Muş (il)

Bölgenin denize uzak ve yüksek olması nedeniyle karasal iklimin etkisi görülür. Çok geniş bir bölge olması ve yükseklik farklarına bağlı olarak iklim özellikleri farklılaşır.

Başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Kentte pek çok fabrika da mevcuttur.

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.^[4][5]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Muş Valisi, 1968-Aksaray doğumlu Avni ÇAKIR’dır. Ağustos 2023 tarihinde Kastamonu Valisi iken atanmıştır.

Muş Belediye Başkanı, 1970-Muş doğumlu Feyat Asya(AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %34,76 oy oranıyla seçilmiştir.^[6]

Bulanık ve Varto'nun HDP'li belediye başkanları seçildikten sonra İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınmış, yerine ilçe kaymakamları kayyum atanmıştır.^[7]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Muş İl Genel Meclisi üye sayısı, 8 AK PARTİ, 7 HDP ve 1 MHP ile 7 boş (HDP'li olup üyeliği iptal edilen) üyelik olmak üzere 23’dür.^[8]

2018 Genel seçimleri sonucu, Muş'u temsilen TBMM'de AKP'den 1 milletvekili (Mehmet Emin Şimşek) ve HDP'den 3 milletvekili (Gülüstan Kılıç Koçyiğit, Mensur Işık, Şevin Coşkun) seçilmiştir.^[9]

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri^[10])

Muş ili nüfusu: 399.879'dur. Bu nüfusun % 59,92'si şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 8.650  km²'dir. İlde  km²'ye 46 kişi düşmektedir. (Bu sayı Hasköy'de 105’dir.) İlde yıllık nüfus% 0,17 oranında artmıştır. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Hasköy (% 7,55)- Bulanık (-% 2,55)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 İlçe, 23 belediye, bu belediyelerde 121 mahalle ve ayrıca 366 köy vardır.

Muş il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1935[12]	143.899	51		%15     20.912 122.987     %85
1940[13]	73.939	60	-%49	%13     9.552 64.387     %87
1945[14]	82.699	60	%12	%11     9.442 73.257     %89
1950[15]	107.286	59	%30	%12     12.642 94.644     %88
1955[16]	136.401	62	%27	%14     19.600 116.801     %86
1960[17]	167.638	62	%23	%14     23.954 143.684     %86
1965[18]	198.716	59	%19	%16     32.503 166.213     %84
1970[19]	234.250	57	%18	%19     44.889 189.361     %81
1975[20]	267.203	56	%14	%20     54.723 212.480     %80
1980[21]	302.406	52	%13	%24     71.077 231.329     %76
1985[22]	339.492	52	%12	%23     78.477 261.015     %77
1990[23]	376.543	48	%11	%27     101.154 275.389     %73
2000[24]	453.654	46	%20	%35     159.503 294.151     %65
2007[25]	405.509	47	-%11	%35     142.913 262.596     %65
2008[26]	404.309	47	-%0	%34     138.089 266.220     %66
2009[27]	404.484	47	%0	%34     139.332 265.152     %66
2010[28]	406.886	47	%1	%35     143.624 263.262     %65
2011[29]	414.706	46	%2	%37     152.064 262.642     %63
2012[30]	413.260	47	-%0	%37     154.472 258.788     %63
2013[31]	412.553	47	-%0	%38     156.411 256.142     %62
2014[32]	411.216	47	-%0	%39     160.888 250.328     %61
2015[33]	408.728	47	-%1	%40     163.040 245.688     %60
2016[33]	406.501	47	-%1	%41     164.669 241.832     %59
2017[33]	404.544	48	-%0	%42     168.023 236.521     %58
2018[33]	407.992	49	%1	%44     180.094 227.898     %56
2019[33]	408.809	49	%0	%46     189.102 219.707     %54
2020[33]	411.117	48	%1	%47     193.279 217.838     %53
2021[33]	405.228	49	-%1	%48     192.601 212.627     %52
2022[33]	399.202	50	-%1

Muş Alparslan Üniversitesi 2007 yılında kurulmuştur. Daha öncesinde ise çevredeki diğer üniversitelere bağlı olarak ilde yükseköğretim kurumları mevcuttur.

Muşspor, 1984-1985 sezonunda 3. Lig'in yeniden kurulmasıyla Muş'taki kulüplerin bir araya gelip kurduğu Muşspor, tarihinde ilk kez profesyonel liglerde mücadele etmeye başladı. 1990-1991 sezonunda Zeki Eker’in başkanlığı döneminde 3. Lig 2. Grup'ta şampiyon olan kulüp, tarihinde ilk kez 2. Lig'e (Şu an ki 1. Lig) yükseldi. Ancak 1993-1994 sezonu sonunda 2. Futbol Ligi 5. Klasman Grubu'nu 7. sırada bitirerek 3. Lig'e düştü. 3. Lig'de oynarken şirketleşen kulübün adı Muşspor AŞ olarak değiştirildi. 1997-1998 sezonunu 3. Lig 1. Grup'ta 16. sırada tamamlayan kulüp, Muş 1. Amatör Ligi'ne düştü. Ancak ertesi sezon şampiyon olarak tekrar 3. Lig'e yükseldi. 2004-2005 sezonunda 3. Lig 1. Grup'ta, 15. sırada yer alarak tekrar Muş 1. Amatör Ligi'ne düştü. Ertesi sezon ise kulüp kapandı.

2018-19 Sezonu sonunda, futbol liglerindeki tek takımı Muş Menderes Spor, futbol Bölgesel Amatör Lig (BAL)'deki grubunu 12. tamamlamıştır. Muş Menderes Spor sonraki yıllarda İsmini Muş 1984 Muşspor olarak değiştirerek Bölgesel Amatör Ligde devam etmiştir. Ayrıca futbol kadın 3. liginde 2 takımı, voleybol 2. liginde erkeklerde 2, kadınlarda 1 takımı bulunmaktadır. Küme düşen ya da yükselen takım olmamıştır.

Ziraat Türkiye Kupası 'nda, Muş Menderes Spor 1. turda elenmiştir.

Muş'u futbol alanında temsil eden Muş 1984 Muşspor ve Muş Belediyespor Bölgesel Amatör Ligde aynı grupta oynamaktadırlar.

Muş Bedensel Engelliler Basketbol Kulübü (Muş Besk) Tekerlekli Sandalye Basketbol 1.liginde mücadele etmektedir.

Önemli spor tesisleri: Muş Şehir Stadı (2.250), Atatürk Spor Salonu (1.500) ve Muş Kapalı Yüzme Havuzu (500)'dur.

• Muş valiliği7 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Muş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 6 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.