Moby-Dick

El narrador, Ishmael, un mozu con esperiencia na marina mercante, decide que'l so siguiente viaxe va ser nun balleneru. D'igual mou,convéncese de que la so travesía tien d'empezar en Nantucket, Massachusetts, islla prestixosa pola so industria ballenera. Enantes d'algamar el so destín, o l'orixe de la so aventura, fai una estrecha amistá col esperimentáu arponeru polinesiu Queequeg, col qu'alcuerda compartir la empresa.

Dambos enrólense nel balleneru Pequod, con una tripulación conformada poles más diverses nacionalidaes y races; precisamente los sos arponeros son el caníbal Queequeg, el piel colorao Tashtego y el «negru selvaxe» Daggoo. El Pequod ye dirixíu pol misteriosu y autoritariu capitán Ahab, un vieyu llobu de mar con una pierna construyida col quexal d'un cachalote. Ahab va revelar a la so tripulación que l'oxetivu primordial del viaxe, más allá de la caza de ballenes polo xeneral, ye la escorrexa aportunante a Moby Dick, descomanáu leviatán que-y quitó la so pierna y que ganara fama de causar estragos a toos y cada unu de los balleneros que, ardigosa o imprudentemente, intentaren da-y caza.

Moby Dick ye una obra de fondu simbolismu. Suel considerase que comparte carauterístiques de l'alegoría y de la épica. Inclúi referencies a temes tan diverses como bioloxía, idealismu, xerarquía, obsesión, política, pragmatismu, racismu, relixón y vengación.

Los tripulantes del Pequod tienen oríxenes tan variaos como Chile, Colombia, China, Dinamarca, España, Francia, Holanda, India, Inglaterra, Irlanda, Islandia, Italia, Malta, Portugal y Tahití, lo que suxure que'l Pequod ye una representación de la humanidá.

Les alusiones bíbliques de los nomes de los personaxes o'l significáu del cachalote blancu intrigaron a llectores y críticos mientres más d'un sieglu.

Arriendes de tar basada nes esperiencies personales de Melville como marineru, Moby Dick ta inspirada en dos casos reales:

• La epopeya que careció'l balleneru Essex, de Nantucket, Massachusetts, cuando foi atacáu por un cachalote en 1820.
  En siendo fundíos pol cetáceu, los tripulantes analayaron pol océanu Pacíficu hasta la islla Henderson. 91 díes dempués, foron rescataos y desembarcaos en Valparaíso (Chile). George Pollard Jr. y Owen Chase, dos de los ocho sobrevivientes, rellataron el socesu.^[2]
• El casu d'un cachalote albín qu'abeyaba pela islla Mocha (Chile) en 1839, al qu'a nivel global llamaben «Mocha Dick» nel sieglu XIX.^[2][3]
  El rellatu d'esti casu foi espublizáu en 1839 pola revista neoyorquina Knickerbocker. Escritu por un oficial de l'armada estauxunidense, narra l'enfrentamientu real de balleneros con un cetáceu albín conocíu como Mocha Dick cerca de la islla Mocha, en Tirúa (Chile). Como Moby Dick, el cachalote albín escapó incontables vegaes de los sos cazadores mientres más de cuarenta años, polo que llevaba dellos arpones enllastraos nel so llombu. Los balleneros cuntaben qu'atacaba furiosamente dando gufíes que formaben una nube al so alredor; truñaba los barcos furándolos y entornándolos, matando a los marineros que s'atrevíen a enfrentalu. Según el narrador del artículu espublizáu na revista, pa llograr matar a Mocha Dick riquióse la xunión de distintos barcos balleneros de distintes nacionalidaes.
  Hai de solliñar qu'en Chile, na cultura indíxena mapuche, esiste'l mitu del Trempulcahue, cuatro ballenes que lleven les almes de los mapuches muertos hasta la islla Mocha pa embarcase nel so viaxe final. Na mariña de Chile en 2005, filmóse a dellos d'estos cachalotes albinos.

• En 1926 fízose una película muda, The Sea Beast (La bestia del mar), protagonizada por John Barrymore.
• En 1930 rodóse otra versión col mesmu títulu y con Barrymore nuevamente.
• En 1962 la serie animada Tom y Jerry llanzó un episodiu inspiráu na novela: «Dicky Moe».
• En 1956 filmóse Moby Dick, de John Huston, con Gregory Peck nel papel del capitán Ahab, con un guión del escritor d'Estaos Xuníos Ray Bradbury.
• En 1967 Hanna-Barbera creó una serie animada denomada Moby-Dick y Mighty Mightor, na que, Moby-Dick ayuda a dos neños (Tom y Tub) y a la so mascota Scooby (un lleón marín) a enfrentase a los peligros del mundu submarín.
• Nel West End de Nueva York, representóse'l musical Moby Dick!, basáu nuna producción escolar de la novela.
• En 1992 Vittorio Gassman estrenó Ulises y la ballena blanca, pieza teatral basada nel Moby Dick traducíu por Cesara Pavese.
• En 1998 fízose una película pa televisión protagonizada por Patrick Stewart.
• En 2003 y 2007, el cineasta francés Philippe Ramos fixo una adautación personal de la novela nun curtiu (2003) y una película (2007), denomada Capitaine Achab (El capitán Ahab). El filme ye un drama que cunta la historia del protagonista en dellos capítulos narraos por personaxes que lu conocieron, hasta concluyir col so alcuentru cola ballena.
• Na serie infantil Les tres bessones (Les trés mellizes) un capítulu ye dedicáu al llibru.
• Na serie animada de Nickelodeon The Fairly OddParents, faise referencia a la novela nel episodiu «Los llibros cobren vida».
• En 2011 estrenóse Age of the Dragons, una película que'l so argumentu ye una adautación de la novela a un mundu de fantasía con dragones. Nesta película de baxu presupuestu Danny Glover interpreta al capitán Ahab.^[4]
• En 2015 filmóse In the Heart of the Sea que foi dirixida por Ron Howard y protagonizada por Chris Hemsworth.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Moby-Dick.

• Wikisource n'inglés contién obres orixinales de Moby-Dick.
• Wikiquote n'inglés tien frases célebres de Moby-Dick.
• La historia de la ballena mapuche.
• Testu inglés nel Proyeutu Gutenberg.
• Testu inglés.
• Testu inglés. Edición electrónica anotada.
• Testu de la novela y comentarios sobre ella n'Internet Archive. (n'inglés).
• Testu inglés n'edición electrónica con buscador internu en The Literature Network.
• Testu inglés en American Literature.
• Testu inglés en Ria Press. Classic Books.
• Audiollibru n'inglés en LibriVox.
• Concordances del testu orixinal