Су

Су (су тудыргыч оксиды) — төссез һәм иссез үтә күренмәле сыеклык. Химик формуласы: Н₂O. Каты хәле боз яки кар дип атала, газсыман хәле пар дип. Җир өслегенең 71 % су белән капланган (океаннар, диңгезләр, күлләр, елгалар, полюслардагы бозлыклар).

Су
Масса	18,015268 м.а.б.[1]
Төс	Фирәзә төс[2], яшел, Фирәзә төс, бесцветный[d], ак, бесцветный[d] һәм су төсе[d]
Сопряжённая кислота	гидроксоний[d]
Бәйле нигез	гидроксид-ион[d]
Химик фурмула	H₂O[3]
SMILES фурмуласы	O[3]
Ионлаштыру энергиясе	12,61 электронвольт[4]
Диполь момент	1,854 дебай[4]
Җылы үткәрүчәнлек	0,56 Вт/(м·K)
Җылысыешлык	4184 ± 1 джоуль на килограмм-кельвин[5], 2110 джоуль на килограмм-кельвин, 1640 джоуль на килограмм-кельвин һәм 4216 джоуль на килограмм-кельвин
Барлыкка килү җылылыгы	−241 818 джоуль на моль[6] һәм −285 830 джоуль на моль[6]
Удельная теплота испарения	40,656 килоҗоуль/моль[7] һәм 9,717 килокалория на моль[8]
Стандартная молярная энтропия	69,9 ± 0,05 Дж / (моль·К)[9] һәм 188,8 ± 0,05 Дж / (моль·К)[9]
Тыгызлык	0,983854 кубик смга ... грамм[10], 0,993547 кубик смга ... грамм[10], 0,998117 кубик смга ... грамм[10], 0,9998395 кубик смга ... грамм[10], 0,999972 кубик смга ... грамм[10], 0,99996 кубик смга ... грамм[10], 0,9997026 кубик смга ... грамм[10], 0,9991026 кубик смга ... грамм[10], 0,9982071 кубик смга ... грамм[10], 0,9977735 кубик смга ... грамм[10], 0,9970479 кубик смга ... грамм[10], 0,9956502 кубик смга ... грамм[10], 0,99403 кубик смга ... грамм[10], 0,99221 кубик смга ... грамм[10], 0,99022 кубик смга ... грамм[10], 0,98804 кубик смга ... грамм[10], 0,9857 кубик смга ... грамм[10], 0,98321 кубик смга ... грамм[10], 0,98056 кубик смга ... грамм[10], 0,97778 кубик смга ... грамм[10], 0,97486 кубик смга ... грамм[10], 0,9718 кубик смга ... грамм[10], 0,96862 кубик смга ... грамм[10], 0,96531 кубик смга ... грамм[10], 0,96189 кубик смга ... грамм[10] һәм 0,95835 кубик смга ... грамм[10]
Эрү температурасы	0,002519 °C[11] һәм 0 ± 0,002 °C[12]
Кайнау ноктасы	99,9839 °C[13]
Таркалу температурасы	2200 °C
Фазовая точка	тройная точка[d][14][15] һәм критическая точка[d][14]
Динамик үзлелек	1,7911 миллипаскаль-секунда, 1,0016 миллипаскаль-секунда һәм 0,89002 миллипаскаль-секунда
Кинематик үзлелек	0,01012 квадратный сантиметр на секунду
Тавыш тизлеге	1497 ± 1 м/с[14], 473 ± 1 м/с[14] һәм 3000 м/с[16]
Сынучанлык күрсәткече	1,3945, 1,33432, 1,32612, 1,39336, 1,33298 һәм 1,32524
Моос шкаласы буенча катылык	1,5[17]
Объёмный модуль упругости	2,2 мегапаскаль
Куркынычсызлык классификациясе һәм билгеләнеше	CLP[d][18] һәм NFPA 704: гадәттән тыш хәлләргә җавап бирү өчен куркыныч матдәләр стандарт идентификацияләү системасы[d][19]
Полулетальная доза (LD50)	90 грамм на килограмм[20]
Нинди таксонда бар	P. aequatorialis[d][21], M. pomifera[d][22], H. sapiens[d][23], E. hamiltonianus[d][24], A. kempeana[d][25] һәм A. esculentus[d][26]
Социаль медиаларда күзәтүчеләре	36 699
Су Викиҗыентыкта

Су тере организмнарның химик төзелешендә мөһим урын биләп тора.

Иң зур төче су запаслары — поляр бозлыкларда. Ул Җир шарындагы барлык су күләменең 3 процентын тәшкил итә.

Бүген дөньяда кеше файдаланган суның 70 проценты авыл хуҗалыгы җирләрен сугаруга туры килә. Җир шарында елдан-ел арта баручы халыкны азык-төлек белән тәэмин итү максатында авыл хуҗалыгында җитештерүне арттыру мөмкинлекләре фәкать туфракны сугарып эшкәртүгә нигезләнә.

ХХI гасыр урталарында төче су җитмәү мәсьәләсе кискенләшәчәк. Бүген бу проблемадан дөньяның 43 илендә яшәүче 700 миллион кеше җәфа чигә. 2025 елга аларның саны 3 миллиардка җитәчәк, дип фаразлана.

Кеше организмының 70-80 проценты судан гыйбарәт. Судан башка организмның күп кенә функцияләре эшли алмый. Су тән температурасын көйли, организмны чистарта, туклыклы матдәләр белән баета, күзәнәкләргә әче тудыргыч белән глюкоза җиткерә, көне буена җитәрлек энергия белән баета, тәнне һәм тән тукымаларын сулыландыра, мускулларны ныгыта, ашкайнату системасын нормальләштерә. Кеше тәүлегенә 2-4 литр су эчә, шулай ук 2-2,5 литр су югалта.

22 март — Бөтендөнья Су көне. Ул дөньяда — 1993 елдан, Русиядә “Су — тормыш ул” девизы астында 1995 елдан үткәрелә. 2013 елда бу көн Берләшкән Милләтләр Оешмасының Генераль ассамблеясе тарафыннан “Халыкара су хезмәттәшлеге көне” дип игълан ителгән.