Аҡсулпанов Күсәрбай Өмөтбай улы
Күсәрбай Өмөтбай улы Аҡсулпанов — хәрби эшмәкәр. 1788–1790 йылдарҙағы рус-швед һуғышында ҡатнашыусы.
Күсәрбай Аҡсулпанов | |
Тыуған ваҡыты | |
---|---|
Тыуған урыны | Нуғай даруғаһы, Тәлтем-Юрматы улусы, Аҡсулпан ауылы, |
Вафат урыны | Ырымбур губернаһы, Стәрлетамаҡ өйәҙе, Тәлтем-Юрматы улусы, Күсәрбай ауылы |
Хеҙмәт иткән урыны | |
Ғәскәр төрө | кавалерия |
Хеҙмәт итеү йылдары | 1789—? |
Хәрби звание | подпоручик |
Хәрби алыш/һуғыш |
1793 йылда вариҫтары менән бергә башҡорттар араһынан тәүгеләрҙән булып нәҫелдән күсеп килгән дворянлыҡ титулына лайыҡ була. Аҡсулпановтар дворяндар нәҫеленә нигеҙ һалыусы.
Биографияһы
Күсәрбай Өмөтбай улы Аҡсулпанов Нуғай даруғаһы Тәлтем-Юрматы улусы (хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Стәрлетамаҡ районы) Аҡсулпан (Күсәрбай) ауылында тыуған.
3-сө башҡорт полкы старшинаһы Күсәрбай Аҡсулпанов 1788–1790 йылдарҙағы рус-швед һуғышында ҡатнашҡан. 1790 йылда Рәсәй менән солох килешеүенә ҡул ҡуйғанда башҡорттар менән танышырға теләгән Швеция короле Густав III алдында ат өҫтөндә оҫта йөрөү һәм уҡтан атыу һәләтен күрһәткән[1][2].
1793 йылдың 14 февралендә Рәсәй императрицаһы Екатерина II тарафынан Күсәрбай Аҡсулпановҡа һәм уның вариҫтарына, башҡорттар араһынан тәүгеләрҙән булып нәҫелдән күсеп килгән дворян титулы бирелгән[3][4]. Шулай итеп Аҡсулпановтар дворяндар нәҫеленә нигеҙ һалынған.
Күсәрбай Аҡсулпанов 1789 йылдан капитан дәрәжәһендә хеҙмәт итә, артабан — ғәскәри старшина.
1798 йылдан — VIII башҡорт кантонының[5][1], 1803 йылдан VII башҡорт кантонының[6][7]) кантон башлығы.
1801 йылда 2350 дисәтинә ер һатып ала[8].
Ғаиләһе
Күсәрбай Аҡсулпановтың бишенсе быуын ҡартатаһы Аҡсулпан ул тыуған ауылға нигеҙ һалған[9].
Ике ҡатыны һәм өс улы булыуы билдәле.
Тәүге ҡатыны Айытбикә Юлдашеванан (1760—?) Аралбай (1783—1835), икенсе ҡатыны Ҡотлобикә Хәләтованан (1769—?) Әхмәтшафиҡ (1779—1843) һәм Тайып (1797—1847) улдары тыуа[10].
Хәтер
- Уның хөрмәтенә Аҡсулпан ауылының исеме Күсәрбай тип үҙгәртелә.
Иҫкәрмәләр
— Оленин А. Н. Археологические труды. Т. 2. — СПб., 1882. — С.81-83.
Әҙәбиәт
- История башкирских родов. Юрматы. Том 30. Ч. I / С. И. Хамидуллин, Б. А. Азнабаев, И. Р. Саитбатталов, И. З. Султанмуратов, Р. Р. Шайхеев, Р. Р. Асылгужин, В. Г. Волков, А. А. Каримов, А. М. Зайнуллин. — Уфа: Китап, 2018. — 840 с. — ISBN 978-5-295-06968-0.
- Ильясова А. Я. История башкирского дворянства. — Уфа: Китап, 2015.
- Тагирова Л. Ф. Кантонные начальники Башкирии: национальная региональная элита первой половины XIX века. 2-е изд., переработанное и исправленное. — Уфа: УНЦ ИИЯЛ, 2012. — 164 с. — ISBN 978-5-91608-071-1.
Һылтанмалар
- Әсфәндиәров Ә. З., Ярмуллин А. Ш. Аҡсулпановтар // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.