Péter Márki-Zay
Péter "MZP" Márki-Zay (Macarca telaffuz: [peːtɛɾ maːɾkizɒji],[6] 9 Mayıs 1972) Macar politikacı, pazarlamacı, ekonomist, elektrik mühendisi ve tarihçi.[5][7] 2018'den beri Hódmezővásárhely belediye başkanı olarak görev yapıyor[8][9] ve Herkesin Macaristan Hareketi'nin (Mindenki Magyarországa Mozgalom; MMM) kurucularındandır.[10][11]
| Péter Márki-Zay | |
|---|---|
 | |
| Macaristan İçin Birlik lideri | |
| Görevde | |
| Makama geliş 17 Ekim 2021 | |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Hódmezővásárhely Belediye Başkanı | |
| Görevde | |
| Makama geliş 3 Mart 2018 | |
| Yerine geldiği | István Almási |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 09 Mayıs 1972[1] Hódmezővásárhely, Macaristan |
| Partisi | Bağımsız |
| Evlilik(ler) | Felícia Lilla Vincze (e. 1994) [2] |
| Çocuk(lar) | 7[3] |
| Bitirdiği okul | Budapeşte İşletme Okulu (BA) Budapeşte Corvinus Üniversitesi (MSc) Óbuda Üniversitesi (BSc) Pázmány Péter Katolik Üniversitesi (PhD) Szeged Üniversitesi (MEd) |
| Mesleği | Politikacı, pazarlamacı, ekonomist, elektrik mühendisi, tarihçi[4][5] |
| Resmî site | Péter Márki-Zay website |
2021'de muhalefetin düzenlediği ön seçimin galibi olarak, 2022 parlamento seçimlerinde Başbakan Viktor Orbán'a karşı kurulan Macaristan İçin Birlik'in adayıydı.[12] Yakın döneme damgasını vuran bilindik siyasi partilerden olmaması bu seçimde önemli bir belirleyici unsur olmuştur.[13]
İlk yılları ve kariyeri
Çocukluğu ve eğitimi
Márki-Zay, 9 Mayıs 1972'de Macar Halk Cumhuriyeti'ndeki Hódmezővásárhely'de kimyager bir anne ve fizik öğretmeni bir babanın çocuğu olarak dünyaya geldi. Muhafazakar ve dindar bir ailede büyüdü. Büyük büyükbabası, Hódmezővásárhely'deki Kalvinist gramer okulunun müdürüydü. Márki-Zay, 1990 yılında Hódmezővásárhely'deki Bethlen Gábor Kalvinist Gramer Okulu'ndan (Bethlen Gábor Református Gimnázium) mezun oldu.[14]
1990'dan 1993'e kadar Márki-Zay, Budapeşte'de Ticaret ve Otelcilik Koleji'ne (Kereskedelmi és Vendéglátóipari Főiskola) gitti ve burada pazarlama okudu, ardından 1993'ten 1996'ya kadar Budapeşte Ekonomi Üniversitesi'ne (Budapesti Közgazdaságtudományi Egyetem) devam etti ve burada ekonomi okudu. 1997 ve 2001 yılları arasında Budapeşte Teknik Koleji'nde (Budapeştei Műszaki Főiskola) elektrik mühendisliği okudu.[14] 2002 yılında Szeged Üniversitesi'nden (Szegedi Tudományegyetem) tarih diploması aldı. Ayrıca 2000 ve 2005 yıllarında Pázmány Péter Katolik Üniversitesi'nde (Pázmány Péter Katolikus Egyetem) ekonomi tarihi okudu ve 2006 yılında Felsefe Doktoru olarak mezun oldu.[15]
Erken kariyeri
1996 ve 2004 yılları arasında Márki-Zay önce o zamanlar Güney Macaristan'a elektrik tedarikinden sorumlu olan DÉMÁSZ'de, ardından Kontavill-Legrand'da ekonomist ve pazarlama müdürü olarak çalıştı.[14]
2004 yılında eşi Felícia ve beş çocuğuyla birlikte Kanada'ya taşındı. Orada önce bir telefon servis sağlayıcısında kapıdan kapıya satış elemanı olarak çalıştı, ardından Carquest'in pazarlama departmanında çalıştı.[14] Yaklaşık iki buçuk yıl sonra, aile Indiana, Amerika Birleşik Devletleri'ne taşındı ve burada Carquest için çalışmaya devam etti.[14] 2008-2009 yılları arasında Doğu Indiana Bölgesel İşgücü Kurulu üyeliği yaptı.[16] 2009 yılında aile, yurtdışında doğmuş en küçük iki çocuğuyla birlikte Hódmezővásárhely'ye döndü.[5]
Hódmezővásárhely'de Szeged'in elektrik tedarikçisinde önce stratejik planlamada, ardından müşteri hizmetlerine liderlik etti. 2013 yılında Macar Elektroteknik Derneği'ne (Magyar Elektrotechnikai Egyesület) üye oldu. 2016-2017 yılları arasında Legrand Macaristan'da pazarlama ve yurtiçi lojistik liderliğini yaptı.[14][17] 2014 yılına kadar Szeged Üniversitesi'nde (Szegedi Tudományegyetem) kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve ticari pazarlama dersleri verdi.[14][18]
Siyasi kariyeri
2018'de Márki-Zay, Hódmezővásárhely belediye başkanlığı ara seçimlerinde bağımsız aday olarak yarışacağını açıkladı. Adaylığı başlangıçta üç muhalefet partisi, Macar Sosyalist Partisi, Siyaset Farklı Olabilir ve Jobbik tarafından desteklendi;[19] Momentum ve Demokratik Koalisyon birkaç gün sonra onu onayladı.[20] Márki-Zay, kendisini destekleyen hiçbir partinin görüşlerine sempati duymadığını, kendisini sağcı bir Hristiyan ve hayal kırıklığına uğramış bir Fidesz seçmeni olarak nitelendirdiğini söyledi.[21]
Onu destekleyen muhalefet partilerinin tarihsel olarak benzeri görülmemiş birliğine rağmen, Fidesz'in şehirdeki popülaritesi[22] ve Márki-Zay'in siyasi deneyimsizliği nedeniyle adaylığı başlangıçta birçok gözlemci tarafından uzak bir ihtimal olarak görüldü.[23] 25 Şubat 2018'de Zoltán Hegedűs'u 9.468 oya karşı 13.076 oyla mağlup etti,[8][24] 1990'dan beri şehrin Fidesz Partisi'nden olmayan ilk belediye başkanı oldu.[25] 3 Mart'ta Macaristan Sosyalist Partisi'nden Andrea Kis'in belediye başkan yardımcısı olmasıyla göreve başladı.[26]
Başarısının ardından Márki-Zay, muhalefet partileri arasında ülke çapında bir birliğin kurulmasını savunmaya devam etti.[27] 2018'de muhalefet partileri arasında işbirliğini ilerletmek,[28] ve temsili demokrasiyi desteklemek için partizan olmayan Herkesin Macaristan Hareketi'ni (Mindenki Magyarországa Mozgalom; MMM) kurdu.[10]
Belediye başkanı olarak ilk döneminde Márki-Zay şeffaflık için savaşacağına söz verdi. Şehrin daha önce bildirilenden çok daha kötü bir mali durumda olduğunu açıkladı.[29] Ayrıca şehrin spor kulüplerine yapılan bağışları halka duyurdu[30] ve şehrin önceki yönetiminin çalışanlarına düzenli olarak fazla mesai ödemediğini ortaya koydu.[31] Ancak, onun zamanı tartışmasız değildi. Birçok kez iftira nedeniyle para cezasına çarptırıldı[32][33] ve belediye binasına yerleştirdiği bir "göçmen sayacını" kaldırması emredildi.[34]
2019'da Márki-Zay, bu kez MMM ve Temiz Vásárhely Örgütü (Tiszta Vásárhelyért Egyesület) adı altında yeniden seçilmek için yarıştı. Adaylığı bir kez daha tüm büyük muhalefet partileri tarafından desteklendi. Fidesz destekli bağımsız aday István Grezsa'yı 10.042 oya karşılık 13.478 oyla mağlup etti ve şehrin belediye başkanı olarak ikinci bir dönem kazandı.[35]
2021'de Márki-Zay, Macar muhalefetinin bayrağı altında başbakan adayı olarak aday olma niyetini açıkladı. Ön seçimlerin ilk turunda Márki-Zay, Klára Dobrev ve Gergely Karácsony'nin ardından %20.43 oyla üçüncü sırada yer aldı. Başbakan adayı olan MSZP - LMP koalisyonundan Karácsony, Márki-Zay'e desteğini açıklayarak ikinci tur seçiminden önce çekildi.[36] 17 Ekim'de Márki-Zay oyların %56.7'sini alarak ikinci turda kazandı.[37] Bu nedenle, 2022 seçimlerinde Márki-Zay, Birleşik Macaristan siyasi ittifakının lideri ve başbakan adayı oldu.[12]
2021'de Politico Europe tarafından "Hayalperestler" bölümünde Avrupa'nın en etkili 28 kişisinden biri seçildi.[38] 2022'nin başlarında, seçim kampanyası sırasında COVID-19 testi pozitif çıktı.[39]
Seçim yenilgisiyle ilgili olarak şunları söylemiştir:"Kendimi suçlayabileceğim tek şey, medyada bana verilen her türlü fırsatı kullanmış olmam. Böylelikle söylediğim sözlerden bana karşı karalama kampanyaları başlattılar. Konuşmalarımdan her zaman 4 saniyelik bölümleri kestiler, aleyhimizde kullanarak bunu yaydılar. Hiçbir zaman tam bir cümleyi bile almadılar. (...) Ne söylediğimin bir önemi yoktu, sadece yalan propaganda yaydılar."[40]
Siyasi pozisyonlar
Márki-Zay kendisini sağcı bir Hristiyan ve hayal kırıklığına uğramış bir Fidesz seçmeni olarak tanımlıyor.[21]
Márki-Zay, Euro para biriminin getirilmesi ve Avrupa Savcılığına katılmanın yanı sıra Macaristan'ın NATO'da kalmasından yana olmak da dahil olmak üzere artan Avrupa entegrasyonunu destekliyor.[41][42][43] Nisan ayında seçilirse, hukukun üstünlüğünü yeniden tesis etmek ve eşcinsel evlilikleri getirmek için yeni bir anayasa hazırlayacağını belirtti.[44] Toplumsal konularda, özgürlükçü olduğunu düşündüğü önlemleri nedeniyle Viktor Orbán'a saldırıyor, hükûmetinin bazı eylemlerini, örneğin 2022 LGBTQ eğitim referandumunu zenofobi ve homofobik olarak nitelendiriyor ve LGBT haklarını desteklediği şeklinde tanımlanıyor.[43][45] Başbakan'ı "göç organize etmekle" suçladı ve iktidar partisi "Fidesz'de" "en eşcinsel insanı bulduk" diyerek Orbán'ın oğlunun bu cinsel yönelimi paylaştığını öne sürdü.[46]
Sol görüşlü kişilerle bir koalisyonu temsil etmekle suçlanınca, "İsa Mesih sol görüşlü bir insandı" dedi.[47]
Piyasanın maaşları düzenleyebileceğine inanarak asgari ücretin yükseltilmesine ve vergi sisteminde reform yapılmasına karşı çıkması ekonomik konularda neoliberal olarak algılanmasına yol açıyor. Kasım 2021'de yaptığı bir basın röportajında, %9'luk bir kurumlar vergisi oranıyla "şimdilik bir vergi cenneti olmak Macaristan'ın çıkarına" olduğunu açıkladı.[46]
Kişisel hayatı
Márki-Zay, 2021 itibarıyla fizikçi, ebe ve doula olan Felícia Lilla Vincze ile evlidir. Yedi çocukları var: Ferenc (d. 1996), Lilla (d. 1997), Teodóra (d. 1998), Gellért (d. 2000), Emma (d. 2003), Lóránt (d. 2005) ve Pál (b. 2009).[21][48] Aile Roma Katolikliğinin esaslarını uyguluyor.[49] Péter Márki-Zay, hem Macar hem de Kanada vatandaşlığına sahip olan çifte vatandaştır.[50] İngilizce, Almanca ve Fransızca bilmektedir, ancak İspanyolca, Rusça ve Fince de konuşabilmektedir.[51]
Bibliyografya
- Szeretemország – Beszélgetőkönyv Márki-Zay Péterrel (Macarca). Budapest: Athenaeum. 26 Haziran 2019. ISBN 9789632939308. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2022.
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Péter Márki-Zay ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Resmî site
- Özgeçmiş 21 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
