Guera dei sete ani

La guera dei sete ani ła se ghea sełebrà intrà el 1756 e el 1763 e ła ghea traesto-drento łe prinsipałi potense eoropee de l'època. Łe fasion oponeste łe vedea da na banda ła liansa formada da Regno de Gran Bretagna, Regno de Prùsia, Ełetorà de Hannover, altri Stati menori de ła Zermània nord-osidentałe e, dal 1762, anca el Regno del Portogało, da l'altro lato ła coałision formada da Regno de Fransa, Monarchia asbùrzega, Sacro Roman Inpero (prinsipalmente l'Ełetorà de Sasònia, mentre ła partesipasion de chełi altri Stati de l'inpero el ze sta mìnemo), Inpero ruso, Svèsia e, dal 1762, Spagna. Fransezi e britàneghi i ghea anca recoresto a vari liai locałi intrà łe popołasion nadive de l'Ìndia e de l'Amèrica nord.

Guera dei sete ani

Tipo	Guera
Data	29 de agosto del 1757  –  15 de febraro del 1763
Liogo	Eoropa
Rexultà	Tratà de San Pietroburgo Tratà de Parize Tratà de Hubertusburg
Schieraminti
Regno de Prùsia Regno de Gran Bretagna Amèrica britànega Ełetorà de Hannover Langravià d'Àsia-Kassel Brunswick-Wolfenbüttel Schaumburg-Lippe Regno del Portogało (dal 1762) Confederasion irocheza Regno de Fransa Nova Fransa Sacro Roman Inpero Arcidogà d'Austria Ełetorà di Sasònia  Rùsia Regno de Svèsia Regno de Spagna (dal 1762) Nasion Uron
Comandanti
Federico II de Prùsia Enrico de Prùsia Duca Ferdinando de Brunswick Sir Jeffrey Amherst James Wolfe† Sir Robert Clive Edward Boscawen Sir William Johnson George Washington Edward Braddock Sachem Hendrick Carlo de Lorena Leopold Joseph Daun Ernst Gideon von Laudon Principe de Soubise Marchezo de Montcalm† Federico Augusto II
Pèrdite
Regno de Prùsia 180 000 soldai morti 80 000 dizertori (soratuto sàsoni)[1] 33 000 sivili copai[2][3] 500 000 prusiani morti in totałe inte la guera[4][5] Gran Bretagna 20 000 morti e ferii[6] Fransa 200 000 morti, ferii o perdesti 80 000 prezonieri 70 000 dezertori 350 000 pèrdite in totale[1] Austria 32 622 morti in asion 93 404 morti par ferie o malatie 19 592 perdesti 17 388 invalidi 70 000 ferii lejeri 78 360 prezonieri 62 222 dezertori 373 588 pèrdite in totale[1] Inpero ruso 138 000 morti e ferii[6] Spagna 3 000 morti e ferii[6]
853 000 soldai copai in totale[5]

Winston Churchill, inte el so Stòria dei popołi de łéngua ingleze, el ghea defìnio el conflito cofà ła prima vera guera mondiałe: Ła zera stada de fato conbatesta no solché inte el teritòrio eoropeo ma anca inte łe Amèriche, in Àzia e in Àfrica osidentałe, andove ła Fransa, Gran Bretagna e ła Spagna łe gaveva dei gaveri cołoniałi. Difarentemente de łe presedenti guere de sucesion del XVIII secoło, el conflito el ga vesto caràtari tìpeghi de ła guera moderna, precursori de cueła che inte el XX secoło vegnarà definia "guera totałe": łe parte inte el conflito łe se ghea catà de fato inpegnar totalmente łe so resorse, tanto che ła lota ła vegnea portada vanti a oltransa, anca co che łe parspetive de guadagni teritoriałi łe zera divegneste mìneme. Al de là del s-ceto fin de vołer ocupar novi de teritori, i zera stai dei fini primari anca el desfamento dei ezèrsiti nemighi e el domìnio comerciałe, che Gran Bretagna e Fransa i vołea co ła lota sui mari e inte łe cołònie.

La guera ła se ghea conclundesto co ła stìpuła de na sèrie de paze separae intrà i vari contendenti. Trionfatora del conflito ła ze sta ła Gran Bretagna, che ła se gavea segurà i majori guadagni teritoriałi e pułìteghi: da ła Fransa i britàneghi i ghea otegnesto ła cesion de l'odierno Cànada e de łe cołònie fransezi poneste verso oriente del fiume Mississippi par de pì vari altri teritori in Ìndia, inte i Caràibi e inte ła costa del Senegal, mentre ła Spagna ła ze sta costrenzesta a cédar ła cołònia de ła Florida; ła guera ła ghea segnà el definitivo tramontar del cołoniałismo franseze in Amèrica del nord e ła partensa del declin de l'influensa de ła Fransa in Ìndia, sancindo a l'oponesto l'afermarse de ła Gran Bretagna cofà prinsipałe potensa marìtema e cołoniałe. La Prùsia de Federico II ła ghea otegnesto racuanti inportanti guadagni pułìteghi: el conflito el ga confermà ła cesion ai prusiani de ła rica provincia de ła Slèzia, za otegnesta inte el córar de ła precedente guera de sucesion austrìaga, e ła ghea sancio l'afermarse de ła Prùsia cofà granda potensa continentałe in Eoropa. L'andamento del conflito el ga confermà anca pozision de rezalto che inte ła pułìtega eoropea el gaveva deso asumesto el Inpero ruso.