Y Blaid Lafur (DU)
Plaid wleidyddol Brydeinig, ganol-chwith yw'r Blaid Lafur a sefydlwyd ar 27 Chwefror 1900. Gellir ei hystyried yn brif gynrychiolydd y canol-chwith gwleidyddol ym Mhrydain ers y 1920au, pan esblygodd o'r undebau llafur a phleidiau sosialaidd y 19g. Symudodd tua'r canol o dan bolisi "Y Drydedd Ffordd" dan arweinyddiaeth Tony Blair ac o ganlyniad cyfeirir ati yn y 2000au fel "Llafur Newydd". Mae'r Blaid Lafur yng Nghymru (gweler isod) yn rhan o Blaid Lafur y DU; yr un sefyllfa a'r Alban. Yn 2015 roedd gan y blaid oddeutu 292,000 o aelodau.[4][5]
| Y Blaid Lafur | |
|---|---|
_2.gif){kind=small} | |
| Arweinydd | Keir Starmer AS |
| Dirprwy Arweinydd | Angela Rayner AS |
| Sefydlwyd | 27 Chwefror 1900[1][2] |
| Pencadlys | One Brewer's Green, Llundain |
| Asgell myfyrwyr | Myfyrwyr Llafur |
| Asgell yr ifanc | Llafur ifanc |
| Aelodaeth (2019) |  485,000[3] |
| Rhestr o idiolegau | Sosialaeth Democrataidd Democratiaeth cymdeithasol |
| Sbectrwm gwleidyddol | Chwith-canol |
| Partner rhyngwladol | Cynghrair er Cynnydd (Progressive Alliance) |
| Cysylltiadau Ewropeaidd | Plaid y Sosialwyr Ewropeaidd |
| Grŵp yn Senedd Ewrop | Progressive Alliance of Socialists and Democrats |
| Lliw | Coch |
| Tŷ'r Cyffredin | 199 / 650 |
| Tŷ'r Arglwyddi | 175 / 790 |
| Senedd yr Alban | 23 / 129 |
| Senedd Cymru | 30 / 60 |
| Cynulliad Llundain | 12 / 25 |
| Llywodraeth leol yn y DU | 5,976 / 19,698 |
| Gwefan | |
| www.labour.org.uk | |
Hanes
Fe'i sefydlwyd yn 1900, gan oddiweddwyd y Blaid Ryddfrydol ddechrau'r 1920au a ffurfiodd lywodraeth (leiafrifol) dan arweinyddiaeth Ramsay MacDonald yn 1924 ac eto yn 1929–31. Ffurfiodd rhan o glymblaid yng nghyfnod yr Ail Ryfel Byd rhwng 1940 a 1945 ac ar ddiwedd y Rhyfel, ffurfiodd lywodraeth eto - y tro hwn o dan arweinyddiaeth Clement Attlee - a daliodd ei gafael fel y brif blaid rhwng 1964 a 1970 gyda Harold Wilson wrth y llyw, ac yna'i olynydd James Callaghan.
Y Blaid Lafur yng Nghymru
- Prif: Llafur Cymru
Mark Drakeford, Prif Weinidog Cymru, yw arweinydd presennol y Blaid Lafur Gymreig (Llafur Cymru).
Mae gan y blaid 29 (allan o 60) Aelodau o'r Senedd yn Senedd Cymru ers etholiad Mai 2016, pan ddewisodd y blaid i ffurfio clymblaid gyda dau aelod arall, Kirsty Williams (Y Democratiaid Rhyddfrydol) a Dafydd Elis-Thomas (annibynnol).[6]
Perfformiad mewn etholiadau
| Etholiad | Nifer y pleidleisiau i Lafur | Canran y pleidlais | Seddi | Enillydd |
| 1900 | 62,698 | 1.8% | 2 / 670 | Ceidwadwyr |
| 1906 | 321,663 | 5.7% | 29 / 670 | Rhyddfrydwyr |
| 1910 (Ion.) | 505,657 | 7.6% | 40 / 670 | Senedd grog (llyw. leiafrifol Ryddfrydol) |
| 1910 (Rhag.) | 371,802 | 7.1% | 42 / 670 | Senedd grog (llyw. leiafrifol Ryddfrydol) |
| 1918† | 2,245,777 | 21.5% | 57 / 707 | Clymblaid |
| 1922 | 4,076,665 | 29.7% | 142 / 615 | Ceidwadwyr |
| 1923 | 4,267,831 | 30.7% | 191 / 625 | Senedd grog (Llyw. leiafrifol Llafur) |
| 1924 | 5,281,626 | 33.3% | 151 / 615 | Ceidwadwyr |
| 1929‡ | 8,048,968 | 37.1% | 287 / 615 | Senedd grog (Llyw. leiafrifol Llafur) |
| 1931 | 6,339,306 | 30.8% | 52 / 615 | Llywodraeth Cenedlaethol |
| 1935 | 7,984,988 | 38.0% | 154 / 615 | Llywodraeth Cenedlaethol |
| 1945 | 11,967,746 | 49.7% | 393 / 640 | Llafur |
| 1950 | 13,266,176 | 46.1% | 315 / 625 | Llafur |
| 1951 | 13,948,883 | 48.8% | 295 / 625 | Ceidwadwyr |
| 1955 | 12,405,254 | 46.4% | 277 / 630 | Ceidwadwyr |
| 1959 | 12,216,172 | 43.8% | 258 / 630 | Ceidwadwyr |
| 1964 | 12,205,808 | 44.1% | 317 / 630 | Llafur |
| 1966 | 13,096,629 | 48.0% | 364 / 630 | Llafur |
| 1970 | 12,208,758 | 43.1% | 288 / 630 | Ceidwadwyr |
| 1974 (Chwefr.) | 11,645,616 | 37.2% | 301 / 635 | Senedd grog (Llyw. leiafrifol Llafur) |
| 1974 (Hyd.) | 11,457,079 | 39.2% | 319 / 635 | Llafur |
| 1979 | 11,532,218 | 36.9% | 269 / 635 | Ceidwadwyr |
| 1983 | 8,456,934 | 27.6% | 209 / 650 | Ceidwadwyr |
| 1987 | 10,029,807 | 30.8% | 229 / 650 | Ceidwadwyr |
| 1992 | 11,560,484 | 34.4% | 271 / 651 | Ceidwadwyr |
| 1997 | 13,518,167 | 43.2% | 419 / 659 | Llafur |
| 2001 | 10,724,953 | 40.7% | 413 / 659 | Llafur |
| 2005 | 9,562,122 | 35.3% | 356 / 646 | Llafur |
| 2010 | 8,601,441 | 29.1% | 258 / 650 | Senedd grog (Clymblaid Ceid./Rhyddfr.) |
| 2015 | 9,347,304 | 30.4% | 232 / 650 | Ceidwadwyr |
| 2017 | 12,874,985 | 40.0% | 262 / 650 | Ceidwadwyr |
| 2019 | 10,269,076 | 32.1% | 202 / 650 | Ceidwadwyr |
†Yr etholiad cyntaf o dan Ddeddf Cynrychioliad y Bobl 1918 pan roddwyd yr hawl i'r rhan fwyaf o ddynion dros 21 oed a merched dros 30 oed i bleidleisio.
‡Yr etholiad cyntaf i ferched dros 21 gael pleidlais.
Gweler hefyd
Cyfeiriadau
Dolenni allanol
- (Saesneg) Gwefan Llafur Cymru Archifwyd 2015-07-01 yn y Peiriant Wayback.
- (Saesneg) Gwefan Plaid Lafur y DU
