Akbari Saroy

Akbari Saroy (urdu: اکبری سرائے) yirik karvon mehmonxonasi ("sarai"), Pokiston, Panjob, Lahor shahridagi Shohdara Bogʻda joylashgan. 1637-yildan beri qurilgan saroy dastlab sayohatchilar hamda Jahongir maqbarasi qorovullari uchun qurilgan^[1]. Saray Pokistonda eng yaxshi saqlanib qolgan namuna hisoblanadi^[2].

Etimologiyasi

Nomini "Akbar saroyi" deb tarjima qilish mumkin. Imperator Shoh Jahonning saroy tarixchisi boʻlgan Abdul Hamid Lahoriy oʻzining „Padshahnoma“ kitobida binoni Jilu Xona-e-Rauza nomi bilan tilga olgan, yaʼni buni maʼnosi „qabrning biriktirilgan mahkamasi“ ni ifodalaydi.

Manzili

Saroy Jahongir oʻrtasida, sharqda va saroyning gʻarbida joylashgan Osifxonning sharqida joylashgan.

Tarixi

Tuzilish nomiga qaramay, Akbari Saroy boburiylar imperatori Akbar davrida emas, balki 1550-yillarning oʻrtalarida Shoh Jahon hukmronligi davrida boshlangan^[3]. Saroydagi masjid Suriylar davriga oid boʻlsada, majmuani oʻrab turgan hujayralar va uning darvozalari^[4] 1600-yillarning oʻrtalarida Shoh Jahon davriga tegishli.

Saray ham yoʻlovchilar uchun stantsiya, ham „ Dak Chovki“ deb nomlanuvchi pochta stantsiyasi boʻlib xizmat qilgan.Saroyni bir necha yordamchi yordamchilari boʻlgan va Shohna nomi bilan tanilgan amaldor bu yerni boshqargan. Hovli atrofidagi 180 ta hujralar yashash joylari va qabrlarga tashrif buyuruvchilar tomonidan olib ketiladigan yuklar, qurollar va boshqa jihozlarni saqlash joylari sifatida ishlatilgan.^[5] Hayvonlar uchun yem-xashak, issiq-sovuq suv, choyshablar bepul berildi. Saroyda tabobat xonasi, shuningdek, novvoyxona va saroy devorlaridan tashqarida joylashgan suv qudugʻi ham boʻlgan.Maxaraja Ranjit Singx majmuani oʻzining vzvodi bilan shu yerda yashagan chet ellik generallaridan biri Muso Farangiyning kantoniga aylantirdi. Britaniya davrida, yaqin atrofdagi temir yoʻl qurilishidan keyin temir yoʻl deposi sifatida foydalanilganda, bino jiddiy shikastlangan^[6].

Arxitekturasi

Saroy choʻzinchoq toʻrtburchak shaklida boʻlib, umumiy maydoni 12 gektarni tashkil etadi^[7]. Saroy uzunligi 797 futga 610 futni tashkil etadi. Saroy majmuasining hovlisi har tomondan baland ayvon bilan oʻralgan boʻlib, u yerda 180 ta hujradan iborat qatorlar joylashgan.