Yapon choy marosimi
Yapon choy marosimi (sadō/chadō yoki {{{1}}} (yaponcha: 茶の湯 chanoyu) deb nomlanadi) — yaponiya madaniy tadbiri boʻlib, uni oʻtkazish tartibi (yaponcha: 抹茶 matcha) kukunli yashil choyni tantanali tayyorlash va taqdim etishni ( (yaponcha: 点前 temae) deyiladi[1]) oʻz ichiga oladi. Gʻarbda bu „Choy marosimi“ sifatida tanilgan boʻlsa-da, amalda u kamdan-kam hollarda tantanali ravishda oʻtkaziladi. Koʻpincha choy oila, doʻstlar va hamkorlarga beriladi; Gʻarbiy makonlarda diniy va marosim maʼnolari haddan tashqari oshirilgan.[2][3][4].
Dzen buddizmi yapon choyi madaniyatining rivojlanishiga asosiy taʼsir koʻrsatgan. Yapon choyi amaliyotida barg choyi, birinchi navbatda sencha, senchadō deb nomlanuvchi amaliyot turlari kamroq qoʻllaniladi.
Choy yigʻilishlari norasmiy choy yigʻilishi (chakai) yoki rasmiy choy yigʻilishi (chaji) sifatida tasniflanadi. Chakaii- bu qandolat, yupqa choy va engil taomni oʻz ichiga olgan nisbatan oddiy mehmondoʻstlik marosim turi. Chaji - bu ancha rasmiy yigʻilish boʻlib, odatda toʻliq turdagi kaiseki taomidan soʻng qandolat, quyuq choy va yengil choy kiradi. Chaji toʻrt soatgacha davom etishi mumkin.
Tarixi
Yaponiyada choyning birinchi hujjatlashtirilgan dalillari 9-asrga toʻgʻri keladi. Bu Xitoydan qaytib kelganida Yaponiyaga choy olib kelgan buddist rohib Eichū (yaponcha: 永忠) bilan bogʻliq boʻlgan Nihon Kōki yozuvida topilgan. Maqolada aytilishicha, Eyju 815-yilda Karasakida (hozirgi Shiga prefekturasi) ekskursiyada boʻlgan imperator sencha (choy barglarini issiq suvga qoʻyish orqali tayyorlanadigan choy ichimligi) shaxsan tayyorlagan va unga xizmat qilgan. 816-yilda imperator buyrugʻi bilan Yaponiyaning Kinki mintaqasida choy plantatsiyalari etishtirila boshlandi[5]. Biroq, Yaponiyada choyga boʻlgan qiziqish bundan keyin soʻndi[6].
Xitoyda choy, afsonaga koʻra, ming yildan koʻproq vaqt davomida maʼlum boʻlgan. Eychju davrida Xitoyda mashhur boʻlgan choy shakli dancha[7], pu-er choyi bilan birga bir xil tarzda siqilgan choy edi. Keyin u ohakda maydalanadi va olingan maydalangan choy turli xil oʻtlar va xushboʻy moddalar bilan aralashtiriladi[8].Choy ichish odati, avvalambor shifobaxsh, soʻngra koʻp jihatdan yoqimli sabablarga koʻra Xitoyda allaqachon keng tarqalgan edi. 9-asrning boshlarida xitoylik yozuvchi Lu Yu “Choy klassikasi” asarini yozgan, bu risola choyni yetishtirish va tayyorlashga qaratilgan. Lu Yu hayotiga buddizm, xususan, Zen- Chan buddist maktabi katta taʼsir koʻrsatgan. Uning gʻoyalari yapon choyining rivojlanishiga kuchli taʼsir koʻrsatadi[9].