Voyaedje d' oujhea
Les voyaedjes d' oujhea[1], c' est des grands voyaedjes ki sacwants sôres d' oujheas fwaiynut, å bontins ey e l' erî-såjhon, po-z acover dins les froeds payis di l' esté, et-z eraler dins les tchôds payis e l' ivier.
Motlî
Li såjhon k’ i bodjèt si lome li voyaedjåjhe ; cwand i vont viè Bijhe e l’ ervinowe do tins, on cåze di « passe » des oujheas ; cwand c’ est l’ contråve, c’ est li « rpasse », el « ripasse » des oujheas.
Opôzêymint, les oujheas ki n’ cwitèt nén l’ payis sont lomés les dmorants.
Gn a eto des sôres u des peuplåcions ki n' voyaedjnut nén si lon, mins ké kékes cints kilometes dins l' minme continint. C' est les ptits voyaedjeus.
Kékes voyes di voyaedjåjhe
Po les voyaedjants oujheas ki passèt pal Walonreye, les payis d’ iviernaedje sont-st e l’ Afrike.
I candjnut d’ continint pal sitroeteure di Djibraltar.
Ene miete pus å Levant, gn a ene colone di voyaedjåjhe ki passe pal Tunizeye, li Sicile et l’ Itåleye.
Ces oujheas la acovnut e l’ Urope timperêye mins co dpus e l’ Urazeye bijhrece : Scandinaveye et Sibereye.
Les voyaedjes d' oujhea et les tchesses
Les tchesses a sacwants voyaedjants oujheas (toûtrale, canårds) shût leu ripasse. Li bracnaedje si fwait el passe u al ripasse.
Li tindreye ås tchampwinnes si fjheut al ripasse des gréves.
Les voyaedjes d'oujhea et les maladeyes des aclevåvès biesses
Poytreye
Les voyaedjants oujheas polèt edjîstrer des virûsses foirt prindåve pa les poyes, come li pesse des oujheas et les ôtes sôres di gripe des oujheas.
Ôtès biesses
C' est eto les voyaedjants oujheas ki sievnut d' rezervwer ås virûsses po les ecefalites des tchvås ås flavirûsses, come l' ecefalite do Nîl coûtchantrece.