Донъя иҡтисады

Донъя иҡтисады (интериҡтисад) – хужалыҡ итеүҙең күп кимәлле, глобаль ҡоролошо, ул донъя илдәренең милли иҡтисадтарын халыҡ-ара иҡтисади мөнәсәбәттәр ярҙамында халыҡ-ара хеҙмәт бүленеше нигеҙендә берләштерә.

Донъя хужалығы субъекттары

Донъя хужалыҡ мөнәсәбәттәре субъекттары түбәндәгеләр:

Халыҡ-ара иҡтисади ойошмалар (ХВФ һәм ХРҮБ);
Трансмилли корпорациялар (ТМК) һәм уларҙың оҙайлы альянстары;
Трансмилли банктар;
Финанс-сәнәғәт төркөмдәре — ТМК һәм ТМБ берләшмәләре;
Биржалар (айырыуса эреләре);
Эре эшҡыуарҙар;
Дәүләттәр, уларға тиңләштерелгән территориялар, шулай уҡ был дәүләттәр һәм территорияларҙың административ берәмектәре;
Донъя финанс һәм иҡтисад ойошмалары (эре инвесторҙарҙы һәм халыҡ-ара баҙарҙарҙы контролендә тотҡан ойошмалар һәм берекмәләр, төбәк эсендә илдәр берләшмәләре — БДБ).

Донъя иҡтисады Ер географияһы, тарихы һәм экологияһы менән ныҡлы бәйләнгән. 2011 йыл уртаһында Ерҙә 6,9 миллиард самаһы кеше йәшәй ине.

Донъя иҡтисадының үҫеш күрһәткестәре

2005 йылда донъя иҡтисады үҫеше 4,4 % булды. 2005 йыл аҙағына бөтә илдәрҙең ЭТП-һы 43,07 трлн. долл. тәшкил итте. 1970-се йылдар башынан донъя ЭТП-һы үҫеше аҡрыная бара ^[1]. Бөтә донъя банкы мәғлүмәттәре буйынса, 2012 йылда донъя ЭТП-һы күләме 73,5 трлн. долл. тәшкил итте.
2007 йылда ЭТП-ла донъя иҡтисадының беренсел секторы өлөшө (ауыл хужалығы) — 4%, икенсел секторҙыҡы (сәнәғәт) — 32%, хеҙмәттәр секторы өлөшө (нигеҙҙә, финанс хеҙмәттәре) 64% булды (Бөтә донъя факттар китабы мәғлүмәттәре буйынса).
Донъя иҡтисадында номиналь сағылыштағы күрһәткес буйынса беренсе урынды Америка Ҡушма Штаттары, һатып алыу мөмкинлеге паритеты буйынса Ҡытай биләй. ^[2]
Әле донъяла 30 меңләп трансмилли корпорация һәм уларҙың 300 меңләп филиалы бар.

Сығанаҡтар

Шулай уҡ ҡарағыҙ

International Journal of Economic Theory
Мир-системный подход
Мировой рынок

Баҫмалар

Журнал «Мировое и национальное хозяйство»

Журнал «Международная экономика» 2009 йыл 25 ноябрь архивланған.

[1]

[2]

Search