Agham
sistematikong pag-aaral sa lahat-lahat
Ang agham (mula sa Sanskrito: आगम, āgama) , kilala rin sa tawag na siyensiya (mula sa Kastila: ciencia), ay kapwa ang proseso sa pagtamo ng kaalaman at ang organisadong bahagi ng kaalaman na natamo sa pamamagitan ng pamamaraan nito. Ang prosesong makaagham (scientific process) ay ang sistematikong pagtamo ng bagong kaalaman tungkol sa isang sistema. Karaniwan, ang pamamaraang makaagham (scientific method) ay ang sistematikong pagtamo, at ang kalikasan at iba't ibang bahagi nito ang siyang sistema. Ang agham ay itinuturing din na ang makaagham na kaalaman na sistemikong natamo ng makaagham.
Kasaysayan
Sa isang malawak na kahulugan, ang agham ay umiiral na bago pa man ang makabagong panahon at sa maraming makasaysayang kabihasnan, subalit ang makabagong agham ay natatangi sa kanyang aghaming pamamaraan at naging matagumpay sa pagtukoy kung ano ang agham sa pinakatumpak na kahulugan ng salitang ito.[1]
Mga sangay ng agham
Pormal na agham (Formal sciences)
- Matematika/Sipnayan (Mathematics)
- Lohika/Matwiran (Logic)
Agham pangkalikasan (Natural sciences)
- Pisika/Liknayan o Hipnayan (Physics)
- Akustika/Tunugan (Acoustics)
- Astrodinamika/Talaisigan (Astrodynamics)
- Dalubtalaan (Astronomy)
- Astropisika/Talaliknayan (Astrophysics)
- Pisikang atomiko, molekular at optikal(Atomic, Molecular, and Optical physics)
- Biyopisika (Biophysics)
- Pisika pangkomputasyonal (Computational physics)
- Pisika ng kondensadong materya (Condensed matter physics)
- Kriyonika (Cryogenics)
- Dinamika (Dynamics)
- Elektronika (Electronics)
- Inhenyeriya (Engineering)
- Daluying dinamika (Fluid dynamics)
- Pisika ng materyales (Materials physics)
- Matematikang pisika (Mathematical physics)
- Mekanikang kwantum (Quantum mechanics)
- Mekanika/Sigwasan (Mechanics)
- Pisikang nukleyar/Buturan (Nuclear physics)
- Optika/Sugaan (Optics)
- Pisikang partikulo/Liknayang pampartikulo (o High Energy Physics) (Particle physics)
- Pisikang plasma (Plasma physics)
- Pisikang polimero (Polymer physics)
- Dinamika ng Sasakyan (Vehicle dynamics)
- Kimika/Kapnayan (Chemistry)
- Analitikal na kimika (Analytical chemistry)
- Biokimika (Biochemistry)
- Kimikang komputasyonal (Computational chemistry)
- Elektrokimika (Electrochemistry)
- Inorganikong kimika (Inorganic chemistry)
- Agham ng materyales (Materials science)
- Organikong kimika (Organic chemistry)
- Pisikong kimika (Physical chemistry)
- Kimikang quantum (Quantum chemistry)
- Espektroskopiya (Spectroscopy)
- Estereokimika (Stereochemistry)
- Termokimika (Thermochemistry)
- Agham pangmundo (Earth Sciences)
- Heodesiya (Geodesy)
- Heograpiya/Taladutaan (Geography)
- Heolohiya/Dutaan (Geology)
- Meteorolohiya (Meteorology)
- Oseyanograpiya (Oceanography)
- Limnolohiya (Limnology)
- Seismolohiya (Seismology)
- Biolohiya/Haynayan (Biology)
- Agham agrikultural (Agricultural science)
- Anatomiya/Dalubkatawan (Anatomy)
- Antropolohiya/Dalubtauhan o Agham-tao (Anthropology)
- Astrobiolohiya (Astrobiology)
- Biokemika (Biochemistry)
- Bioimpormatika (Bioinformatics)
- Biopisika (Biophysics)
- Botaniya (Botany)
- Biolohiya ng selula/Biolohiyang pangsihay (Cell biology)
- Kladistika (Cladistics)
- Cytolohiya (Cytology)
- Biolohiya ng pag-unlad (Developmental biology)
- Ekolohiya/Palamuhayan o Araling pangkapaligiran (Ecology)
- Entomolohiya/Dalubkulisapan (Entomology)
- Epidemiyolohiya (Epidemiology)
- Ebolusyon (Evolution)
- Biolohiya ng ebolusyonaryong pag-unlad (Evolutionary developmental biology)
- Biohiya pang-tabang na tubig (Freshwater Biology)
- Henetika/Palamanahan (Population genetics, Genomics, Proteomics) (Henetika)
- Agham pangkalusugan (Health Science)
- Dentistriya (Dentistry)
- Medisina/Panggagamot (Medicine)
- Parmakolohiya (Pharmacology)
- Toksikolohiya (Toxicology)
- Beterinaryong medisina (Veterinary medicine)
- Histolohiya/Palasihayanan (Histology)
- Immunolohiya (Immunology)
- Biolohiyang marino (Marine biology)
- Mikrobiyolohiya (Microbiology)
- Biolohiyang molekular/Biolohiyang pantipik o pangmolatil (Molecular Biology)
- Morpolohiya (Morphology)
- Neurosiyensiya (Neuroscience)
- Onkolohiya (the study of cancer) (Oncology)
- Ontoheniya (Ontogeny)
- Paleontolohiya (Paleontology)
- Patolohiya (Pathology)
- Phykolohiya (Algology) (Phycology)
- Phyloheniya (Phylogeny)
- Pisyolohiya (Physiology)
- Biolohiyang istraktural (Structural biology)
- Taksonomiya (Taxonomy)
- Toksikolohiya (Toxicology)
- Virolohiya (Virology)
- Zoolohiya (Zoology)
Agham panlipunan (Social sciences)
- Antropolohiya/Agham-tao o Dalubtauhan (Anthropology)
- Arkeolohiya (Archaeology)
- Ekonomiya (Economics)
- Linguistika/Dalubwikaan (Linguistics)
- Sikolohiya/Dalubisipan (Psychology)
- Analisis ng pag-aasal
- Biosikolohiya
- Kognitibong sikolohiya
- Klinikal na sikolohiya
- Sikolohiya ng pag-unlad
- Sikolohiyang edukasyonal
- Sikolohiyang eksperimental
- Sikolohiyang forensika
- Sikolohiyang kalusugan
- Sikolohiyang humanistika
- Sikolohiyang industriyal at organisasyonal
- Neurosikolohiya
- Sikolihiyang personalidad
- Sikometrika
- Sikopisika
- Sikolohiyang pandama at persepsiyon
- Sikolohiyang panlipunan
- Gawaing panlipunan
- Sosyolohiya/Dalubulnangan (Sociology)
- Pilosopiya (Philosophy)
Mga Sanggunian
🔥 Top keywords: Unang Digmaang PandaigdigEl filibusterismoNoli Me Tángere (nobela)José RizalIkalawang Digmaang PandaigdigTalaan ng mga kabanata sa Noli Me TangereFrancisco BalagtasIbong AdarnaFlorante at LauraNatatangi:MaghanapRebolusyong EDSA ng 1986Batas militarGomburzaUnang PahinaTalaan ng mga Kabanata sa Noli Me TangerePadron:Mga Kabanata ng Noli Me TangereFerdinand MarcosBatas militar sa ilalim ni Ferdinand MarcosKarapatang pantaoPang-uriAdolf HitlerCorazon AquinoPang-aabusong seksuwalKarapatang sibil at pampolitikaPandiwaPananaliksikPagkamakabansaKoridoNagkakaisang BansaPang-abayKasunduan sa VersaillesTimog-silangang AsyaPagkamamamayanAraw ng KagitinganTalaan ng mga Pangulo ng PilipinasDemokrasyaPangunang lunasFidel V. RamosArkiduke Franz Ferdinand ng Austriya