İşçi Partisi (Birleşik Krallık)
İşçi Partisi (İngilizce: Labour Party), 20. yüzyılın ilk yıllarından beri Birleşik Krallık'ta sol kanadın en büyük siyasi partisidir.
| İşçi Partisi Labour Party | |
|---|---|
 | |
| Lider | Keir Starmer |
| Lider Yardımcısı | Angela Rayner |
| Genel Sekreter | David Evans |
| Lordlar Kamarası Lideri | Baroness Smith |
| Slogan(lar) | Build a Better Britain (Daha İyi Bir Britanya İnşa Et) |
| Kuruluş tarihi | 27 Şubat 1900[1][2] |
| Merkez | One Brewer's Green, Londra |
| Üyelik (2023) |  399,195[3] |
| İdeoloji | Sosyal demokrasi[4][5] Demokratik sosyalizm[6][7] |
| Siyasi pozisyon | Merkez sol[13] |
| Uluslararası üyelik | İlerici İttifak Sosyalist Enternasyonal (Gözlemci) |
| Avrupa üyeliği | Avrupa Sosyalistler Partisi |
| Resmî renkler | Kırmızı |
| Avam Kamarası | 200 / 650 |
| Lordlar Kamarası | 174 / 790 |
| Londra Meclisi | 11 / 25 |
| İskoçya Parlamentosu | 22 / 129 |
| Galler Ulusal Meclisi | 30 / 60 |
| İnternet sitesi | |
| Birleşik Krallık | |
Tarihçe
Bağımsız İşçi Partisi (ILP) ile İşçi Sendikaları Kongresi'nin (TUÇ) işbirliğiyle, 1900'de kurulan İşçi Temsil Komitesi, 1906'da İşçi Partisi adını aldı. I. Dünya Savaşı sırasında çeşitli koalisyon hükûmetlerine katıldı.1918 genel seçimlerinden ikinci büyük parti olarak çıkarak ülkenin muhalefet partisi durumuna geldi.
Ramsay MacDonald'in 1924'te liberallerin desteğiyle kurduğu ilk İşçi Partisi hükûmeti 1931'e değin iktidarda kaldı. Bunu izleyen seçimlerde İşçi Partisi ağır bir yenilgiye uğradı ve Winston Churchill'in II. Dünya Savaşı sırasında kurduğu koalisyon hükûmetine katılana değin (1940) muhalefette kaldı.
1945 seçimlerinde ezici bir zafer kazanan İşçi Partisi, 1950 seçimlerinde ise Avam Kamarası'nda çoğunluğu çok az bir farkla sağlayabildi. Seçimlerden sonra kurulan İşçi Partisi hükûmeti ertesi yıl düşünce, Muhafazakâr Parti iktidara geldi (1951).
Partinin geleneksel sosyalist çizgisinin refah toplumuna nasıl uyarlanacağı sorunu, özellikle de sanayi kuruluşlarının devletleştirilmesine ilişkin görüş ayrılıkları, 1950'lerde parti içinde bölünmelere neden oldu. Bevancılar olarak bilinen Aneurin Bevan yanlıları, ekonomide devletçi bir politika izlenmesini ve dış politikada ABD'ye bağımlılığın azaltılmasını savunuyordu. 1964'te yeniden iktidara gelen İşçi Partisi, bu tarihten 1979'a kadar Muhafazakârlarla dönüşümlü olarak iktidara geldiler.
1980'de partinin sosyalist çizgisine bağlılığıyla tanınan Michael Foot liderliğe seçildi. Partinin örgütsel yapısında da değişikliklerin yapıldığı kongreden kısa bir süre sonra sağcı tutumlu 12 İşçi Partisi milletvekili partiden ayrılarak, Sosyal Demokrat Parti (SDP) adlı yeni bir parti kurdular. Böylece Muhafazakârlar, 1983 seçimlerinde bölünmüş bir muhalefet karşısında rahat bir zafer kazandılar.
1983 seçimlerini kaybeden İşçi Partisi lideri Michael Foot istifa etti ve yerine 2 Ekim 1983'te Neil Kinnock seçildi. Neil Kinnock liderliğinde İşçi Partisi 1987 seçimlerini Margaret Thatcher'e karşı ve 1992 seçimlerini yeni Muhafazakâr Parti lideri ve başbakan John Major'a karşı kaybetti. 1992 seçimlerini kaybeden Neil Kinnock İşçi Partisi liderliğinden istifa ederek ayrıldı. Yerine John Smith seçildi. 1994'te İşçi Partisi lideri John Smith'in beklenmedik ani ölümünün ardından liderliğe Tony Blair seçildi.
1997 seçimlerinde İşçi Partisi büyük çoğunlukla 18 yıllık bir aradan sonra tekrar iktidara geldi. İşçi Partisi lideri olan Tony Blair başbakan oldu. 2002 ve 2005'te yapılan Avam Kamarası seçimlerin de İşçi Partisi kazandı.
Haziran 2007'de Tony Blair başbakanlık ve İşçi Partisi liderliğinden çekileceğini açıkladı. 27 Haziran 2007'de Gordon Brown, İşçi Partisi lideri oluşunun 3. gününde başbakanlık koltuğuna oturdu.
Mayıs 2010 yılındaki yapılan seçimlerde İşçi Partisi Avam Kamarası'nda bulunan toplam 650 milletvekilliğinden 268'ini aldı. 307 milletvekili ile en büyük parti olan Muhafazakâr Parti de mutlak çoğunluğu elde edemedi ama 57 milletvekilliği kazanan Liberal Demokrat Parti bir koalisyon hükûmeti kurunca İşçi Partisi muhalefete düştü.
2010 seçimini kaybeden Gordon Brown başbakanlıktan ayrıldığı gün İşçi Partisi liderliğinden de istifa etti. Yapılan parti liderliği seçiminden sonra 2010 seçimlerinden önceki İşçi Partisi hükûmetinde "Enerji ve İklim Değişmesi Bakanlığı" yapmış olan Ed Milliband İşçi Partisi lideri oldu.
Seçim sonuçları
| Seçim | Oy | Sandalye | Kazandı | Sonuç | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | # | ± | |||
| 1900 | 62.698 | %1,8 | 2 / 670 |  |  | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1906 | 321.663 | %5,7 | 29 / 670 |  27 | | Liberal çoğunluk |
| Oca-1910 | 505.657 | %7,6 | 40 / 670 | 11 | | Liberal azınlık |
| Ara-1910 | 371.802 | %7,1 | 42 / 670 | 2 | | Liberal azınlık |
| 1918 | 2.245.777 | %21,5 | 57 / 707 | 15 | | Koalisyon çoğunluk |
| 1922 | 4.076.665 | %29,7 | 142 / 615 | 85 | | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1923 | 4.267.831 | %30,7 | 191 / 625 | 49 |  | İşçi azınlık |
| 1924 | 5.281.626 | %33,3 | 151 / 615 | 40 | | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1929 | 8.048.968 | %37,1 | 287 / 615 | 136 | | İşçi azınlık |
| 1931 | 6.339.306 | %30,8 | 52 / 615 | 235 | | Ulusal Hükûmet çoğunluk |
| 1935 | 7.984.988 | %38 | 154 / 615 | 102 | | Ulusal Hükûmet çoğunluk |
| 1945 | 11.967.746 | %49,7 | 393 / 640 | 239 | | İşçi çoğunluk |
| 1950 | 13.266.176 | %46,1 | 315 / 625 | 78 | | İşçi çoğunluk |
| 1951 | 13.948.883 | %48,8 | 295 / 625 | 20 | | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1955 | 12.405.254 | %46,4 | 277 / 630 | 18 | | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1959 | 12.216.172 | %43,8 | 258 / 630 | 19 | | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1964 | 12.205.808 | %44,1 | 317 / 630 | 59 | | İşçi çoğunluk |
| 1966 | 13.096.629 | %48 | 364 / 630 | 47 | | İşçi çoğunluk |
| 1970 | 12.208.758 | %43,1 | 288 / 630 | 76 | | Muhafazakâr çoğunluk |
| Şub-1974 | 11.645.616 | %37,2 | 301 / 635 | 13 | | İşçi azınlık |
| Ekim-1974 | 11.457.079 | %39,2 | 319 / 635 | 18 | | İşçi çoğunluk |
| 1979 | 11.532.218 | %36,9 | 269 / 635 | 50 | | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1983 | 8.456.934 | %27,6 | 209 / 650 | 60 | | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1987 | 10.029.807 | %30,8 | 229 / 650 | 20 | | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1992 | 11.560.484 | %34,4 | 271 / 651 | 42 | | Muhafazakâr çoğunluk |
| 1997 | 13.518.167 | %43,2 | 419 / 659 | 148 | | İşçi çoğunluk |
| 2001 | 10.724.953 | %40,7 | 413 / 659 | 6 | | İşçi çoğunluk |
| 2005 | 9.562.122 | %35,3 | 356 / 646 | 57 | | İşçi çoğunluk |
| 2010 | 8.601.441 | %29,1 | 258 / 650 | 98 | | Muhafazakâr–Lib Dem çoğunluk |
| 2015 | 9.339.818 | %30,5 | 232 / 650 | 26 | | Muhafazakâr çoğunluk |
| 2017 | 12.874.985 | %40 | 262 / 650 | 30 | | Muhafazakâr azınlık |
| 2019 | 10.269.076 | %32,2 | 202 / 650 | 60 | | Muhafazakâr çoğunluk |
Liderlik
1906'dan beri İşçi Partisi Başkanları
- Keir Hardie, 1906–08
- Arthur Henderson, 1908–10
- George Nicoll Barnes, 1910–11
- Ramsay MacDonald, 1911–14
- Arthur Henderson, 1914–17
- William Adamson, 1917–21
- John Robert Clynes, 1921–22
- Ramsay MacDonald, 1922–31
- Arthur Henderson, 1931–32
- George Lansbury, 1932–35
- Clement Attlee, 1935–55
- Hugh Gaitskell, 1955–63
- George Brown, 1963 (geçici)
- Harold Wilson, 1963–76
- James Callaghan, 1976–80
- Michael Foot, 1980–83
- Neil Kinnock, 1983–92
- John Smith, 1992–94
- Margaret Beckett, 1994 (geçici)[14]
- Tony Blair, 1994–2007
- Gordon Brown, 2007–2010
- Harriet Harman, 2010 (geçici)[14]
- Ed Miliband, 2010–2015
- Harriet Harman, 2015 (geçici)
- Jeremy Corbyn, 2015–2020
- Keir Starmer, 2020–
1922'den beri İşçi Partisi Başkan Yardımcıları
- John Robert Clynes, 1922–32
- William Graham, 1931–32
- Clement Attlee, 1932–35
- Arthur Greenwood, 1935–45
- Herbert Morrison, 1945–55
- Jim Griffiths, 1955–59
- Aneurin Bevan, 1959–60
- George Brown, 1960–70
- Roy Jenkins, 1970–72
- Edward Short, 1972–76
- Michael Foot, 1976–80
- Denis Healey, 1980–83
- Roy Hattersley, 1983–92
- Margaret Beckett, 1992–94
- John Prescott, 1994–2007
- Harriet Harman, 2007–15
- Tom Watson, 2015–2019
- Angela Rayner, 2020–
1924'ten beri İşçi Partisi Lordlar Kamarası Başkanları
- Richard Haldane, 1924–28
- Charles Cripps, 1928–31
- Arthur Ponsonby, 1931–35
- Harry Snell, 1935–40
- Christopher Addison, 1940–52
- William Jowitt, 1952–55
- Albert Victor Alexander, 1955–64
- Frank Pakenham, 1964–68
- Edward Shackleton, 1968–74
- Malcolm Shepherd, 1974–76
- Fred Peart, 1976–82
- Cledwyn Hughes, 1982–92
- Ivor Richard, 1992–98
- Margaret Jay, 1998–2001
- Gareth Williams, 2001–2003
- Valerie Amos, 2003–2007
- Catherine Ashton, 2007–2008
- Janet Royall, 2008–2015
- Angela Smith, 2015–günümüz
İşçi Partili Başbakanlar
| İsim | Resim | Doğum Yeri | Görev Dönemi |
|---|---|---|---|
| Ramsay MacDonald |  | İskoçya | 1924; 1929–1931 |
| Clement Attlee |  | İngiltere | 1945–1950; 1950–1951 |
| Harold Wilson |  | İngiltere | 1964–1966; 1974 1966–1970; 1974; 1974–1976 |
| James Callaghan |  | İngiltere | 1976–1979 |
| Tony Blair |  | İskoçya | 1997–2001; 2001–2005; 2005–2007 |
| Gordon Brown |  | İskoçya | 2007–2010 |