Schwobakorn
| Dialäkt: Schwäbisch |
| Schwobechorn | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Schwobachorn (Triticum aestivum subsp. spelta) | ||||||||||||
| Systematik | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Wüsseschaftlige Name | ||||||||||||
| Triticum aestivum subsp. spelta | ||||||||||||
| L. |
Dr Dinkl (Triticum aestivum subsp. spelta), isch a Gwächs en dr Familie vo de Süßgräser (Poaceae) der Gattung Triticum L. Dr Dinkl hoißd au Schwobakorn, weil r öfdr bei de Schwoba aabaud wurd.[1] En dr Schwiz hoisd r au Chorn, Fäse odr Spälz.[2]
Nama
Dr Nama Dinkl kommd vom althochdeitscha thinkil (9. Jh.).[3] A andrr Nama, Spelz, gohd auf a Oigaschafd zruck, mo ma ned mog, s Korn gohd schleachd vo dr Hüll, em Schbelz.[4]
Ortsnama wia Dinkelsbühl, Dinkelhausen, Dinggelscherba odr Berg wia dr Dinkelberg, ond Familienama wia Dinkelacker zoigad d Bedeidong vom Dinkl.[5]
Biologii
Dr Dinkl isch a spontane Einkreuzung vo ama Wildgras, em Aegilops squarroasa, en da Emmer.[6]
Bildr
Dinkl am Halm
Dinkl mid ond ohne Spelz
Dinklkörnr
Dinklbrod
Seela aus Dinkl
Sorda
Triticum spelta
Linnaeus, 1753
Dr Urdinkl war z wenig standfeschd ond d Erträg z kloi, so isch dr Urdinkl mid Woiza kreuzd worra.[2]Oberkulmer Rotkorn ond Schwobakorn send echde Dinkelsorten. S Franckenkorn isch a Kreizong.
En dr deidscha Landwirdschafd send blos Wendrsorda zuaglassa.[7] D Zualassong isch d Voraussedsong fir da gwerblicha Aabau.
D genetisch Urschbrenglehoid isch beim Dinkl a Thema, weil d Oigaschafda vom Dinkl, wia Vrdräglichkeid fir d Leid, da Ausschlag drfir isch.[8]
Drneba isch em Dinklmehl ofd au Woizamehl dren[9], mo billigr ond oifachr z bearboida isch.
- Bilderklärung
A lenks Rauweizen (Triticum turgidum)
B drneba Hartweizen (**Triticum durum)
C ond Polnischer Weizen (Triticum polonicum) (zwoimol)
D rechds Dinkel (Triticum spelta)
Aapflanza
- Gschichd
Dr Dinkl isch scho en dr Frühbronzezeit (ab 1700 v. Chr.) en dr Schwiz nochgwiesa worra.[2]
- Aafordronga
Dr Dinkl kaa au auf Böda wachsa, mo arg karg sen ond emma rauha Klima liegad.[2]
- Arbed
Wega de lange Halm daugd dr Dinkl ned bsondrs fir a maschinelle Landwirdschafd.
Wann dr Dinkl ooreif gernded wurd, weil r nemme reif werda däd wegem Weddr, odr weil ma Greakern macha will, muaß ma n darra. Dodrfir hods freihr extra Greakerndarre gea.
Vrwendong
Essa
- Reifr Dinkl
Dr Dinkl isch wia jedes Mehl z vrwenda.[10]
- Greakern
Greakern isch ooreif gerndedr Dinkl ond r muaß drockned werra. S ooreif ernda hod au da Grond emma rauha Klima, mo fir s reifa ned ausroichd.
Medizin
Zwar kenn ma da Dinkl scho lang, abr d Hildegard von Bingen hod en ned bsondrs empfohla.[11]
Dr Dinkl kaa au Allergia auslösa, r isch ned ohne Gluten.[12]
Nährwerd
Fettgehalt 2,4 g, Kohlenhydrate 70 g, Gesättigte Fettsäuren 0,4 g, Mehrfach ungesättigte Fettsäuren 1,3 g, Fettgehalt ungesättigte Fettsäuren 0,4 g, Ballaststoff 11 g, Zucker 7 g, Protein 15 g ond 0 mg Cholesterin.
Chemii
Em Dinkl send dren: Natrium 8 mg, Kalium 388 mg, Vitamin A 10 IU, Vitamin C 0 mg, Kalzium 27 mg, Eisen 4,4 mg, Vitamin B6 0,2 mg, Vitamin B12 0 µg, Magnesium 136 mg.[12]
Ibrsichd
.jpg)
Guck au
Lidradur
- Wilfried Seibel (Hrsg.): Warenkunde Getreide – Inhaltsstoffe, Analytik, Reinigung, Trocknung, Lagerung, Vermarktung, Verarbeitung. Agrimedia, 2005, ISBN 3-86037-257-2.
- Markus Mattmüller, Anne-Marie Dubler: Dinkel. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Nedsadressa
Commons: Dinkl – Sammlig vo Multimediadateie- Herbert Wieser: Vergleich von reinen Dinkeln und Dinkel/Weizen-Kreuzungen. Deutsche Forschungsanstalt für Lebensmittelchemie.
- Website vo dr IG Dinkl, Bärau