2009 İran cumhurbaşkanlığı seçimi
2009 İran cumhurbaşkanlığı seçimi 12 Haziran 2009 tarihinde.[1] İran'da yapılan onuncu cumhurbaşkanlığı seçimidir. İran'da seçimle iş başına gelen en yüksek görevlerden biri olan cumhurbaşkanı, ülkenin silahlı kuvvetlerine ve dış politikasına karışamaz.
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Seçim sonuçları
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
Bir önceki cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad adaylığını yeniden ilan etti. Yapılan anketlere ve kamuoyu araştırmalarına göre Ahmedinejat'ın en büyük rakibi Muhammed Hatemi'ydi. İran Reform hareketi seçimlere tek bir adayla katılmak istedi. Ancak reformcu aday olarak Mir Hüseyin Musavi aday oldu. Ayrıca İran Meclisi sözcüsü Mehdi Kerrubi diğer bir reformcu aday olarak seçimlere katıldı. Seçime katılan diğer bir muhafazakâr aday ise Muhsin Rızai idi. Seçimlere halkın büyük ilgisinin olmasıyla birlikte, katılım oranı %85 olarak gerçekleşti.[2] Eğer bir aday kullanılan oyların çoğunluğunu alabilirse iki turlu seçim sistemi çerçevesinde ikinci tura gidilmesine gerek kalmamaktadır.
Oyların üçte ikisinin sayılmasıyla birlikte İran'ın resmî haber ajansı İslam Cumhuriyeti Haber Ajansı Mahmud Ahmedinejad'ın oyların %66'sını Musavi'nin oyların %32'sini aldığını duyurdu.[kaynak belirtilmeli]
Ancak uluslararası gözlemciler seçimlerle ilgili şüphelerini dile getirdiler. Musavi "Seçimlerde yaşanan ihlali kınadığını, sessiz sinema gösterisini kabul etmeyeceğini" söyledi. Musavi yandaşları ülkenin başkeni Tahran'da sokağa çıktı. Dini lider Ayetullah Ali Hamaney ise seçim sonuçlarının Allah'ın takdiri olduğunu ve halkın Ahmedinejad'ın arkasında birleşmesi gerektiğini verdiği demeçte söyledi.
Adaylar
20 Mayıs 2009 tarihinde Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin verdiği kararla bazı adayların adaylıkları onandı, bazı adayların ise başvuruları reddedildi.
Onaylanmış Adaylar
Muhafazakârlar
- Mahmud Ahmedinejad, İran Cumhurbaşkanı
- Muhsin Rızai, İran Devrim Muhafızları Ordusu eski başkanı
Reformcu Adaylar
- Mehdi Kerrubi
- Mir Hüseyin Musavi, İran'ın son Başbakanı
Reddedilen Adaylar
Muhafazakârlar
- Rafat Bayat Zencan'dan gelen kadın meclis temsilcisi
Bağımsız
- Ghasem Sholeh-Saadi eski meclis temsilcisi
Geri Adaylar
- Muhammed Hatemi, İran eski cumhurbaşkanı
İletişimin Engellenmesi
23 Mayıs 2009'da İran hükûmeti Facebook'a erişimi geçici olarak yasakladı. Gulfnews.com hükûmetin attığı bu adımın Ahmedinejad karşıtlarının internet sitesini çalışmalarında kullanmasından dolayı olduğunu açıkladı. PC World Musavi'nin Facebook sayfasının 6.600'dan daha fazla destekleyeni olduğunu açıkladı.
Seçim Sonuçları
Seçim sandıklarının kapanmasının ardından, her iki aday da kendi zaferini ilan etti. İki rakip de gazetecilere oyların %58-60'ını kendisinin aldığını söyledi. Musavi halkı oylarda yapılabilecek usulsüzlüklere karşı uyardı. Musavi kendi internet sitesinde aslında oyların fazlasını alan kişinin kendisinin olduğunu, ancak isminin Ahmedinejad ile değiştirildiğini açıkladı.
Seçimde Mahmud Ahmedinejad 24.527.516 oy alarak %62,63 oy oranı ile seçimin galibi oldu. En yakın rakibi Musavi 13.216.411 oy olarak oyların %33,73'ünü aldı. Diğer adaylar Muhsin Rızai %1.73, Mehdi Karrubi %0.85 oy oranını yakalayabildi.
| 2009 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Parti | Aday | Sonuçlar | ||||
| Oy sayısı | % Oy Oranı | |||||
| Abadgaran | Mahmud Ahmedinejad | 24 527 516 | 62,63% | |||
| Özgür Reformcular | Mir Hüseyin Musavi | 13 216 411 | 33,75% | |||
| Bağımsız muhafazakâr | Muhsin Rızai | 678 240 | 1,75% | |||
| Etemad-e-Melli | Mehdi Kerrubi | 333 635 | 0,86% | |||
| Toplam | 38 755 802 | 100% | ||||
| Kaynak: BBC Persian [1]15 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | ||||||
Seçim sonuçlarının şaibeli olduğunu iddia eden Musavi'ye İranın kum kentindeki dini otoritelerindende destek geldi. Kum İlahiyat Alimleri Topluluğunun açıklamasına göre "Sonuçlara diğer adaylar şikâyetçi ve çok güçlü oylama hileri ile ilgili kanıtlar mevcut ... Sakin başlayan yürüyüşler şiddetle bastırıldı ... düzinelerce iranlı öldürüldü ve yüzlercesi tutuklandı ... Sonuç geçersizdir." [3]
Seçim Sonuçlarına Tepkiler
Seçimlerin ardından Musavi ve Karrubi Seçimlerde hile yapıldığını ilan ettiler ve dini lider Hameney'den Anayasayı Koruyucular Konseyinden seçimlerin iptal edilmesi ve yenilenmesini talep ettiler ancak içişleri bakanlığı Ahmedinejad'ın yeniden cumhurbaşkanı seçildiğini ilan edince, Musavi'nin taraftarları hile yapıldığı gerekçesiyle Tahran sokaklarında gösteriler başlattılar.[4] Musavi halktan sessiz kalmamalarını ve İran anayasında bulunan gösteri haklarını kullanmalarını istedi, ancak gösterilerde bazı Besic milislerinin göstericilere saldırması, ateş etmesi sonucu,[5][6][7][8] sayısı belli olmayan yaralılar ve tutuklamalar gerçekleşti. Ahmedinejad hükûmeti bu olayları haber olarak yurt dışına servis edilmesini engellemek için tüm yabancı basın kuruluşlarının faaliyet belgelerini iptal etti ve bazı kuruluşların yetkililerini tarafsızlık ilkelerini ihlal ettikleri gerekçesiyle sınır dışı etti, ama Musavi taraftarları amatör video çekimleri ile ve internet aracılığıyla olayların akışını tüm dünyaya servis ettiler. 20 Haziran 2009 da Nida Sultan isminde Musavi taraftarı 27 yaşındaki felsefe mastır öğrencisi Besic milisinin ateşi sonucunda kamera karşısında ölümü[9] internette yayımlandıktan sonra Obama dahil dünya liderlerinden sert tepkiler yükseldi ve Nida, Musavi'nin yeşil hareketinin simgesi hâline geldi.
Musavinin seçim öncesi kurduğu Oy Bekçileri Konseyi'nin iddiasına göre Musavi 19 milyon ve Ahmedinejad ise Karrubinin gerisinde kalarak sadece 5.7 milyon oy almış.
Uluslararası Tepkiler
Diğer ülke liderlerinden önce T.C. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve T.C. Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ayrı ayrı Ahmedinejad'ı telefonla arayarak İran seçim kurulunun resmî sonucu ilan etmesini beklemeden tebriklerini ilettiler.
Venezuela Cumhurbaşkanı Hugo Chavez Ahmedinejad'ı telefonla arayarak daha iyi bir dünya için büyük bir başarı kazandığını söyledi.
Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Serdari ve Başbakanı Yusuf Rıza Gillani ayrı ayrı tebrik mesajları gönderdi.
Afganistan Cumhurbaşkanı Hamit Karzai seçimlerdeki başarısı için Ahmedinejad'ı kutladı.
Lübnan Hizbullahı yeniden cumhurbaşkanlığına seçildiği için Ahmedinejad'ı kutladı.
Hillary Clinton İran'ın Anayasayı Koruyucular Konseyinin seçim sonuçlarını onayladığını açıkladıktan sonra verdiği beyanatta "İran halkıyla devletinin arasında büyük bir güven problemi var."[10][11] dediler.
