اوتوز ایللیک ساواش

Thirty Years' War
	شامیل دیر:the European wars of religion
	; Les Grandes Misères de la guerre; (The Great Miseries of War) by Jacques Callot, 1632
تاریخ	23 May 1618 – 15 May 1648; (29 years, 11 months, 3 weeks, and 1 day)
یئر	اورتا اوروپا
نتیجه	وستفالی باریش پروتستانیزم princes allowed to continue religious practices; Decline of the کاتولیک کلیساسی in northern Europe (although not exclusively); Protestantism eradicated or damaged throughout هابسبورق ایمپیراتورلوغو; هابسبورقلار supremacy curtailed; Recognition of the independence of the یئددی بیرلشمیش ایالت جومهوریتی by the ایسپانیا ایمپیراتورلوغو; Recognition of Spanish sovereignty of Southern Netherlands and Luxembourg by the Dutch Republic; Rise of فرانسه شاهلیغی; Rise of the Swedish Empire; Decline of feudalism in continental Europe; Further decentralization of the موقدس روم ژرمن ایمپراتورلوغو; Franco-Spanish War until 1659; Devastation and population loss in Europe;
دویوشچولر
Anti-Habsburg states and allies: ; Bohemian Crown (until 1620); Palatinate (until 1632); Duchy of Savoy (1618–19); شابلون:Country data Transylvania ترانسیلوانیا دوکلیغی (۱۵۷۰–۱۷۱۱) (until 1621); یئددی بیرلشمیش ایالت جومهوریتی (from 1619); شابلون:Country data Denmark-Norway Denmark–Norway (1625–29); England (1625–30); Scotland (1625–38); Hesse-Kassel (from 1629); Sweden (from 1630); Saxony (1630–1635); براندنبورق-پروس (1631–1635); Brunswick-Lüneburg (from 1634); France (from 1635); Supported by: عثمانلی ایمپیراتورلوغو; تزار روسیه‌سی;	Habsburg states and allies:; مقدس روم ژرمن ایمپراتورلوغو Catholic League; هابسبورق ایمپیراتورلوغو; Lorraine; ایسپانیا ایمپیراتورلوغو; Hungary-کوروواسی (هابسبورق) شاهلیغی; شابلون:Country data Denmark-Norway Denmark–Norway (1643–45)Supported by: Poland; Zaporizhian Cossacks;
باشچیلار و لیدرلر
Gustavus Adolphus ☪; Axel Oxenstierna; Johan Banér; Lennart Torstensson; Gustav Horn; Carl Gustaf Wrangel; اوْنونجو کارل قوستاو (سوئد); James Spens; Alexander Leslie; James 3rd Marquis Hamilton; اوْن‌اۆچونجو لوئی; آن (اوتریش); Cardinal Richelieu; Cardinal Mazarin; Marquis de Feuquieres ☪; Henri, Prince of Condé; Duke of Gramont; Gaspard III de Coligny; Louis II de Bourbon; Urbain de Maillé-Brézé; Vicomte de Turenne; John Hepburn ☪; Frederick V of the Palatinate; Jindřich Matyáš Thurn; Christian I of Anhalt-Bernburg; شابلون:Country data Denmark-Norway دؤردونجو کریستیان (دانمارک); شابلون:Country data Denmark-Norway Robert Maxwell, 1st Earl of Nithsdale; شابلون:Country data Denmark-NorwayRobert Monro; Bernhard of Saxe-Weimar; Johann Georg I of Saxony; Hans Georg von Arnim-Boitzenburg; Maurice of Nassau; Piet Pieterszoon Hein; William of Nassau; Frederik Hendrik of Orange; Maarten Tromp; Ernst Casimir; Hendrik Casimir I; Sir Horace Vere; William Brog; Sir Robert Henderson; بیرینجی جیمز (اینگیلیس); بیرینجی چارلز (اینگیلیس); Duke of Buckingham ☪; Gabriel Bethlen; Ernst von Mansfeld; Christian of Brunswick; Mikhail Borisovich Shein; Ohrili Hüseyin Pasha;	ماتیاس (ایمپیراتور); ایکینجی فردیناند (ایمپیراتور); اۆچونجو فردیناند (ایمپیراتور); Albrecht von Wallenstein ; Count of Tilly ☪; Count of Bucquoy ☪; Ottavio Piccolomini; Franz von Mercy ☪; Johann von Werth; Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim ☪; Raimondo Montecuccoli; Peter Melander Graf von Holzappel ☪; Archduke Leopold Wilhelm of Austria; اۆچونجو فیلیپ (ایسپانیا); دؤردونجو فیلیپ (ایسپانیا); Count-Duke of Olivares; Gonzalo Fernández de Córdoba; Marquess of Balbases ☪; Marquess of Espinar; Duke of Feria; Francisco de Melo; Cardinal-Infante Ferdinand; Marquess of Valdueza; Marquess of Leganés; Owen Roe O'Neill; Matthias Gallas; بیرینجی ماکسیمیلیان (باواریا); Charles IV, Duke of Lorraine; اۆچونجو زیقیسموند واسا; Ivan Sirko;
گوج
149,000 Swedes (1632); 135,000 Danes (1625); 120,000 French (1635); 77,000 Dutch (1629); 6,000 Transylvanians; 60,000 Ottoman cavalry (as support to Frederick V of the Palatinate); Other smaller forces;	Over 150,000 Imperial (1635); Up to 300,000 Spanish; About 20,000 Hungarian and Croatian cavalry; Other smaller forces;
تلفاتلار و ایتکیلر
110,000 Swedes 50,000–60,000; 1,835 ships (1626–34); 300,000 (including the years 1648–59, after Westphalia)	118,000 Imperial 80,000–100,000; 100 warships and 20,000 crew casualties (1638–40)
	Total: 8,000,000 dead

اوتوز ایللیک ساواش ساواش ۱۶۱۸-۱۶۴۸ — آوروپا‌دا آقا‌لیق اۇغروندا: بیر طرف‌دن پاپلیغین، آلمانین کاتولیک کلیساسی دوکلارینین و لهیستان-لیتوانی بیرلیگینین دستکلدیی ایسپانیا و اوتریش هابسبورقلاری ایل; اوْ بیری طرف‌دن فرانسه ، سوئد، دانمارک، بیرلشمیش هولند جومهوریتی، اینگیلیس، روسیه، آلماننین پروتستانیزم دوکلارینین قوشولدوغو و چک، ترانسیلوانیا و ایتالیانین هابسبورقلار علیهینه حرکاتلارینین دا دستکلدیی ائتلاف آراسیندا ساواش.

وستفالی باریشی

هابسبورق - علیهینه ائتلافین قوشونلاری بیرباشا ویانایا تهلوکه تؤرتدیک‌ده ایسه هابسبورقلار باریش ایسته‌دیلر. اینگیلیس بورژوا اینقیلابینین میقیا‌سیندان و فرانسه ‌دا باشلانان موطلقیت علیهینه - فرون‌دا - حرکاتینین گئنیشلنمه‌سیندن ناراحات اوْلان فرانسه ، ۱۶۴۸-جی ایلده وستفالی باریشی ایمضالا‌دی. طرفلرین ساواش‌یه سوْن وئرمک قرارینا کندلیلرین گئنیش‌له‌نن پارتیزان حرکاتی ائتکی ائتدی. اوْتوزیل‌لیک ساواش‌ده مغلوبیتلری هابسبورقلارین "دۆنیا ایمپیراتورلوغو" یاراتماق پلانلارینا سوْن قوْیدو. آوروپا‌دا سیا‌سی هژمونی اوْنلاردان فرانسه یا کئچدی. سوئد بالتیک دنیزینده اؤز مؤوقئیینی مؤحکملندیردی. ایلک بورژوا جومهوریتی هولند بئینلخالق عالم‌ده تانیندی. آلمان اۆچون بۇ ساواشین نتیجه‌لری: سیا‌سی پراکندلیین گوجلنمه‌سی و مؤحکملنمه‌سی، کندلیلرین تحکیم اوْلونما‌سینین داوام ائتمه‌سی.

ساواش ایشین اینکیشافی

اوْتوز ایللیک ساواش آوروپا‌دا دایمی موزدلو اوْردولارین اینکیشافینا گۆج‌لو تکان وئردی. کومپلکتلشدیرمه‌ده تدریجاً کؤنوللولوکدن ایجباری‌لییه، بۇنون نتیجه‌سینده موشترا (جزا) اینتیزامینا کئچید باشلا‌دی. اوْتوز ایللیک ساواش ده خط تاکتیکا‌سی بیردفه‌لیک قبول ائدیلدی، بۇ ساواش صنعتین اینکیشافیندا ترقّی ایدی. ساواش‌ده قوشونلارین تجهیزاتی، رئکویزیسی و کونتریبوسی سیستمین‌دن، اؤزل ایله یارادیلان آنبار و ساخلانجلار واسطه‌سی‌له مرکزلشدیریلمیش تأمینات و تجهیزات سیستمینه کئچید باشلاندی. بۇ موزدلو اوْردولارین دؤیوش عملیّاتلارینین اۆصوللارینا ائتکی گؤستردی. دوشمه‌نین بازالاری ایله علاقه‌سینی کسمک آماچ ایله ائدیلن مانئورلر، دؤیوش صحنه‌سینده اۇغور قازانماغین اساس واسطه‌لریندن اوْلدو. اوْتوزیل‌لیک ساواش‌ده مشهورلاشان سوئد‌لی ۲-جی قوستاو آدولف و فرانسه توره نن دایمی موزدلو قوشونلارین سونراکی اینکیشافی ایشینه و ساواش نظرییه‌نین اینکیشافینا بؤیوک تؤوهه وئردیلر.