน พ.ศ. 2484 – รองผู้บังคับกองพันทหารราบที่ 17
• 1 มกราคม พ.ศ. 2489 – ผู้บังคับกองพันที่ 2 กรมทหารราบที่ 11
• 2 ธันวาคม พ.ศ. 2490 – ผู้บังคับกองพันที่ 3 กรมทหารราบที่ 1 รักษาพระองค์
• 24 มกราคม พ.ศ. 2498 – ได้รับพระมหากรุณาธิคุณ โปรดเกล้าฯ ให้เป็นนายทหารพิเศษ ประจำกรมทหารราบที่ 11 รักษาพระองค์

พลตรี ละม้าย เป็นบุคคลสำคัญผู้หนึ่ง ในการรัฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2491 คือ เมื่อวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2491 เวลาประมาณ 09.00 น. ซึ่งตรงกับวันจักรี อันเป็นวันหยุดราชการ กลุ่มนายทหารจำนวน 4 คน ประกอบด้วย พันโท ก้าน จำนงภูมิเวท, พลตรี สวัสดิ์ สวัสดิ์รณชัย สวัสดิเกียรติ, พันเอก ขุนศิลป์ศรชัย และ พันโท ละม้าย อุทยานานนท์ ได้แต่งกายเต็มยศขัดกระบี่ถือปืนเข้าพบ ควง อภัยวงศ์ ที่บ้านพักในซอยตรงข้ามสนามกีฬาแห่งชาติ อ้างเหตุเรียกร้องให้ควงจ่ายเงินจำนวน 28 ล้านบาท อันเป็นค่าใช้จ่ายระหว่างเดินทางกลับจากเชียงตุง หลังการสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่สอง ซึ่งได้ทำการเบิกจ่ายก่อนหน้านั้นแล้วจากกระทรวงการคลัง จำนวน 9 ล้านบาท แต่ควงไม่ยอมจ่าย ซึ่งเรื่องนี้เป็นความขัดแย้งระหว่างควงกับทหารกลุ่มนี้มาอยู่ก่อนแล้ว ที่ทำให้ก่อนหน้านั้นมีข่าวลือว่าจะเกิดการรัฐประหาร และที่สุดขอให้ควงลาออกจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรีภายใน 24 ชั่วโมง โดยอ้างว่าคณะนายทหารที่ทำการรัฐประหาร 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 นั้น เห็นว่ารัฐบาลควงไม่สามารถแก้ไขปัญหาภาวะเศรษฐกิจของชาติที่ตกต่ำลงได้ โดยเฉพาะเรื่องค่าครองชีพที่พุ่งสูงขึ้นมาก จนที่สุดในเวลา 16.00 น. ที่ประชุมได้ร่างใบกราบบังคมทูลลาออกของควงเสร็จ และมีมติให้ ควงพ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี ในวันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2491 เนื่องจากรัฐประหารครั้งนี้ กระทำเป็นการภายในใช้นายทหารเพียงไม่กี่คน โดยไม่มีการเคลื่ยนย้ายกำลังพลใด ๆ ทำให้ได้ชื่อว่า "รัฐประหารเงียบ" ซึ่งสื่อมวลชนในขณะนั้นเรียกเหตุการณ์ครั้งนี้ว่าเป็น "การจี้นายกรัฐมนตรี"^[2]

วิกิซอร์ซ มีงานต้นฉบับเกี่ยวกับ:

ใบกราบบังคมทูลลาออกของพันตรี ควง อภัยวงศ์

วิกิซอร์ซ มีงานต้นฉบับเกี่ยวกับ:

คำบรรยายเหตุการณ์รัฐประหาร 6 เมษายน พ.ศ. 2491

พลตรี ละม้าย อุทยานานนท์ ได้รับแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีไม่ประจำกระทรวง ในรัฐบาลอมพล แปลก พิบูลสงคราม เมื่อวันที่ 8 ธันวาคม พ.ศ. 2494 หลังจากนั้นอีก 3 วันได้รับแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตร^[3] อยู่จนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรชุดใหม่ เข้ารับหน้าที่ในวันที่ 23 มีนาคม พ.ศ. 2495 และได้รับแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรอีกสมัย^[4] ต่อมาในปลายปี พ.ศ. 2495 เขาได้รับแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงสหกรณ์ อีกตำแหน่งหนึ่ง^[5] แต่ก็ทำงานได้เป็นระยะเวลา 1 ปี ก็มีการปรับคณะรัฐมนตรี เขาจึงได้ทำหน้าที่ในกระทรวงเกษตรเพียงตำแหน่งเดียว

ต่อมาเขาได้รับแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตร^[6] อีกเป็นสมัยที่ 3 จนกระทั่งคณะทหารได้ทำการรัฐประหารยึดอำนาจ เมื่อวันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2500 โดยมีจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ผู้บัญชาการทหารบก เป็นหัวหน้าคณะรัฐประหาร

พลตรี ละม้าย เคยได้รับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดชัยนาทในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไทยเป็นการทั่วไป กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2500^[7] สังกัดพรรคเสรีมนังคศิลา

พลตรี ละม้าย อุทยานานนท์ ได้ป่วยเป็นโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง ได้เข้ารักษาตัวที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ และได้ถึงแก่อนิจกรรม เมื่อวันที่ 13 ธันวาคม พ.ศ. 2507 สิริรวมอายุได้ 56 ปี 4 เดือน 17 วัน^[8]

• 16 พฤศจิกายน 2491 – นายพันตำรวจโท ขณะมียศทหารเป็น นายพันโท^[9]
• 27 กรกฎาคม 2492 – นายพันตำรวจเอก^[10]
• 7 ตุลาคม 2495 – นายพลตำรวจตรี^[11]
• 25 พฤศจิกายน 2495 – นายตำรวจราชสำนักพิเศษ^[12]

ละม้าย อุทยานานนท์ ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของประเทศไทยและเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของต่างประเทศต่างๆ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2500 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)^[13]
• พ.ศ. 2497 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)^[14]
• พ.ศ. 2484 – เหรียญชัยสมรภูมิ สงครามอินโดจีน (ช.ส.)^[15]
• พ.ศ. 2487 – เหรียญชัยสมรภูมิ สงครามมหาเอเชียบูรพา (ช.ส.)^[16]
• พ.ศ. 2477 – เหรียญพิทักษ์รัฐธรรมนูญ (พ.ร.ธ.)^[17]
• พ.ศ. 2485 – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)^[18]
• พ.ศ. 2493 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 3 (อ.ป.ร.3)^[19]
• พ.ศ. 2497 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 3 (ภ.ป.ร.3)^[20]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

•  ไต้หวัน:
  • พ.ศ. 2497 – เครื่องอิสริยาภรณ์ยุนฮุย ชั้นที่ 2^[21]