Meänkieli

Meänkieli
Verbreitig:	Schweden Schweede
Sprecher:	30.000 bìs 70.000
Linguistischi Klassifikation:	uralìschi Sprooche fìnno-ugrìschi Sprooche fìnnolappìschi Sprooche Òstseefìnnìschi Sprooche (Fìnnìsch) Meänkieli
Offizieller Status
Anerkannti Minderheitesprooch vo:	Schweden Schweede
Sproochchürzel
ISO 639-1	—
ISO 639-2	fiu
ISO 639-3	fit

Meänkieli ìsch e fìnno-ugrìschi Sprooch ùnd ghört ìn säller Famììlie zù de òstseefìnnìsche Sprooche, woobii's deilwiss au als fìnnìsche Dialäkt bèzeichnet wìrd ùnd nìt als eigeni Sprooch. Es ìsch z Schweede e òffiziälli Mìnderheitesprooch.

S Wòrt „meänkieli“, ùf Fìnnìsch meidän kieli, bèdüttet „ùnseri Sprooch“.

Meänkieli wìrd vor allem ìm Nòrde vò Schweede gschwätzt (Kiruna, Gällivare/Jellivaara, Pajala, Övertorneå ùnd Haparanda/Haaparanta), witteri Sprächer läbe im Nòrdwèste vò Fìnnland ùnd vereinzelt au ìn de andere Städt vò Schweede.

Ursach vò de Èntstehig vòm Meänkieli ìsch de Frììde vò Hamina gsìì, woo di fìnnìsche ùnd lappìsche Deil vòm Chönigriich Schweede an Rùssland abdrätte wòre sìn. S Tornio-Daal, woo al einzigs schweedisch blììbe ìsch, ìsch esoo vòm rèstlige fìnno-ugrìschsproochige Gebiet abgschnìtte wòre; d'Èntwìcklige vòm Fìnnìsche z. B. ìn de Literatur hät's nìt mìtgmacht. Usserdèm sìn viili Lähnwörter ùs em Schweedìsche ùfgnoh wòre, was zwar au ìm Fìnnìsche ìn de gspròchene Sprooch kei Sälteheit ìsch, ìn de gschrììbene Sprooch abber vermììde wìrd.

D'Sprächerzahl bèlauft sìch ìm Tornio-Daal ùf 40.000 bìs 70.000, passiv verstön's aber no meh. Zùdèm sìn's nìt nùme d'Iiwohner vòm Tornio-Daal, woo Meänkieli schwätze: z Schweede lehre's viili Same als Zweitsprooch. D'Müetersproochler sìn fast ussnahmsloos zweisproochig ùnd schwätze meistens Schweedìsch als zweiti Müetersprooch. Ìn de jǜngere Generatione sìnkt d'Sprächerzahl abber kòntinuierlig, au wènn sälli d'Sprooch òft zùmìndest verstön.

Wie di fìnnìschi Standardsprooch hät au Meänkieli z Schweede de Statùs vò-n-re Mìnderheitesprooch. De hìsdorìsch Ùnderschììd zwǜsche dène beide ìsch, dass d'Sprächer vòm Standardfìnnìsche ìn de zweite Hälfti vòm 20. Johrhùndert ìn de Hòffnig ùf Arbet ǜber d'Gränze sìn, während die vòm Meänkieli ìm Johr 1809 dùrch di gschìchtlige Èreignìss zù Schweede choo sìn.

D'Sprooch wìrd au gschrììbe ùnd ìn de Schüele, sogar an de Univèrsitäte vò Stòckhòlm, ùnd Umeå glehrt. S Schweedìsch Radio (Sveriges Radio) hät e Sändig ùf Meänkieli. E Büechautor, woo sìch au fǜr d'Èrhaltig ùnd d'Èrneuerig vò de Sprooch iisètzt, ìsch de Bengt Pohjanen.

D'Emanzipation vòm Meänkieli wìrd nìt sälte au kritisiert: zù de Hauptgrǜnd vò de Geegner ghöört, dass s Ùnderrìchte vòm Fìnnìsche z. B. ìn Bèzùùg ùf d'Literatur nǜtzliger wäär. Zùdèm erkänne si's òft nìt als eigeni Sprooch aa, sòndern òrdne's als fìnnìsche Dialäkt ii. Es ìsch ìm Fìnnìsche zùmìndest esoo ähnlig, dass d'Sprächer vò dène beide Sproche ohni größeri Brobleem verstön; d'Ùnderschììd sìn grìnger wie die zwǜsche Fìnnìsch ùnd Èstnìsch, ùnd au e Fìnne verstoht Èstnìsch ùnd anderst ùme.