Känozoikum
S Känozoikum (griech. καινος „nej“, ζωον „Dier“), au Ärdnejzyt gnännt, isch s Ärdzytalter, wu im Äon Phanerozoikum noch em Mesozoikum (Ärdmittelalter) chunnt un wu bis hite goht. E veraltete Name isch Neozoikum. Dr Aafang vum Känozoikum wird vor rund 65,5 Millione Johr aagsetzt, noch em Masseuusstärbe vu dr Chryydezyt, wu unter anderem alli Dinosaurier uusgstorbe sin.
| Ära- them | Syschtem | Serie | ≈ Alter (mya) |
|---|---|---|---|
| Käno- zoikum | Quartär | Holozän | 0,0117–0 |
| Pleistozän | 2,588–0,0117 | ||
| Neogen | Pliozän | 5,332–2,588 | |
| Miozän | 23,03–5,332 | ||
| Paläogen | Oligozän | 33,9–23,03 | |
| Eozän | 55,8–33,9 | ||
| Paläozän | 65,5–55,8 | ||
| diefer | diefer | diefer | elter |
S Känozoikum umfasst di geologisch Entwicklig vum hitige Europa un vu dr andere Kontinänt mit dr Uffaltig vu dr Alpe un vum Himalaya (Alpidische Orogenese) bis zue ihre hitige Form un d Radiation un Entwicklig vu dr hitige Bflanze- un Dierwält, vor allem vu dr Suger (Mammalia). Derwylscht s Klima am Aafang vu dem Ärdzytalter no seli warm gsi isch, het vor rund 2,6 Million Johr s jingscht Yyszytalter aagfange mit dr Veryysig vum Nordpol. D Inlandveryysig am Sidpol het scho vor 38 Mio. Johr aagfange.
Gliderig vum Känozoikum
Stellig vum Känozoikum im Phanerozoikum:
- Äon: Phanerozoikum (542–0 mya)
- Ära: Känozoikum (Ärdnejzyt) (65,5–0 mya)
- Ära: Mesozoikum (Ärdmittelalter) (251–65,5 mya)
- Ära: Paläozoikum (Ärdaltertum) (542–251 mya)
S Känozoikum wird in die Syschtem unterglideret (obe s jingscht, unte s eltscht):
S Känozoikum isch friejer in zwei Syschtem unterdeilt wore: in s Tertiär (mit dr Serie Paläozän, Eozän, Oligozän, Miozän un Pliozän) un in s Quartär (mit dr Serie Pleistozän un Holozän). Syt 2004 giltet d Yydeilig in drej Syschtem: s Paläogen (mit Paläozän, Eozän un Oligozän) isch dr eltscht Zytabschnitt, derno chunnt s Neogen (mit Miozän, Pliozän). D Serie-Yydeilig vum jingschte Syschtem vum Känozoikum, em Quartär, isch nit gänderet wore, syt em Juni 2009 wird aber s Gelasium in s Pleistozän gstellt as jingschti Stapfleu[1].
„Tertiär“
_b_153.jpg)
Scho anne 1759 sin em italienische Geolog Giovanni Arduino di wenig verfeschtigte Gsteiformatione ufgfalle, wun er as montes tertiarii (dritti Bärg) dr montes secundarii (zweete Bärg) us Chalch un dr montes primitivi (urspringlige Bärg) us Granit, Basalt oder Schiifer gegenibergstellt gha het. Us däne Bezeichnige het si scho ne Reihefolg im dr Entstehig un im Alter ergee. D Gebirg, wu im „Tertiär“ entstande sin, sin alpidisch. D Bezeichnig „Tertiär“ wird aber syt 2004 in dr Geologische Zytskala nimi brucht.
Weblink
Commons: Känozoikum – Sammlig vo MultimediadateieFueßnote
 | Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Känozoikum“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |