Ҡатнашыусы:Регион102/Баш бит2
| ||||||||||||||
Ира́н Исла́м Респу́бликаһы (фарс. جمهوری اسلامی ایران — Джомхури-́йе Эслɒми́-йе Ирɒ́н, шулай уҡ ҡулланыла Ира́н (фарс. ایران [ʔiˈɾɒn]) йәки Пе́рсия) — Азияның көньяҡ-көнбайышындағы дәүләт. Баш ҡалаһы — Тегеран.
Көнбайышта Ираҡ, төньяҡ-көнбайышта Әзербайжан, Әрмәнстан, Төркиә менән сикләшә һәм шулай уҡ БМО ХШның 1993 йылғы ҡарарына ярашлы, әрмән көстәре тарафынан яулап алынған биләмә танылмаған Таулы-Ҡарабах Республикаһы, көнсығыштан — Афғанстан һәм Пакистан сиктәш. Төньяҡтан Каспий диңгеҙе, көньяҡтан Һинд океанының Фарсы ҡултығы һәм Ғосман ҡултығы.
Яҙмаларға ҡарағанда Иран тарихы биш мең йылды эсенә ала. Беренсе дәүләт булараҡ беҙҙең эраға тиклем 5 меңенсе йылда, Хузестанда Элам дәүләте төҙөлгән. Ә беҙҙең эраға тиклемге 3 меңенсе йылда инде Дарий I Ахеменид дәүере Фарсы империяһы булған. Ул Грек иленән алып Һинд йылғаһынаса киңәйгән. Ул ваҡытта ил зороастризм динендә булған. XVI быуатта ислам ҡабул ителгән.
1979 йыл Иранда Ислам революцияһы булып уҙа . Етәксеһе булып аятулла Хомейни торған. Ошо ваҡытта монархия ҡолатыла һәм Ислам Республикаһы төҙөлә.
Йөҙөм (лат. Vítis) — үҫемлектәр ырыуы, йөҙөмдәр ғаиләһе, емеше бешеп еткән мәлендә — шәрбәт тәмле еләк.
Йөҙөмдөң үренделәре үрмә суҡ (лоза), йәки ябай ғына әйткәндә, йөҙөм суғы тип атала.
Йөҙөм орлоғо тәүге йылы шытып сыҡҡас бик оҙон булып үҫмәй. Япраҡ һабағы төбөндәге бөрөнән киләһе йылына оҙон, яҡшы үҫешкән үренделәр сыға, ә артабан үренденең һәр бөрөһөнән нәҙеге үҫә. Улар көҙгә иң түбәнге бөрөгә тиклем һулый, ҡыҫҡа үренделәр генә тороп ҡала.
Ҡыҫҡа үренденең берҙән-бер шул бөрөһөнән артабанғы вегетация осоронда көслө һабаҡ китә, уныһы ла үҙ сиратында ҡыҫҡа үрендегә әүерелә.Оҙон үренделәрендә сәскәләр барлыҡҡа килеп, емеш бирә, ә ҡыҫҡалары ҡыҫыр ҡала. Баҡсала үҫтергәндә ваҡытында ҡырҡып барыу арҡаһында үҫемлек йыл да сәскә ата һәм емеш бирә.
- 17-18 йәшендә үк ғалим булып танылған Бохара кешеһенең ижади мираҫы — бөтә донъя мәҙәниәтендә ҙур урын тотҡан рухи байлыҡ.
- Урта быуаттар сиренән төрлө баһалар буйынса Европаның 30-60 процентҡа тиклем халҡы һәләк булған.
- 1919 йылдың 20 мартында «Үҙəк Совет власы менəн Башҡорт хөкүмəте араһында Башҡорт Совет автономияһы тураһында килешеү» буйынса үҙәге Тәңрекүл ауылы булған Ялан кантоны ойошторола.
- Был ғәжәйеп бөжәктең (һүрәттә) төҫтәре йәшелдән алып, көлһыу-һоро йәки ҡара-көрән төҫкәсә төрләнә.
- Ике тапҡыр Советтар Союзы Геройы тыуған ауылды йәлдәк ырыуы башҡорттары нигеҙләгән.
- Урта Азияла диңгеҙ урынында Аҡҡом сүллеге хасил булған (һүрәттә), һөҙөмтәлә уның эргәһендәге төбәктең климаты үҙгәргән.
Үҙгәртеү | Архив | Тәҡдим
