Fiirtig
En Fiirtig (odr Fiirdääg) isch en Tag, wo e bsundrige Aalass gfiiret werd und wo mängmol au meteme bestimmte Bruuch verbunden isch. Da cha privat si, wie de Giburtstag, oder religiöös wie d Wienachte oder au politisch wie en Nazionalfiirtig. Jedes Land und au vil Regione hend gsetzlich vorgschribnigi Fiirtig, wo de Arbetsgeber em Arbetsnemer frai mue gee. Underschide werd au zwüschet feste Fiirtig, wo ufe bistimmts Datum falet, und biwegliche Fiirtig, wo vom Ostertermin abhängig sind.
Die wöchentlige Ruhedäg, dr Sunntig bi de Christe, dr Samstig (Schabbat) bi de Jude und dr Fritig bi de Muslime, si zwar au Fest- odr Fiirtig, wärde aber im allgemeine vo de nit-wöchentlige Fiirtig underschiide. Wemmä alli arbetsfreie Däg meint, redet mä im christlige Kulturkreis vo Sunn- und Fiirtig.
Fiirtig im alemannische Sprochruum
Uufgfüert sind politisch und christlich prägti Fiirtig.
| Name vom Tag | Datum | Aart | Gsetzliche Fiirtig | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Noijoor | 1. Jäner | VA | FL | CH | BW | Elsass | Italie | |
| Beerchtelistaag | 2. Jäner oder spööter | Bruuchtum | ||||||
| Draikönigstaag | 6. Jäner | chirchlich | VA | FL | BW | |||
| Liechtmess | 2. Feber | chirchlich | FL | |||||
| Joseppitag | 19. März | chirchlich | FL | |||||
| Hoodunnstig Grüedunnstig | biweglich | chirchlich | ||||||
| Charfriitig | biweglich | chirchlich | CH | BW | Elsass | Italie | ||
| Ostersunntig | biweglich | chirchlich | VA | FL | CH | BW | Elsass | Italie |
| Ostermeentig | biweglich | chirchlich | VA | FL | CH | BW | Elsass | Italie |
| Nationalfiirtig Italie | 25. April | politisch | Italie | |||||
| Erst Mai | 1. Mai | politisch | VA | FL | BW | Elsass | Italie | |
| Muettertaag | 2. Sunntig im Mai | privat | ||||||
| Uffert | biweglich | chirchlich | VA | FL | CH | BW | Elsass | Italie |
| Pfingstsunntig | biweglich | chirchlich | VA | FL | CH | BW | Elsass | Italie |
| Pfingstmeentig | biweglich | chirchlich | VA | FL | CH | BW | Elsass | Italie |
| Froolyychnam | biweglich | chirchlich | VA | FL | BW | |||
| Nationalfiirtig Italie | 2. Juni | politisch | Italie | |||||
| Johannis | 23./24. Broochet | Bruuchtum | ||||||
| Nationalfiirtig Frankrych | 14. Juli | politisch | Elsass | |||||
| Bundesfiir | 1. Augste | politisch | CH | |||||
| Mariæ Himmelfahrt «Mariflüüguuf» Liebfrauetaag | 15. Augste | chirchlich | VA | FL | ||||
| Aidgnössisch Bettag | 3. Sunntig im September | CH | ||||||
| Micheeli | 29. September | |||||||
| Tag der Deutschen Einheit | 3. Oktober | politisch | BW | |||||
| Nationalfiirtig Öösterriich | 26. Oktober | politisch | VA | |||||
| Allerhailige | 1. November | chirchlich | VA | FL | BW | |||
| Martini | 11. November | |||||||
| Volkstruurtag | 16. November | BW | ||||||
| Buß- und Bettag (D) | Mittwuch vor em letste Sunntig vom Kirchejohr | chirchlich | BW | |||||
| Samichlaus | 6. Dezember | Bruuchtum | ||||||
| Mariæ Empfängnis | 8. Dezember | chirchlich | VA | FL | ||||
| Hailig Oobed | 24. Dezember | chirchlich | ||||||
| Wienacht | 25. Dezember | chirchlich | VA | FL | CH | BW | Elsass | Italie |
| Steffistag | 26. Dezember | chirchlich | VA | FL | CH | BW | Elsass | Italie |
| Sylvester | 31. Dezember | |||||||
Erchläärige zu de Tabele: VA Voradlberg; FL Liechtestää; CH Schwiz; BW Bade-Württeberg inkl. Bayrisch Schwoobe. För d Schwiz sind nu die Täg agee wo Bundeswiit anerchennt sind oder wo i de allermaiste Kantöö geltet. Nöd ufglistet sind d Tääg vode Fasnacht.
Jüdischi Fiirtig
Die jüdische Fiirtig wärde noch em jüdische Kaländer gfiirt, ä Mondkaländer wo mit Hilf vo Schaltmöned mit em Sunnejohr synchronisiert isch, so dass d Fester immer in dr gliiche Johresziit gfiirt wärde.
Die wichdigere jüdische Fest si:
Im Herbst:
- Rosch haschana (hebr. ראש השנה Neujohrsfest, 1./2. Tischri)
- Jom Kippur (hebr. יום כיפור Versöhnigstag, 10. Tischri)
- Sukkot (hebr. סוכות Laubhüttefest, 15. - 23. Tischri)
- Schmini Azeret (hebr. שמיני עצרת der achte Festtag, 22. Tischri)
- Simchat Tora (hebr. שמחת תורה Torafreud, 23. Tischri)
Im Winter:
- Chanukka (hebr. חנוכה Weihfest, 25. Kislew - 2. Tevet)
- Tu biSchevat (hebr. ראש השנה לאילנות Neujohrsfest vo de Bäum, 15. Schevat)
- Purim (hebr. פורים Fest vo de Los, 14. oder 15. Adar)
Im Früelig:
Islamischi Fiirtig
Die religiöse Fester wärde vo de Muslim noch em islamische Kaländer gfiirt. Das isch ä Mondkaländer und s Johr isch dorum öbbe elf Däg chürzer as s Sunnejohr und d Fester wandere dur alli Johresziite. Wil dr Stand vom Mond mit em Aug festgstellt wird, cha s in verschiidene Länder Underschiid vo ei odr zwei Däg bi dr Bestimmig vom Monedsafang gä.
Die wichdigste islamische Fest si:
- Ramadan, dr Fastmoned , (arabisch رمضان) im Moned Dhu l-hiddscha (arabisch ذو الحجة)
- Id el Adha, s Opferfest (arabisch عيد الاضحى), am 10.Dag vom Moned Dhu l-hiddscha
- Id el fitr, s Bräche vom Faste, (arabisch عيد الفطر), am letste Dag vom Ramadan. Mä sait em au dr Chlii Bairam.
- Dr Grooss Bairam, siibzig Däg noch em Chlii Bairam
- Dr Geburtsdag vom Mohammed
- Dr Geburtsdag vom Hussein
Buddhistischi Fiirtig
D Buddhiste fiire Däg, wo mit em Buddha siim Läbe z due hai:
- Dr Dag vo dr Geburt vom Buddha
- Dr Dag vo dr Erlüüchtig
- Dr Dag vom Nirwana
Lueg au
- schulferien.org alles über Schuelferie, Kaländer und Fiirtig (A, CH, D, F, FL usw.)