Mười môn phối hợp

Decathlon là một nội dung kết hợp trong điền kinh bao gồm mười nội dung điền kinh (bao gồm 4 môn chạy, 3 môn ném, và 3 môn nhảy), thi đấu trên sân điền kinh tiêu chuẩn. Từ "decathlon" trong các ngôn ngữ được hình thành bằng kép ghép 2 từ tiếng Hy Lạp: δέκα (déka, có nghĩa là "mười") và ἄθλ (áthlos, hoặc ἄθλ νν, áthlon, có nghĩa là "cuộc thi" hoặc giải thưởng). Các nội dung được tổ chức trong hai ngày liên tiếp và người chiến thắng được xác định tổng điểm đạt được (không phải theo vị trí xếp hạng từng môn)^[1]. Mười môn phối hợp được thi đấu chủ yếu bởi các vận động viên nam, trong khi các vận động viên nữ hường thi đấu ở môn heptathlon (bảy môn phối hợp).

Theo truyền thống, "Vận động viên vĩ đại nhất thế giới" thường là nhà vô địch nội dung mười môn phối hợp. Truyền thống này bắt đầu khi vua Gustav V của Thụy Điển nói với Jim Thorpe, "Thưa bạn, bạn là vận động viên vĩ đại nhất thế giới" sau khi Thorpe giành giải mười môn tại Thế vận hội Stockholm năm 1912.^[2] Người giữ kỷ lục thế giới mườn môn phối hợp chính thức hiện nay là vận động viên người Pháp Kevin Mayer, người đã ghi được tổng cộng 9.126 điểm tại Décastar 2018 ở Pháp.

Nội dung decathlon được phát triển từ năm môn phối hợp cổ đại. Các cuộc thi Pentathlon được tổ chức tại Thế vận hội Hy Lạp cổ đại. Năm 1884, Một cuộc thi mười sự kiện được gọi là giải vô địch "điền kinh toàn diện", tương tự như mười môn phối hợp hiện đại, lần đầu tiên được tranh tài tại giải vô địch nghiệp dư Hoa Kỳ^[3]. Nội dung mười môn phối hợp được thi lần đầu tại Thế vận hội Stockholm năm 1912.

Kỷ lục thế giới hiện tại của môn mười môn phối hợp thuộc về vận động viên người Pháp Kevin Mayer với 9.126 điểm. Đương kim huy chương vàng Olympic gần nhất là Ashton Eaton, giành được tại Thế vận hội Rio năm 2016 cho đoàn thể thao Mỹ. Nhà vô địch thế giới gần nhất là Niklas Klaus người Đức, lên ngôi vào năm 2019^[4].

Lịch sử

Nội dung decathlon được phát triển từ năm môn phối hợp cổ đại. Các cuộc thi Pentathlon được tổ chức tại Thế vận hội Hy Lạp cổ đại. Pentathlons bao gồm năm môn - nhảy xa, ném đĩa, ném lao, chạy nước rút và một trận đấu vật. Được giới thiệu tại Olympia trong năm 708 trước Công nguyên, cuộc thi vô cùng nổi tiếng trong nhiều thế kỷ. Vào thế kỷ thứ sáu trước Công nguyên, năm môn phối hợp đã trở thành môn biểu tượng tôn giáo Hy Lạp.^[5]

Năm 1884, Một cuộc thi mười sự kiện điền kinh được gọi là giải vô địch "điền kinh toàn diện", tương tự như mười môn phối hợp hiện đại, lần đầu tiên được tranh tài tại giải vô địch nghiệp dư Hoa Kỳ. Bắt đầu từ năm 1890, nội dung các môn điền kinh phối hợp xuất hiện nhiều hơn ở các giải điền kinh. Một cuộc thi điền kinh toàn diện khác đã được tổ chức tại Thế vận hội Mùa hè 1904. Nội dung mười môn phối hợp hiện đại được thi lần đầu tại Thế vận hội Stockholm năm 1912 và góp mặt ở các kì Olympic từ đến nay.^[6]

Luật thi đấu

Theo quy định của IAAF^[7], một cuộc thi mười môn phối hợp phải có đủ mười nội dung (được nêu ở phần thể thức thi đấu). Nếu vận động viên nào không thể thi đấu một nội dung nào đó thì kết quả sẽ được ghi nhận là không hoàn thành (tức xếp sau các vận động viên đã hoàn thành, ngay cả khi các vận động viên đã hoàn thành có số điểm ít hơn) và không được ghi nhận kỉ lục (nếu có của từng bộ môn).

Bộ môn 10 môn phối hợp khác các nội dung khác ở phần tổ chức khi không có vòng loại mà các vận động viên được mặc định là thi đấu ở "chung kết". Do số vận động viên thường vượt quá số làn chạy hoặc lượt ném/nhảy (trung bình khoảng 30-40 một giải) nên thông thường sẽ được chia nhóm thi đấu (tuy nhiên thành tích vẫn tính chung).

Đối với từng nội dung thi đấu sẽ áp dụng theo luật của nội dung (ví dụ nội dung 100m trong phần mười môn phối hợp sẽ áp dụng các luật như nội dung 100m độc lập) với 3 khác biệt chính:

1) Đối với nội dụng chạy. mỗi lượt được 1 lần xuất phát lỗi, và chỉ sau lần lỗi trên bất kì vận động viên nào xuất phát lỗi mới bị loại. Luật này khác với các nội dụng chạy ngắn và trung độc lập, khi bất kỳ lần xuất phát lỗi nào đều sẽ bị loại.

2) Đối với nội dụng nhảy cao và nhảy sào, mỗi lần tăng độ cao sẽ là 3 cm và 10 cm (đồng nhất với các vận động viên) và lượt nhảy kết thúc bất cứ khi nào vận động viên trượt liên tiếp 3 lần. Luật này khác với ở nội dung độc lập khi độ cao được nâng tuỳ theo ban tổ chức và có lượt nhảy luân lưu nếu các vận động viên hoà

3) Đối với nội dung nhảy xa và ném, các vận động viên chỉ thực hiên 3 lần. Luật này khác với ở các nội dụng độc lập, khi các vẫn động viên có thành tích tốt thường được ném nhiều hơn 3 lần.

Bộ môn mười môn phối hợp phải được thi đấu trong 2 ngày và tối thiểu 30 phút nghỉ giữa hai nội dung. Điều này không được thay đổi, trừ trường hợp bất khả kháng.

Theo truyền thống, tất cả các vận động viên hoàn thành cuộc thi đều sẽ được vinh danh (thay vì chỉ những vận động viên đoạt huy chương như các môn khác).

Trường hợp có nhiều vận động viên hoà thì được xem là đồng hạng.

Thể thức thi đấu

Nội dung của nam

Phần lớn các cuộc thi mười môn phối hợp đều được thi đấu trong hai ngày và theo thứ tự nhất định. Thứ tự thi đấu như sau:

Thứ tự các nội dung trong môn 10 môn phối hợp (nam)
Thứ tự	Ngày 1	Ngày 2
1	Chạy 100 mét	Chạy 110 mét vượt rào
2	Nhảy xa	Ném dĩa
3	Đẩy tạ	Nhảy sào
4	Nhảy cao	Ném lao
5	Chạy 400 mét	Chạy 1500 mét

Nội dung của nữ

Thông thường, ở các giải thi đấu, các vận động viên điền kinh phối hợp nữ thường thi đấu ở nội dung bảy môn phối hợp. Tuy vậy, cũng có các giải mười môn phối hợp nữ. Kỉ lục thế giời hiện tại là vận động viên người Litva Austra Skujytė với 8366 điểm. Thứ tự thi đấu tương tự như nội dung ở nam, trừ các môn nhảy và ném đổi chỗ trong hai ngày (để tránh trường hợp thiếu sân đấu, trong trường hợp hai nội dụng tổ chức cùng thời gian). Ngoài ra, ở các nội dung ném, vật ném đối với các vận động viên nữ nhẹ hơn (giống như ở các nội dụng ném trong môn điền kinh) và môn chạy vượt rào có cự ly 100 mét (giống tiêu chuẩn).

Thứ tự các nội dung trong môn 10 môn phối hợp (nữ)
Thứ tự	Ngày 1	Ngày 2
1	Chạy 100 mét	Chạy 110 mét vượt rào
2	Ném dĩa	Nhảy xa
3	Nhảy sào	Đẩy tạ
4	Ném lao	Nhảy cao
5	Chạy 400 mét	Chạy 1500 mét

Một giờ

Tương tự như ở trên, chỉ khác là môn thi đấu cuối cùng (chạy 1500 mét) phải bắt đầu trễ nhất 1 giờ sau khi bắt đầu môn đầu tiên (chạy 100 mét). Kỷ lục thế giới là vận động viên người Tiệp Robert Změlík với 7897 điểm.

Theo nhóm tuổi

Mười môn phối hợp cũng có những nội dung chỉ dành cho những những nhóm tuổi nhất định (như dưới 23 hay trên 60 tuổi). Có một số thay đổi (ví dụ như độ nặng vật ném hay cự ly chạy) nhằm phù hợp với nhóm tuổi.

Mười môn phối hợp (phiên bản gấp đội)/ Hai mươi môn phối hợp

Nội dung hai mươi môn phối hợp (icosathlon) bao gồm mười hai môn chạy, bốn môn ném, và bốn môn nhảy (bao gồm tất cả các nội dung tiêu chuẩn của điền kinh trong sân vận động). Nội dung này ít được thi đấu tại các giải, nhưng cũng có giải thế giới được tổ chức hàng năm. Ngoài mười môn như trên nội dung trên còn có các môn: chạy 200 mét vượt rào, chạy 400 mét vượt rào, chạy 3000 mét vượt chướng ngại vật, chạy 200 mét, chạy 800 mét, chạy 3000 mét, chạy 5000 mét, chạy 10000 mét, ném búa, và nhảy xa ba bước.

Cách tính điểm

Bảng hệ số các môn trong nội dung 10 môn phối hợp
Bộ môn	A	B	C
100 mét	25,4347	18	1,81
Nhảy xa	0,14354	220	1,4
Đẩy tạ	51,39	1,5	1,05
Nhảy cao	0,8465	75	1,42
400 mét	1,53775	82	1,81
110 mét vượt rào	5,74352	28,5	1,92
Ném dĩa	12,91	4	1,1
Nhảy sào	0,2797	100	1,35
Ném lao	10,14	7	1,08
1500 mét	0.03768	480	1,85

Trong lịch sử từng có nhiều cách tính điểm khác nhau như theo thứ hạng, theo mốc thành tích, v.v.

Năm 2001, liên đoàn điền kinh thế giới (IAAF) cho ra mắt cách tính điểm mới^[8], và hiện tại đang được áp dụng chính thức. Lưu ý là cách tính điểm của các môn chỉ áp dụng cho nội dung của nam. Đối với nội dung 7 môn và 10 môn phối hợp của nữ có cách tính điểm riêng. Về cơ bản, điểm được tính như sau:

Đối với các nội dụng chạy: INT(A(B — P)^C) (chạy càng nhanh càng ghi được nhiều điểm)Đối với các nội dụng ném và nhảy: INT(A(P — B)^C) (ném càng xa hay nhảy càng cao càng ghi được nhiều điểm)Trong đó: A, B, và C là các hệ số được xác định trước; P là thành tích của vận động viên (tính bằng giây đối với nội dụng chạy, mét đối với nội dụng ném, và xăng-ti mét đối với nội dụng nhảy. INT biểu thị rằng các số A,B,C, P sau khi tính xong sẽ được làm tròn xuống. Ví dụ số điểm 942,12 hay 942,99 sẽ đều được ghi nhận là 942.

Với cách tính trên, khi thành tích của vận động viên càng được nâng cao ở một nội dung sẽ được tích luỹ càng nhiều điểm ở nội dung đó. Ví dụ ở nội dung chạy 100 mét, nếu vận động viên chạy lần lượt trong 12, 11, và 10 giây sẽ ghi được lần lượt 651, 861, và 1096 điểm. Khoảng cách về điểm của việc chạy 10 giây và 11 giây lớn hơn 11 giây và 12 giây. Lí do có sự khác biệt này là vì khi thành tích của vận động viên càng cao, càng khó để nâng cao thêm thành tích. Do đó, khi một vận động viên có thành tích cao sẵn mà nâng được thêm thành tích cần được thưởng điểm xứng đáng hơn.Hệ số của các môn như sau:

Số điểm giành được của các nội dung dựa trên thành tích
Nội dung	1000 điểm	900 điểm	800 điểm	700 điểm	Đơn vị đo
100 mét	10,395	10,827	11,278	11,756	Giây
Nhảy xa	7,76	7,36	6,94	6,51	Mét
Đẩy tạ	18,4	16,79	15,16	13,53	Mét
Nhảy cao	220	210	199	188	Xăng-ti mét
400 m	46,17	48,19	50,32	52,58	Giây
110 mét vượt rào	13,8	14,59	15,419	16,29	Giây
Ném dĩa	56,17	51,4	46,59	41,72	Mét
Nhảy sào	528	496	463	429	Xăng-ti mét
Ném lao	77,19	70,67	64,09	57,45	Mét
1500 mét	233,79 (3:53.79 )	247,42 (4:07.02)	261,77 (4:21.77)	276,96 (4:36.96)	Giây (Phút:giây)

Các kỉ lục

Kỉ lục chính thức hiên nay thuộc về vận động vien Kevin Mayer người Pháp với 9126 điểm, thiết lập tại giải Decastar năm 2018 tại Talence, Pháp. Thành tích như sau

100m (có gió)	Nhảy xa (có gió)	Ném tạ	Nhảy cao	400m	110m vượt rào (có gió)	Ném dĩa	Nhảy sào	Ném lao	1500m
10.55 giây (+0.3 m/s)	7.80 m (+1.2 m/s)	16.00 m	2.05 m	48.42 giây	13.75 giây (-1.1 m/s)	50.54 m	5.45 m	71.90 m	4:36.11

Trước kỉ lục của Kevin là kỉ lục 9045 điểm của vận động viên người Mỹ Ashton Eaton.

100m (có gió)	Nhảy xa (có gió)	Ném tạ	Nhảy cao	400m	110m vượt rào (có gió)	Ném dĩa	Nhảy sào	Ném lao	1500m
10.23 giây (-0.4 m/s)	7.88 m (+0.0 m/s)	14.52 m	2.01 m	45.00 giây	13.69 giây (-0.2 m/s)	43.34 m	5.20 m	63.63 m	4:17.52

Kỉ lục	Điểm	Vận động vien	Năm
Thế giới	9,126	Kevin Mayer	2018
Thế giới (trẻ)	8,397	Torsten Voss	1982
Continental records
Châu Phi	8,521	Larbi Bourrada	2016
Châu Á	8,725	Dmitriy Karpov	2004
Châu Âu	9,126	Kevin Mayer	2018
Châu Âu(không phải thế giới)	9,026	Roman Šebrle	2001
Bắc Mỹ	9,045	Ashton Eaton	2015
Châu Đại dương	8,490	Jagan Hames	1998
Nam Mỹ	8,393	Carlos Chinin	2013

Các nhà vô địch

Bộ môn mười môn phối hợp có 3 giải danh giá nhất (theo thứ tự từ cao đến thấp) là Thế vận hội mùa hè, Giải vô địch điền kinh thế giới, và loạt giải IAAF Combined Challenge.

Sau đây là danh sách các vận động viên dành huy chương của các giải

Thế vận hội

Bài chính: Các môn phối hợp tại Thế vận hội mùa hè

Kì thế vận hội	Vàng	Bạc	Đồng
1912 Stockholm	Hoa Kỳ Jim Thorpe	Thuỵ Điển Charles Lomberg	Thuỵ Điển Gösta Holmér
1912 Stockholm	Thuỵ Điển (1) Hugo Wieslander	Thuỵ Điển Charles Lomberg	Thuỵ Điển Gösta Holmér
1920 Antwerp	Na Uy Helge Løvland	Hoa Kỳ Brutus Hamilton	Hoa Kỳ Bertil Ohlson
1924 Paris	Hoa Kỳ Harold Osborn	Hoa Kỳ Emerson Norton	Estonia Aleksander Klumberg
1928 Amsterdam	Phần Lan Paavo Yrjölä	Phần Lan Akilles Järvinen	Hoa Kỳ Ken Doherty
1932 Los Angeles	Hoa Kỳ Jim Bausch	Phần Lan Akilles Järvinen	Đức Wolrad Eberle
1936 Berlin	Hoa Kỳ Glenn Morris	Hoa Kỳ Bob Clark	Hoa Kỳ Jack Parker
1948 Luân Đôn	Hoa Kỳ Bob Mathias	Pháp Ignace Heinrich	Hoa Kỳ Floyd Simmons
1952 Helsinki	Hoa Kỳ Bob Mathias	Hoa Kỳ Milt Campbell	Hoa Kỳ Floyd Simmons
1956 Melbourne	Hoa Kỳ Milt Campbell	Hoa Kỳ Rafer Johnson	Liên Xô Vasili Kuznetsov
1960 Rome	Hoa Kỳ Rafer Johnson	Trung Hoa Dân Quốc Yang Chuan-kwang	Liên Xô Vasili Kuznetsov
1964 Tokyo	Đức Willi Holdorf (2)	Liên Xô Rein Aun	Đức Hans-Joachim Walde (2)
1968 Thành phố Mexico	Hoa Kỳ Bill Toomey	Tây Đức Hans-Joachim Walde	Tây Đức Kurt Bendlin
1972 Munich	Liên Xô Mykola Avilov	Liên Xô Leonid Lytvynenko	Ba Lan Ryszard Katus
1976 Montreal	Hoa Kỳ Bruce Jenner	Tây Đức Guido Kratschmer	Liên Xô Mykola Avilov
1980 Moskva	Vương quốc Anh Daley Thompson (3)	Liên Xô Yuriy Kutsenko	Liên Xô Sergei Zhelanov
1984 Los Angeles	Vương quốc Anh Daley Thompson	Tây Đức Jürgen Hingsen	Tây Đức Siegfried Wentz
1988 Seoul	Đông Đức Christian Schenk	Đông Đức Torsten Voss	Canada Dave Steen
1992 Barcelona	Tiệp Khắc Robert Změlík	Tây Ban Nha Antonio Peñalver	Hoa Kỳ Dave Johnson
1996 Atlanta	Hoa Kỳ Dan O'Brien	Đức Frank Busemann	Séc Tomáš Dvořák
2000 Sydney	Estonia Erki Nool	Séc Roman Šebrle	Hoa Kỳ Chris Huffins
2004 Athens	Séc Roman Šebrle	Hoa Kỳ Bryan Clay	Kazakhstan Dmitriy Karpov
2008 Bắc Kinh	Hoa Kỳ Bryan Clay	Belarus Andrei Krauchanka	Cuba Leonel Suárez
2012 Luân Đôn	Hoa Kỳ Ashton Eaton	Hoa Kỳ Trey Hardee	Cuba Leonel Suárez
2016 Rio De Janeiro	Hoa Kỳ Ashton Eaton	Pháp Kevin Mayer	Canada Damian Warner
2020 Tokyo

Chú thích:

1) Jim Thrope là người chiến thắng vào năm 1912. Tuy vậy, do IOC cho rằng ông vi phạm quy định về việc chơi thể thao chuyên nghiệp (ông là cầu thủ bóng chày bán chuyên) vào thời đó nên ông bị tước huy chương sau đó 1 năm. Vào năm 1982, IOC đảo ngược quyết định (do bằng chứng không hợp lệ) và truy tặng lại huy chương cho Jim Thrope. Do đó, có 2 nhà vô địch vào năm 1912.

2) Hai vận động viên Willi Holdorf và Hans-Joachim Walde thi đấu cho đội Đức Thống nhất. Mặc dù nước Đức bị chia cắt từ năm 1949, nhưng cho tới năm 1968 thì nước Đức vẫn cử đội chung. Sau năm 1968 đến khi Đông Đức tan rã thì 2 nước Đức cử đội riêng (Tây Đức và Đông Đức).

3) Do khối các nước phương Tây tẩy chay Olympics 1980 tại Moskva nên Daley Thompson (và một số vận động viên từ các nước tham gia tẩy chay nhưng không cấm vận dộng viên tham dự) thi đấu dưới lá cờ Olympics.

Vô địch thế giới

Kì cúp thế giới	Vàng	Bạc	Đồng
1983 Helsinki	Vương quốc Anh Daley Thompson	Tây Đức Jürgen Hingsen	Tây Đức Siegfried Wentz
1987 Rome	Đông Đức Torsten Voss	Tây Đức Siegfried Wentz	Liên Xô Pavel Tarnavetskiy
1991 Tokyo	Hoa Kỳ Dan O'Brien	Canada Mike Smith	Đức Christian Schenk
1993 Stuttgart	Hoa Kỳ Dan O'Brien	Belarus Eduard Hämäläinen	Đức Paul Meier
1995 Gothenburg	Hoa Kỳ Dan O'Brien	Belarus Eduard Hämäläinen	Canada Mike Smith
1997 Athens	Séc Tomáš Dvořák	Phần Lan Eduard Hämäläinen (4)	Đức Frank Busemann
1999 Seville	Séc Tomáš Dvořák	Vương quốc Anh Dean Macey	Hoa Kỳ Chris Huffins
2001 Edmonton	Séc Tomáš Dvořák	Estonia Erki Nool	Vương quốc Anh Dean Macey
2003 Saint-Denis	Hoa Kỳ Tom Pappas	Séc Roman Šebrle	Kazakhstan Dmitriy Karpov
2005 Helsinki	Hoa Kỳ Bryan Clay	Séc Roman Šebrle	Hungary Attila Zsivoczky
2007 Osaka	Séc Roman Šebrle	Jamaica Maurice Smith	Kazakhstan Dmitriy Karpov
2009 Berlin	Hoa Kỳ Trey Hardee	Cuba Leonel Suárez	Nga Aleksandr Pogorelov
2011 Daegu	Hoa Kỳ Trey Hardee	Hoa Kỳ Ashton Eaton	Cuba Leonel Suárez
2013 Moskva	Hoa Kỳ Ashton Eaton	Đức Michael Schrader	Canada Damian Warner
2015 Bắc Kinh	Hoa Kỳ Ashton Eaton	Canada Damian Warner	Đức Rico Freimuth
2017 Luân Đôn	Pháp Kevin Mayer	Đức Rico Freimuth	Đức Kai Kazmirek
2019 Doha	Đức Niklas Kaul	Estonia Maicel Uibo	Canada Damian Warner
2021 Eugene