Ilocos

Rehiyong Ilocos

Rehiyon I
Rehiyong Ilocos; Rehiyon I
Rehiyon
	Taas pababa: Bangui Wind Farm; Kalye Crisologo, Simbahan ng Dingras; Templo ng Ma-Cho, Hundred Islands National Park
	Lokasyon sa Pilipinas
	Mga koordinado: 16°37′N 120°19′E / 16.62°N 120.32°E
Bansa	Pilipinas
Kapuluan	Luzon
Sentrong panrehiyon	San Fernando, La Union
Lawak
• Kabuuan	13,012.60 km2 (5,024.19 milya kuwadrado)
Populasyon (senso ng 2020)
• Kabuuan	5,301,139
• Kapal	410/km2 (1,100/milya kuwadrado)
Talatuntunan ng Kaunlarang Pantao
• HDI (2018)	0.719; high · Pang-lima
Sona ng oras	UTC+8 (PST)
Kodigo ng ISO 3166	PH-01
Mga lalawigan	4 Ilocos Norte ; Ilocos Sur ; La Union ; Pangasinan ;
Mga lungsod	9 Alaminos ; Batac ; Candon ; Dagupan ; Laoag ; San Carlos ; San Fernando ; Urdaneta ; Vigan ;
Mga bayan	116
Mga barangay	3,265
Mga distritong kongresyonal	12
Mga wika	Iloko; Pangasinan; Bolinao; Ingles; Filipino;

Ang Rehiyon ng Ilocos,^[a] kilala rin sa pagtatakda nito na Rehiyon I, ay isang rehiyong administratibo ng Pilipinas na makikita sa hilagang-kanlurang bahagi ng Luzon. May apat na lalawigan ito: Ilocos Norte, Ilocos Sur, La Union, at Pangasinan, at isang malayang lungsod: Dagupan. Pinapaligiran ito ng mga rehiyon ng Lambak ng Cagayan at Rehiyong Pampangasiwaan ng Cordillera sa silangan at Gitnang Luzon sa timog. Nasa kanluran naman nito ang Dagat Kanlurang Pilipinas. Ang sentrong panrehiyon nito ay ang San Fernando sa La Union. Ilan sa mga lungsod na nandito ang mga lungsod ng Vigan sa Ilocos Sur at Laoag sa Ilocos Norte, gayundin ang Alaminos at San Carlos sa Pangasinan.

Ayon sa senso noong 2020, higit limang milyong katao ang nakatira sa rehiyon, at may densidad na 410 katao kada kilometro kuwadrado. Wikang Ilokano at wikang Pangasinense ang mga madalas gamiting wika sa rehiyon, ayon sa senso noong 2000.

Heograpiya

Ang Rehiyong Ilocos ay matatagpuan sa isang makipot na katapatagan sa pagitan ng Kabundukan ng Cordillera, Dagat Timog Tsina, hilagang bahagi ng kapatagan ng Gitnang Luzon, at hilagang silangang bahagi ng Bulubundukin ng Zambales.

Matatagpuan dito ang Golpo ng Lingayen, ang pinakatanyag na anyong tubig sa rehiyon na naglalaman ng Hundred Islands National Park. Matatagpuan naman sa hilaga ang Kipot ng Luzon.

Ang Ilog ng Agno ay bumabagtas mula Benguet hanggang Pangasinan, na umaagos sa isang malapad na delta sa Lingayen at Dagupan bago umagos sa Golpo ng Lingayen.

Paghahating pampangasiwaan

Ang Rehiyong Ilocos ay binubuo ng 4 mga lalawigan, 1 malayang nakapaloob na lungsod, 8 nakapaloob na mga lungsod, 116 bayan, at 3,265 mga barangay.^[3]

Lalawigan	Kabisera	Populasyon (2015)^[1]		Lawak^[4]		Kapal ng populasyon		Mga lungsod	Mga bayan	Mga barangay
				km²	sq mi	/km²	/sq mi
Ilocos Norte	Laoag	11.8%	593,081	3,467.89	1,338.96	170	440	2	21	557
Ilocos Sur	Vigan	13.7%	689,668	2,596.00	1,002.32	270	700	2	32	768
La Union	San Fernando	15.7%	786,653	1,497.70	578.27	530	1,400	1	19	576
Pangasinan	Lingayen	58.8%	2,956,726	5,451.01	2,104.65	540	1,400	4	44	1,364
Total			5,026,128	13,012.60	5,024.19	390	1,000	9	116	3,265
• Kasama sa mga bilang para sa Pangasinan ang malayang nakapaloob na lungsod ng Dagupan.

† Sentrong panrehiyon

Lungsod/Bayan	Populasyon (2015)^[1]	Lawak^[5]		Kapal ng populasyon		Klase	Income class	Lalawigan
		km²	sq mi	/km²	/sq mi
Adams	1,792	159.31	61.51	11	28	Bayan	Ika-lima	Ilocos Norte
Agno	28,052	169.75	65.54	170	440	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
Agoo	63,692	52.84	20.40	1,200	3,100	Bayan	Ika-una	La Union
Aguilar	41,463	195.07	75.32	210	540	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
Alaminos	89,708	164.26	63.42	550	1,400	Nakapaloob na Lungsod	Ika-apat	Pangasinan
Alcala	43,402	45.71	17.65	950	2,500	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
Alilem	6,695	119.33	46.07	56	150	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
Anda	39,504	74.55	28.78	530	1,400	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
Aringay	47,458	84.54	32.64	560	1,500	Bayan	Ikalawa	La Union
Asingan	57,355	66.64	25.73	860	2,200	Bayan	Ikalawa	Pangasinan
Bacarra	32,215	65.32	25.22	490	1,300	Bayan	Ikatlo	Ilocos Norte
Bacnotan	42,078	76.60	29.58	550	1,400	Bayan	Ika-una	La Union
Badoc	31,616	76.68	29.61	410	1,100	Bayan	Ikalawa	Ilocos Norte
Bagulin	13,456	107.33	41.44	130	340	Bayan	Ika-lima	La Union
Balaoan	39,188	68.70	26.53	570	1,500	Bayan	Ika-una	La Union
Balungao	31,106	73.25	28.28	420	1,100	Bayan	Ika-apat	Pangasinan
Banayoyo	7,748	24.63	9.51	310	800	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
Bangar	35,947	37.36	14.42	960	2,500	Bayan	Ikatlo	La Union
Bangui	14,672	112.98	43.62	130	340	Bayan	Ika-apat	Ilocos Norte
Bani	50,306	179.65	69.36	280	730	Bayan	Ikalawa	Pangasinan
Banna	19,438	92.73	35.80	210	540	Bayan	Ika-apat	Ilocos Norte
Bantay	35,731	76.60	29.58	470	1,200	Bayan	Ika-una	Ilocos Sur
Basista	32,959	24.00	9.27	1,400	3,600	Bayan	Ika-apat	Pangasinan
Batac	55,201	161.06	62.19	340	880	Nakapaloob na Lungsod	Ika-lima	Ilocos Norte
Bauang	75,032	73.15	28.24	1,000	2,600	Bayan	Ika-una	La Union
Bautista	32,307	46.33	17.89	700	1,800	Bayan	Ika-apat	Pangasinan
Bayambang	118,205	143.94	55.58	820	2,100	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Binalonan	54,555	47.57	18.37	110	280	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Binmaley	83,052	118.50	45.75	700	1,800	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Bolinao	82,084	197.22	76.15	420	1,100	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Bugallon	67,348	189.64	73.22	360	930	Bayan	Ikalawa	Pangasinan
Burgos	9,777	128.90	49.77	76	200	Bayan	Ika-lima	Ilocos Norte
Burgos	12,224	44.38	17.14	280	730	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
Burgos	8,067	70.80	27.34	110	280	Bayan	Ika-lima	La Union
Burgos	21,637	131.32	50.70	160	410	Bayan	Ika-apat	Pangasinan
Caba	22,039	46.31	17.88	480	1,200	Bayan	Ika-apat	La Union
Cabugao	37,501	95.56	36.90	390	1,000	Bayan	Ika-una	Ilocos Sur
Calasiao	95,154	48.36	18.67	2,000	5,200	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Candon	60,623	103.28	39.88	590	1,500	Nakapaloob na Lungsod	Ika-apat	Ilocos Sur
Caoayan	19,861	17.42	6.73	1,100	2,800	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
Carasi	1,567	82.97	32.03	19	49	Bayan	Ika-lima	Ilocos Norte
Cervantes	17,211	234.70	90.62	73	190	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
Currimao	12,184	34.08	13.16	360	930	Bayan	Ika-apat	Ilocos Norte
Dagupan	171,271	44.47	17.17	3,900	10,000	Independent Nakapaloob na Lungsod	Ika-una	Pangasinan
Dasol	29,110	166.60	64.32	170	440	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
Dingras	38,562	96.00	37.07	400	1,000	Bayan	Ikalawa	Ilocos Norte
Dumalneg	2,947	88.48	34.16	33	85	Bayan	Ika-lima	Ilocos Norte
Galimuyod	10,748	34.40	13.28	310	800	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
Gregorio del Pilar	4,875	41.66	16.09	120	310	Bayan	Ika-lima	Ilocos Sur
Infanta	24,584	254.29	98.18	97	250	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
Labrador	23,201	90.99	35.13	250	650	Bayan	Ika-apat	Pangasinan
Laoac	31,497	40.50	15.64	780	2,000	Bayan	Ika-apat	Pangasinan
Laoag	111,125	116.08	44.82	960	2,500	Nakapaloob na Lungsod	Ikatlo	Ilocos Norte
Lidlidda	4,647	33.84	13.07	140	360	Bayan	Ika-lima	Ilocos Sur
Lingayen	103,278	62.76	24.23	1,600	4,100	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Luna	35,802	42.90	16.56	830	2,100	Bayan	Ikatlo	La Union
Mabini	24,765	291.01	112.36	85	220	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
Magsingal	30,792	84.98	32.81	360	930	Bayan	Ikatlo	Ilocos Sur
Malasiqui	130,275	131.37	50.72	990	2,600	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Manaoag	69,497	55.95	21.60	1,200	3,100	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Mangaldan	106,331	48.47	18.71	2,200	5,700	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Mangatarem	73,241	317.50	122.59	230	600	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Mapandan	37,059	30.00	11.58	1,200	3,100	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
Marcos	17,777	72.77	28.10	240	620	Bayan	Ika-apat	Ilocos Norte
Nagbukel	5,259	43.12	16.65	120	310	Bayan	Ika-lima	Ilocos Sur
Naguilian	54,221	104.60	40.39	520	1,300	Bayan	Ika-una	La Union
Narvacan	44,006	122.21	47.19	360	930	Bayan	Ikalawa	Ilocos Sur
Natividad	24,299	134.36	51.88	180	470	Bayan	Ika-apat	Pangasinan
Nueva Era	9,506	515.02	198.85	18	47	Bayan	Ikatlo	Ilocos Norte
Pagudpud	23,770	194.90	75.25	120	310	Bayan	Ika-apat	Ilocos Norte
Paoay	24,866	76.24	29.44	330	850	Bayan	Ika-apat	Ilocos Norte
Pasuquin	28,980	210.54	81.29	140	360	Bayan	Ikatlo	Ilocos Norte
Piddig	21,497	216.20	83.48	99	260	Bayan	Ikatlo	Ilocos Norte
Pinili	17,300	89.48	34.55	190	490	Bayan	Ika-apat	Ilocos Norte
Pozorrubio	69,555	134.60	51.97	520	1,300	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Pugo	19,690	62.84	24.26	310	800	Bayan	Ika-lima	La Union
Quirino	8,573	240.10	92.70	36	93	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
Rosales	63,081	66.39	25.63	950	2,500	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Rosario	55,458	73.98	28.56	750	1,900	Bayan	Ika-una	La Union
Salcedo	11,288	103.44	39.94	110	280	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
San Carlos	188,571	169.03	65.26	1,100	2,800	Nakapaloob na Lungsod	Ikatlo	Pangasinan
San Emilio	7,407	141.44	54.61	52	130	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
San Esteban	8,349	19.62	7.58	430	1,100	Bayan	Ika-lima	Ilocos Sur
San Fabian	83,025	81.28	31.38	1,000	2,600	Bayan	Ika-una	Pangasinan
† San Fernando	121,812	102.72	39.66	1,200	3,100	Nakapaloob na Lungsod	Ikatlo	La Union
San Gabriel	18,172	129.87	50.14	140	360	Bayan	Ika-apat	La Union
San Ildefonso	7,787	11.35	4.38	690	1,800	Bayan	Ika-lima	Ilocos Sur
San Jacinto	40,848	44.18	17.06	920	2,400	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
San Juan	26,411	64.37	24.85	410	1,100	Bayan	Ikatlo	Ilocos Sur
San Juan	37,188	57.12	22.05	650	1,700	Bayan	Ikalawa	La Union
San Manuel	52,939	129.18	49.88	410	1,100	Bayan	Ika-una	Pangasinan
San Nicolas	36,736	40.18	15.51	910	2,400	Bayan	Ikalawa	Ilocos Norte
San Nicolas	35,574	210.20	81.16	170	440	Bayan	Ika-una	Pangasinan
San Quintin	32,945	115.90	44.75	280	730	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
San Vicente	12,758	12.60	4.86	1,000	2,600	Bayan	Ika-lima	Ilocos Sur
Santa	15,340	109.10	42.12	140	360	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
Santa Barbara	82,012	61.37	23.70	1,300	3,400	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Santa Catalina	13,945	9.68	3.74	1,400	3,600	Bayan	Ika-lima	Ilocos Sur
Santa Cruz	39,868	88.78	34.28	450	1,200	Bayan	Ika-una	Ilocos Sur
Santa Lucia	25,402	49.72	19.20	510	1,300	Bayan	Ikatlo	Ilocos Sur
Santa Maria	30,321	63.31	24.44	480	1,200	Bayan	Ikatlo	Ilocos Sur
Santa Maria	33,038	69.50	26.83	480	1,200	Bayan	Ika-apat	Pangasinan
Santiago	18,759	46.36	17.90	400	1,000	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
Santo Domingo	27,975	55.49	21.42	500	1,300	Bayan	Ikatlo	Ilocos Sur
Santo Tomas	39,092	64.00	24.71	610	1,600	Bayan	Ika-apat	La Union
Santo Tomas	15,022	12.99	5.02	1,200	3,100	Bayan	Ika-lima	Pangasinan
Santol	12,476	93.70	36.18	130	340	Bayan	Ika-apat	La Union
Sarrat	25,212	57.39	22.16	440	1,100	Bayan	Ika-una	Ilocos Norte
Sigay	2,737	81.55	31.49	34	88	Bayan	Ika-lima	Ilocos Sur
Sinait	25,640	65.56	25.31	390	1,000	Bayan	Ikatlo	Ilocos Sur
Sison	47,518	81.88	31.61	580	1,500	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
Solsona	24,121	166.23	64.18	150	390	Bayan	Ikatlo	Ilocos Norte
Sual	34,149	130.16	50.26	260	670	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Sudipen	17,056	97.59	37.68	170	440	Bayan	Ika-apat	La Union
Sugpon	4,585	57.11	22.05	80	210	Bayan	Ika-lima	Ilocos Sur
Suyo	11,446	124.00	47.88	92	240	Bayan	Ika-apat	Ilocos Sur
Tagudin	39,277	151.19	58.37	260	670	Bayan	Ikalawa	Ilocos Sur
Tayug	43,149	51.24	19.78	840	2,200	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
Tubao	28,729	50.75	19.59	570	1,500	Bayan	Ika-apat	La Union
Umingan	73,252	258.43	99.78	280	730	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Urbiztondo	50,170	81.80	31.58	610	1,600	Bayan	Ikatlo	Pangasinan
Urdaneta	132,940	100.26	38.71	1,300	3,400	Nakapaloob na Lungsod	Ikalawa	Pangasinan
Vigan	53,879	25.12	9.70	2,100	5,400	Nakapaloob na Lungsod	Ika-apat	Ilocos Sur
Villasis	62,333	75.83	29.28	820	2,100	Bayan	Ika-una	Pangasinan
Vintar	32,220	614.35	237.20	52	130	Bayan	Ika-lima	Ilocos Norte

Demograpiko

Sensus ng populasyon
ng Rehiyong Ilocos
Taon	Pop.	±% p.a.
1990	3,550,642	—
2000	4,200,478	+1.69%
2010	4,748,372	+1.23%
2015	5,026,128	+1.09%
Pinagmulan: Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas^[6]

Tahanan sa mga Ilokano ang mga makasaysayang lalawigan ng Ilocos. Ayon sa sensus noong taong 2000, ang rehiyon ay binubuo ng 66% ng mga Ilokano, 27% ng mga Pangasinense, at 3% ng mga Tagalog.^[7]

Tahanan naman para sa mga Pangasinense ang lalawigan ng Pangasinan. Ang populasyon ng Pangasinan ay bumubuo sa humigit kumulang 60% ng buong populasyon ng rehiyon. Nagsimula ang mga Ilocano na dayuhin ang Pangasinan noong ikalabing-siyam na siglo.^[8] Ang Pangasinan ay dating parte ng Gitnang Luzon ngunit inilipat ito sa Ilocos noong nilagdaan ng Pangulong Marcos ang Kautusan ng Pangulo Blg. 1 noong 1972. Kasama din ang mga komunidad ng mga Tingguian at Isneg sa rehiyon na nakatira sa may paanan ng mga bundok ng Cordillera.

Karamihan sa mga mamamayan ay Katoliko ngunit may mga Protestante din katulad ng mga Apligayan sa bandang hilaga ng rehiyon. Ang iba ay mga miyembro ng Iglesia ni Cristo, Mormon at iba pa.

Mayroon ding mga nakakubling paniniwalang animistiko lalo na sa mga pook na rural. Pangunahing mga Budista, Taoista at Hindu ang mga Tsino at Indiyano na namamalagi sa maliit na mga pamayanang pangkalakalan sa rehiyon.^{[kailangan ng sanggunian]}

Talababa

Mga sanggunian

Mga kawing panlabas

Geographic data related to Ilocos at OpenStreetMap
Ilocano: Ti Pagsasao ti Amianan

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Search