Laktat degidrogenaza fermenti (LDH yoki LD) deyarli barcha tirik hujayralarda mavjud boʻlib asosiy fermentlardan biri hisoblanadi. LDH laktatning piruvatga va teskari aylanishini katalizlaydi, chunki u NAD+ ni NADH va teskari aylantiradi. Degidrogenaza fermenti — bu gidridni bir molekuladan ikkinchisiga oʻtkazadigan ferment.
Laktat degidrogenaza piruvat va laktatning NADH va NADning bir vaqtda oʻzaro konversiyasini katalizlaydi. Kislorod yetishmaganda glikolizning yakuniy mahsuloti boʻlgan piruvatni laktatga aylantiradi va jigarda Kori siklida teskari reaksiyani amalga oshiradi. Laktatning yuqori konsentratsiyasida ferment teskari aloqani taʼminlaydi va piruvatning laktatga aylanish tezligi pasayadi. Shuningdek, u 2-gidroksibutiratning degidrogenatsiyasini katalizlaydi, ammo bu laktatga qaraganda ancha sust jarayondir.
Odamlarda LDH proton qabul qiluvchi sifatida Gistidin (193) oqsilidan foydalanadi va u koenzim (Arg 99 va Asn 138) va substrat (Arg106; Arg169; Thr 248) bogʻlovchi qoldiqlari bilan uygʻun ishlaydi[1][2]. Uning (193) faol shakli nafaqat insonlarda balki LDH ning konvergent evolyutsiyasini koʻrsatadigan turli hayvonlarda ham aniqlangan. LD va LDH ning ikki xil boʻlinmasi (LDHA, LDH ning M subbirligi sifatida ham tanilgan va LDHB, LDH ning H subbirligi sifatida ham tanilgan) ham bir xil faol joyni egallaydi va reaksiyada ishtirok etadigan bir xil aminokislotalarni saqlaydi. LDH ning uchinchi darajali tuzilishini tashkil etuvchi ikkita subbirlik oʻrtasidagi sezilarli farq shundaki, bunda alaninni (M zanjirida) glutamin (H zanjirida) bilan almashtirish amalga oshiriladi. Ushbu kichik va sezilarli oʻzgarish H subbirligining NADni tezroq bogʻlashi uchun va M subbirligining katalitik faolligi tezlashishi uchun atsetilpiridin adenin dinukleotid ishtirokida kamaymasligini, H subbirligining faolligi esa besh baravar kamayishining sababi deb hisoblanadi[3].
Koʻpincha kamdan kam hollarda laktat degidrogenaza ishlab chiqarishni boshqaradigan genlardagi mutatsiya laktat degidrogenaza yetishmovchiligi deb ataladigan patalogik holatga olib keladi. Mutatsiyani qaysi genga olib borishiga qarab, ikkita turdan birida yuzaga keladi: laktat degidrogenaza-A etishmovchiligi (shuningdek, glikogenni saqlash kasalligi deb ham ataladi) yoki laktat degidrogenaza-B tishmovchiligi. Bu ikkala shart ham tananing shakarni, birinchi navbatda, maʼlum mushak hujayralarida qanday parchalanishiga taʼsir qiladi. Laktat degidrogenaza-A etishmovchiligi LDHA genining mutatsiyasidan kelib chiqadi, laktat degidrogenaza-B etishmovchiligi esa LDHB genining mutatsiyasidan kelib chiqadi[6].
| Pastki chegara | Yuqori chegara | Birlik | Izohlar |
|---|---|---|---|
| 50 | 150 | U/L | |
| 0,4[7] | 1.7[7] | mkmol/l | |
| 1.8[8] | 3.4[8] | µ kat /L | 70 yosh[8] |
Qon testlarida laktat degidrogenazaning yuqori darajasi odatda toʻqimalarning shikastlanishini koʻrsatadi, bu toʻqimalarning keng tarqalishini aks ettiruvchi bir nechta potensial sabablarga ega: