Kanton Soledurn

Soledurn lit im Mittelland und im Jura zwüsche em Kanton Bärn, em Baselbiet, em Aargou und em Kanton Jura, usserdäm gränzt ou no s Elsass a Soledurn. Es git ke angere Kanton, wo so verzwigt isch wie dr Kanton Soledurn. D Verzwiigige gö bis Dornach, ir Nöchi vo Basel, wit is Bärnbiet ine, und im Oschte bis uf Aarau. D Exklave Kleilützel und Mariastei gränze a Frankriich (Elsass), d’Exklave Schteihof lit im Kanton Bärn.

Schprooche

D Schprooch vom Kanton Soledurn isch s Schwizrdütsche. Im Kanton Soledurn wärdä vrschidäni Soledurner Dialäktä gredt, wo zum Nordweschtschwizerdütsch ghöre. D Amtsschprooch degägä isch Schriftdütsch.

Religione und Konfessione

Dr Kanton Soledurn isch frücher fasch ganz katholisch gsi, mit dr historische Usnahm vum Bezirk Buächibärg, wo ganz reformiert isch gsi und usserdäm sit uralte Ziite dr Evangelisch-reformierte Landeschile vom Kanton Bärn agschlosse isch.
Wüu d Lüt züglet si, hets jetz ou i de Bezirke Soledurn, Läbere, Wasseramt, Olte und Gösge, zum Teil ou im Dorneck vüu Reformierti, wüu aui die Bezirke gränze a Gägende mit vüune Reformierte. Immer no ganz katholisch isch numeno dr Soledurner Jura.

D Kantonsverfassig, wo jetz güut, isch vo 1986 (mit de Änderige sit denn).

Legislative

Die gsetzgäbendi Bhörde (Parlamänt) isch dr Kantonsrot mit 100 Mitglider (bis 2005: 144 Mitglider). Är wird vum Vouk uf vier Johre gwäut. Wahlkreis sii d Amteie (bis zur Wahl 2001: d Bezirk). S Vouk het s Rächt, mit ere Vouksabstimmig dr Kantonsrot vorziitig abzwähle, das isch aber no nie passiert.

D Sitzverteilig vo 2017, 2013, 2009, 2005 und 2001:

Partei	2001	2005*	2009	2013	2017	Sitzverteilig 2017
FDP	51	31	27	26	26
SP	37	25	21	19	23
CVP	32	23	25	22	20
SVP	19**	16	18	19	18
GPS	1	4	6	7	7
glpSO	0	0	2	4	3
EVP	1**	1	1	1	1
JFSO	3**	0	0	0	0

^* D Aazahl vo de Sitz isch 2005 vo 144 uf 100 verchlineret worde.
^** D SVP het bi de Wahle im Johr 2001 21 Sitze erreicht, es isch aber während dr Session eis Mitglied zu de Jungliberale und eis zur EVP überträte.

Für Verfassigsänderige bruchts zwingend e Volksabstimmig, für Gsetz de, wenn si vo 1500 Wahlberächtigte oder füf Iwohnergmeinde verlangt wird. 3000 Wahlberächtigti chöi usserdäm säuber e Änderig vor Verfassig oder eme Gsetz vorschlo (Volksinitiative); ob dä Vorschlag sött igfüehrt wärde, wird are Vouksabstimmig entschiide. 100 Wahlberechtigti chöi a Kantonsrot e Motion ireiche (Vouksmotion).

Exekutive

Dr Solothurner Regierigsrot het füf Mitglider, wo vum Vouch uf vier Johr gwählt wärde. S Presidium ghört em Landamme, wo vor Regierig jedes Johr gwählt wird. S Vouk het s Recht, dr Regierigsrot mit ere Vouksabstimmig vorzitig z’entloh; ou dass isch aber no nie passiert.

Aktuell (Legislaturperiode 1. Ougschte 2017 bis 31. Juli 2021) hets im Regierigsrot die föif Mitglider:^[2]

Judikative

S oberste kantonale Gricht isch s Obergricht. I de Regione gits eerschtinschtanzlichi Amts-, d Jugend- und d Arbetsgricht, i de Gmeinde d Friidensrichter. D Verwautigsgrichtsbarkeit wird dür s Verwautigsgricht, s Versicherigsgricht, d Stürgricht und angeri Speziaugricht usgüebt.

Dür die verchehrsgünschtigi Lag hei sich im Ruum Olte vil Transport- und Logistikfirme agsiidlet.

Ir Region Gränche gits Härsteller vo weltwit bekannte Uhremarke, Fiinmechanik und Apperatebou.

S Schwarzbuebeland im Norde isch uf Basel usgrichtet und dört gits es parr Farmabetrib

Z Dänike hets eis vo de gröschte Schwiizer Atomchraftwärch ("AKW Gösge"). A dr Aare produziere vüu Flusschraftwärch Strom.

Verchehr

Dr Kantonsteil im Norde vom Jura (S Schwarzbuebeland) isch dür e Passwang-Pass mit em angere Kantonsgebiet verbunde.

Olte isch dr wichtigscht Isebahnchnotepunkt vor Schwiiz, d Chrüzig vo de Schwiizer Houptstrecke Basel – Bärn – Lötschbärg, Basel – Luzärn – Gotthard, Züri – Biel – Neueburg – Gänf (Jurasüdfuesslinie) und Züri – Bärn – Gänf.

Usserdäm isch im Weschte vo Olte s Autobahnchrüz Egerkinge, wo sich d Autobahne A1 Züri – Bärn – Gänf und A2 Basel – Luzärn – Gotthard verzweige.

• Zur Römerzit, ab Afang vom erschte Johrhundert n. Chr., ä vicus (Marktfläcke) Salodurum
• 888 S Gebiet vom hütige Kanton chunnt as Königrich Burgund und
• 1032 mit däm as Heilige Römische Riich Dütscher Nation
• 1088 d Stadt Soledurn wird Riichsstadt
• 1127 Solothurn unterstoht de Zähringer
• 1218 d Zähringer stärben uus; d Stadt Soledurn wird freii Riichsstadt
• 1344 d Stadt Soledurn erschteit ihres erschte Land usserhalb vor Stadt (dr mittler und unter Läberbärg)
• 1481 Soledurn cha als öufte Schtand dr Eidgenosseschaft biträte
• 1523 D Reformation füehrt im Soledurnische zur Glaubessschpaltig. 1532 gwünne aber d Katholike, und 1533 verhinderet bim letschte Ufschtand vo de Reformierte dr Schultheiss Niklaus Wengi e Schlacht. Solothurn blibt katholisch, mit dr Usnahm vor reformierte Vogtei Buechibärg, wo Bärn die höchi Grichtsbarkeit, und drmit s Rächt d Religion z beschtimme het.
• 1530 Soledurn wird zum Sitz vo de französische Ambassadore ir Eidgenosseschaft.
• 1532 wärde d Gränze vom hütige Kantonsgebiet erreicht.
• Mit folgende, nit zur Eidgenosseschaft ghörende Orte het Soledurn zytewis Bündnis als Zuegwandti Ort gha: Biel, Wallis, Grafschaft Neueburg, em hütt dütsche Rottweil und em Fürschtbistum Basel. Zuedäm hetts zytewis Ateil a der Gmeine Herrschaft Tessin und mit Bärn dr Gmeine Herrschaft im Bipperamt gha.^[3]
• Im 17./18. Johrhundert herrscht die aristokratischi Staatsform (Patriziat), die 'gwöhnleche' Mönsche si unterdrückt
• 1798 Dr Kanton wird vo Truppe vom Napoleon Bonaparte bsetzt.
• 1803 Soledurn überchunnt zäme mit Züri, Bärn, Luzärn, Basel und Friiburg dr Rang vo me ne eidgenössische Vorort
• 1814 Wideriführig vore aristokratische Verfassig
• 1828 D Stadt Solledurn wird Amtssitz vom Bischof vo Basel
• 1830 Sturz vor aristokratische Regierig, repräsentativ-demokratischi Verfassig mit Grundrächt. D Buure dörfe ihri feudale Bindige a d Grundherre uflöse (= loschauffe) und wärde so mit dr Zit freii Buure.
• 1848 Bitritt zum neu gründete eidgenössische Bundesstaat
• 1869 und 1875 Ifüerig vor diräkte Demokratii mit Initiative und Referändum
• 1887 neui Verfassig. D Induschtrialisierig isch do im voue Gang.
• 1971 Fraueschtimm- und wahlrächt
• 1986 neui Verfassig, die vo hüt

Dr Kanton het kes eigentlichs Zentrum, was me a de Iwohnerzahle vo de gröschte Orte gseht:

• Olte, 17'134 Iiwohner (2011)
• Soledurn, 16'311 Iiwohner (2011)
• Gränche, 16'058 Iiwohner (2011)

Im Johr 2002 isch Gränche, mit me als 800 Iiwohner me als d Kantonshauptstadt Soledurn, no uf em zweite Platz gsi.
Witeri grösseri Ört si Zuchu, Biberischt, Trimbach, Bauschthu, Önsige, Dornach, Bäuch und Däredinge.

• Buechibärg (ländlich-protestantisch, nöch em Kanton Bern)
• Dorneck (e Teil vo dr Agglomeration Basel)
• Gäu
• Gösge (Induschtriebezirk, a dr Grenze zum Kanton Aargau)
• Läbere (d Stadt und Umgäbig Gränchä, ä Teil vo dr Umgäbig vo dr Stadt Soledurn und es paar ländlichi Juragmeinde)
• Olte (d Stadt und Umgäbig vo Olte)
• Soledurn (nur d Stadt Soledurn)
• Thal (ländlich-katholischs Juratal)
• Thierstei (dr ländlicher Teil vom Schwarzbubenland in dr Region Basel)
• Wasseramt (Industrieschtandort sowie ländlicheri Gmeinde)

Die Bezirke wärde i föif Amteie zämegfasst.

 Commons: Kanton Soledurn – Sammlig vo Multimediadateie

• Offizielli Website
• Offizielli Statistik
• Soledurn Tourismus