Иҗтимагый аң

Иҗтимагый яшәешнең чагылышы; берәр чорда кешеләр җәмгыятендә таралган фикерләр. Еш һәр бер җәмгыят әгъзасының шәхси аңнан аермалы буларак, уртак хәлен билгеләүче төшенчә буларак аңлашыла.

Иҗтимагый аң турында фикерләрнең тамырлары абсолют рух төшенчәсен кулланган Һегель эшчәнлегеннән килә дип санала^[2]. Марксизм фәлсәфәсендә җәмгыять кирәге абсолютка чыгарыла, рух сүзе исә аң белән алмаштырыла."Иҗтимагый аң" термины беренче тапкыр 1895 елда Владимир Ленин тарафыннан (ПСС, т. 2, с. 482) кулланыла һәм 1914 елда Александр Богданов (рус.) язган хезмәтеннән соң ^[3] фәнни кулланылышта үз урынын ала.

Замандаш Россия фәлсәфәсендә иҗтимагый аң формалары еш рухи сфералары белән алмаштырыла^[4]

Гадәттә сүзгә алынган иҗтимагый аңның формалары^[5]:

• Сәнгать (Сәнгәти аң)^[6]
• Фән^[7] (үзенә фәлсәфәне дә ала)
• Әхлак^[8]
• Хокуки аң (Хокук)^[9]
• Дин — кешелекнең иртәнге этапларында киң таралган иҗтимагый аң формасы, ~ 40-50 мең ел элек барлыкка килә^[10]
• Идеология (Сәяси аң) — иҗтимагый аңның иң югары халәте}}^[11]

Иҗтимагый аңның һәр формасына: фәнгә, фәлсәфәгә, мифологияга, сәясәткә, дингә һәм б. - белемнең аерым формалары хас^[12].

Уяу

Уяу иҗтимагый аңлы субъект доминант мәдәни карашка альтернативаларны эзли.^[1]

Киңәйтелгән

Маргинальләшкән төркеме белән үзен көчле бәйләгән субъектның иҗтимагый аңы киңәйтелгән дип әйтелә.^[1]

• общественное бытие и общественное сознание
• Введение в философию. - М.: Политиздат, 1989. Ч.2. - 3. Структура общественного сознания - С.445-455
• Демичёв В.А. Общественное бытие и общественное сознание. - Кишинёв, 1970.
• Келле В.Ж., Ковальзон М.Я. Формы общественного сознания - М., 1959
• Михайлов Ф. Т. Общественное сознание и самосознание индивида. - М. : Наука, 1990. - 222 с.
• Уледов А.К. Структуры общественного сознания. - М., 1968.
• Челышев П.В. Обыденное сознание или не хлебом единым жив человек. М.: Московский государственный горный университет, 2007. - 359 с.

Калып:Socio-stub