Дацкі культурны канон

Да́цкі культу́рны кано́н (па-дацку: Kulturkanonen) — сьпіс 108 твораў мастацтва ў васьмі катэгорыях: архітэктуры, выяўленчым мастацтве, дызайне і рамёствах, кіно, літаратуры, музыцы, сцэнічным мастацтве і дзіцячай культуры — афіцыйна вызнаных неад’емнай часткаю дацкіх культурных каштоўнасьцяў.

Ідэя стварэньня сьпісу была прапанаваная дацкім міністрам культуры Брыянам Мікельсэнам у 2004 року. У 2006—2007 роках сям’ю камісіямі вялося складаньне сьпісаў найвыбітнейшых твораў у сямі розных галінах культуры і мастацтва, а таксама асобнага «дзіцячага канону». Асноўным крытэрам уключэньня твору ў сьпіс было ягонае значэньне для дацкай культуры.

Архітэктура

Камітэт па архітэктуры меў абраць 12 структурных ці пэйзажных аб’ектаў. Было вырашана, што аб’екты могуць як знаходзіцца ў Даніі, так і па-за ейнымі межамі, калі створаныя дацкімі архітэктарамі.

НазваАрыгінальная назваМесцазнаходжаньнеДата стварэньняАрхітэктарВыява
Говэрская царкваHover Kirkeпад Рынкэбінгам, Цэнтральная ЮтляндыяXII стагодзьдзеневядомы
Сядзіба ГлёрупGlorupпад Нюбаргам, Фюн, Паўднёвая ДаніяXV стагодзьдзе
перабудаваная ў 1742—1743, 1762—1765, 1773—1775
Філіп дэ Лянге,
Крыстыян Ёзэф Цубэр
Нікаля-Анры Жардэн
ФрэдэрыкстадэнFrederiksstadenКапэнгаген1749—1771Мікалай Эйтвэд
Катэдра Нашай ДзевыVor Frue KirkeКапэнгаген1811—1829Крыстыян Фрэдэрык Гансэн
Паляўнічы палацык ДурэгаўэнJægersborg DyrehaveКлямпэнборг, Зэляндыя1846Рудольф Ротэ
БрумлебюBrumlebyЭстэрбро, Капэнгаген1854—1856Мікаэль Готліб Бінэсбэль,
Вільгельм Кляйн
Марыеб’ерскія могілкіMariebjerg KirkegårdГентофтэ, Зэляндыя1925—1935Гудмунд Нюелянд Брант
Оргускі ўнівэрсытэтAarhus UniversitetОргус1931Кэй Фіскер,
Крыстыян Фрэдэрык Мёльлер,
Поўль Стэгман,
Карл Тэадор Сэрэнсэн
Оргуская ратушаAarhus RådhusОргус1937—1942Арнэ Якабсэн,
Эрык Мёльлер
ФінгерплянэнFingerplanenКапэнгаген1947Пэтэр Брэдсдарф
Сыднэйскі опэрны тэатарSydney Opera HouseСыднэй1957—1973Ёрн Утзан
Мост «Вялікі Бэльт»StorebæltsforbindelsenЗэляндыя і Фюн1991—1998Dissing+Weitling

Выяўленчае мастацтва

Камітэт па выяўленчым мастацтве вырашыў абіраць творы толькі тых аўтараў, хто ўжо скончыў сваю дзейнасьць. Сьпярша камітэт, які складаўся зь пяці чальцоў, абраў сем мастацкіх твораў разам, а пасьля кожны зь іх абраў яшчэ па адным упадабаным творы.

НазваАрыгінальная назваМесцазнаходжаньнеДата стварэньняАўтарВыява
Сонечны возSolvognenНацыянальны музэй Даніік. 1300 да н. э.невядомы
«Уваскрасеньне»OpstandelsenУндлёская царква, Зэляндыяк. 1440Ундлёскі майстар
Бардэсгольмскі алтарBordesholmalteretШлезьвіская катэдраскончаны ў 1521Ганс Бругеман
Статуя Фрэдэрыка VFrederik VАмаліенборгскончаная ў 1771Жак Салі
«Ясон з залатым руном»Jason med det gyldne skindМузэй Торвальдсэнаскончаны ў 1828Бэрталь Торвальдсэн
«Від праз тры паўночна-заходнія аркі трэцяга паверху Калізэю»Udsigt gennem tre af de nordvestlige buer i Colosseums tredje stokværkДзяржаўны музэй мастацтва1813—1816Крыстафэр Вільгельм Экерсбэрг
«Восеньскі ранак на возеры Сортэдам»Efterårsmorgen ved SortedamssøenНовая гліптатэка Карлсбэргу1838Крыстэн Кёбке
«Танец парушынак пылу ў сонечных прамянях»Støvkornenes dans i solstrålerneОрдгрупгор ля Капэнгагену, Зэляндыя1900Вільгельм Гамэрсгёй
«Сонечны дзень ля Роскільскага ф’ёрду»Sommerdag ved Roskilde FjordМастацкі музэй Ранэрсу1900Ляўрыц Андэрсэн Рынг
«Вялікі рэльеф»Det Store ReliefМузэй Вілюмсэна1923—1928Енс Фэрдынад Вілюмсэн
«Жанчына, якая стаіць»Stående kvindeГётэборскі мастацкі музэй1937—1943Астрыд Ноак
«Сталінград»StalingradМузэй Ёрн, Сылькебарг1957—1972Асгер Ёрн

Дызайн і рамёствы

Камітэт па дызайне і рамёствах вырашыў абраць творы, якія ў свой час малі карыснае прызначэньне і засталіся вядомымі ў цяперашні час, у тым ліку на міжнародным узроўні.

НазваАрыгінальная назваАўтарДата стварэньняВыява
Дракар вікінгаў «Скудэлеў 2»Skuldelev 2невядомык. 1042
«Флёра Даніка»Flora DanicaГеорг Крыстыян Ёдэр,
Ота Фрыдрых Мюлер,
Мартын Валь,
Енс Вількен Горнэман
і інш.
1761—1883
Творчасьць Торвальда Бінэсбёля(da)1846—1908
Творчасьць Кнуда В. Энгельгарта(da)1882—1931
Творчасьць Марыі Гудмэ Лет(da)1895—1997
ПГ-лямпаPH-lampeПоўль Генінгсэн1925 — цяпер
Гарбатны сэрвізTestelГертруд Васэгор1956
Гедсэрскі экспэрымэнтальны вятракGedsermøllenЁганэс Юуль1957
Пантанава крэслаPantonstolenВэрнэр Пантан1960
Поліэтэрнае крэслаPolyetherstolenГунар Огар Андэрсэн1964
Кола КэвіKevihjuletЁрген Расмусэн1965
Оптавалокнавая фасадная сыстэмаFiberline facadesystemFiberline Composites,
Schmidt Hammer Lassen
2006

Кіно

Камітэт па выбары кінатвораў засяродзіўся на фільмах пра Данію з удзелам дацкіх актораў. Тым ня меней, у сьпіс трапіў адзін фільм, дзеяньне якога адбываецца ў Осьлё.

НазваАрыгінальная назваАўтарДата стварэньняВыява
«Шануй сваю жонку»Du skal ære din hustruКарл Тэадор Дрэер1925
«Дзень гневу»Vredens dagКарл Тэадор Дрэер1943
«Дытэ, дзіця чалавечае»Ditte MenneskebarnБ’ярнэ Генінг-Енсэн1946
«Салдат і Ені»Soldaten og JennyЁган Якабсэн1947
«Голад»SultГенінг Карлсэн1966
«Ванна Бэні»Bennys badekarЯнік Гаструп,
Флемінг Кўіст Мёльлер
1971
«Матадор»MatadorЭрык Балінг1978—1982
«Дрэва спазнаньня»Kundskabens træ (film)Нільс Мальмрас1981
«Банкет Бабэты»Babettes gæstebudГабрыель Аксэль1987
«Пэльле-заваёўнік»Pelle ErobrerenБільле Аўгуст1987
«Фэст»FestenТомас Вінтэрбэрг1998
«Ідыёты»IdioterneЛярс фон Трыер1998

Літаратура

Камітэт па літаратуры вырашыў абраць правераныя часам творы, якія аказалі значны ўплыў на дацкую літаратуру і дацкую культуру ў цэлым.

НазваАрыгінальная назваАўтарДата стварэньняВыява
«Тужлівыя ўспаміны»Jammers MindeЛеанора Крыстына Ульфэльт1673—1674, выдадзены ў 1869
«Пастар Вэйльбю»Præsten i VejlbyeСтэн Стэнсэн Бліхер1829
«Русалачка»Den lille HavfrueГанс Крыстыян Андэрсэн1837
«Або — або»Enten — EllerСёрэн К’еркегор1843
«Спадарыня Марыя Грубэ»Fru Marie GrubbeЕнс Пэтэр Якабсэн1876
«Пры дарозе»Ved VejenГерман Банг1886
«Лёсік Пэр»Lykke-PerГенрык Пантопідан1898—1904
«Падзеньне караля»Kongens FaldЁганэс Вільгельм Енсэн1900—1901
«Зімовыя казкі»Vinter-EventyrКарэн Бліксэн1942
«Ды іншыя гісторыі»Og andre historierКляўс Рыфб’ерг1964
«Даліна матылькоў»SommerfugledalenІнгер Крыстэнсэн1991

12-ы пункт — гэта Анталёгія паэзіі, у якую ўвайшлі 24 творы:

НазваАрыгінальная назваАўтарДата стварэньняВыява
«Эбэ Скамэльсён»Ebbe Skammelsønнародная песьня
«Герман Глядэнсвэн»Germand Gladensvendнародная песьня
«Кожны мае свой лёс» (Смутак і радасьць…)Hver har sin skæbne (Sorrig og Glæde…)Томас Кінга
«Знойдзеная найдзівосьнейшая ружа»Den yndigste rose er fundenГанс Адольф Брорсан1732
«Для душы. Ода»Til Siælen. En OdeЁганэс Эвальд1780
«Заручыны»IndvielsenШак фон Штафэльт1804
«Сьмерць ярла Гакана, альбо Хрышчэньне Нарвэгіі»Hakon Jarls Død eller Christendommens Indførsel i NorgeАдам Эленшлегер1803
«Зямля жывых»De levendes LandМікалай Фрэдэрык Сэвэрын Грунтвігпублікацыя ў 1883
«Ружа уніка»Rosa unicaКрыстыян Вінтэр1849
«На сьнезе»Paa SneenАміль Орэструп1838
«Я чую ўночы гук калыханьня»Jeg hører i Natten den vuggende LydГольгер Драхман1877
«Экбатана»EkbatanaСофус Кляўсэн1896
«Вечар»AftenЕпэ Ок’ер1912
«Дацкае лета»Den danske sommerТэгер Лярсэн1914
«Гэта Кнуд, які памёр»Det er Knud, som er dødТом Крыстэнсэн1936
«Навука пра дзяржаву»Læren om statenЕнс Аўгуст Шадэ1928
«найніжэйшая зямля»det underste landГустаў Мунк-Пэтэрсэн1933
«Анубіс»AnubisТоркільд Б’ёрнвіг1955
«Дажджамер»RegnmålerenОле Сарвіг1943
«Імгненьне»ØjeblikМортэн Нільсэн1945
«Сыдэніюс у Эсб’ергу»Sidenius i EsbjergФранк Егер1959
«Камарыная песьня»MyggesangІван Маліноўскі1958
«Чалавек на вяршыні»Personen på toppenПэр Гёйгальт1989
«Горад скрыпічных майстроў»Violinbyggernes byГенрык Норбрант1985

Музыка

Камітэт па музыцы патлумачыў, што, беручы пад увагу разнастайнасьць дацкае музыкі, яны засяродзіліся на асобных творах, чым на жыцьцёвым унёску кампазытараў. Былі складзеныя два сьпісы: адзін з клясычнымі музычнымі творамі, другі — з папулярнай музыкай.

Клясычная

НазваАрыгінальная назваАўтарДата стварэньняВыява
«Гольгер Дацкі»Holger Danske (opera)Фрыдрых Людвіг Эміліюс Кунцэн1789
«Восем ранішніх сьпеваў і сем вечаровых сьпеваў»Otte morgensange og Syv aftensangeКрыстаф Эрнст Фрыдрых Вейзэ1837—1838
Тры галопы: «Тэлеграфны», «Шампанскі», «Пара капэнгагенскай чыгункі»Telegrafgalop, Champagnegalop, Københavns jernbanedampgalopГанс Крыстыян Люмбю1844, 1845, 1847
«Эльфін стрэл»ElverskudНільс Вільгельм Гадэ1854
«Прароцтва вэльвы»Vølvens spådomЁган Пэтэр Эміліюс Гартман1872
«Кароль і маршал»Drot og marskПэтэр Арнольд Гейзэ1878
«Маскарад»MaskaradeКарл Нільсэн1906
Сымфонія №4Symfoni nr. 4Карл Нільсэн1916
«Антыхрыст»AntikristРуд Лянгор1923
Сымфонія №3Symfoni nr. 3Пэр Нёргор1976
Сымфонія-антыфоніяSymfoni-AntifoniПэльле Гудмундсэн-Гольмгрын1978

12-ы пункт — гэта Песьні(da) народных унівэрсытэтаў, складзеныя з 12 твораў:

НазваАрыгінальная назваАўтарДата стварэньняВыява
«Сьвяты дзень з радасьцю мы бачым»Den signede dag med fryd vi serКрыстаф Эрнст Фрыдрых Вейзэ (1826), словы: Мікалай Фрэдэрык Сэвэрын Грунтвіг1826
«Быў суботні вечар»Det var en lørdag aftenнародная песьня, словы перапрацаваныя Свэнам Грунтвігам1849
«Дзівоснае і радаснае лета»En yndig og frydefuld sommertidнародная песьня з-пад МарыягеруАпублікаваная ў песеньніку Андрэаса Пэтэра Бэрггрэна, 1869
«Мы сыны раўнінаў»Vi sletternes sønnerМузыка: Карл Нільсэн, словы: Людвіг ГольштайнМузыка 1906, словы 1903
«Дарожнік Енс»Jens VejmandМузыка: Карл Нільсэн, словы: Епэ Ок’ерМузыка 1907, словы 1905
«Тут усё белае»Det er hvidt herudeМузыка: Томас Ляўб, словы: Стэн Стэнсэн БліхерМузыка 1914, словы 1838
«Данія, вось засынае сьветлая ноч»Danmark, nu blunder den lyse natМузыка: Олюф Рынг, словы: Тэгер ЛярсэнМузыка 1922, словы 1914
«У Даніі я нарадзіўся»I Danmark er jeg fødtМузыка: Поўль Ск’ербэк, словы: Ганс Крыстыян АндэрсэнМузыка 1926, словы 1850
«Я бачу сьветлыя букавыя выспы»Jeg ser de bøgelyse øerМузыка: Торвальд Агор, словы: Ляўрыц Крыстыян НільсэнМузыка 1931, словы 1901
«Ты даў нам кветкі, якія асьвяцілі нас»Du gav os de blomster, som lyste imod osМузыка: Ота Мортэнсэн, словы: Гельге РодэМузыка 1939, словы 1921
«Верасьнёўскае неба такое сіняе»Septembers himmel er så blåМузыка: Ота Мортэнсэн, словы: Алекс ГарфМузыка і словы 1949
«Мы любім нашую краіну»Vi elsker vort landМузыка: Пэтэр Эразмус Лянге-Мюльлер/Shu-bi-dua, словы: Гольгер ДрахманМузыка 1887 і 1980, словы 1885

Папулярная

НазваАрыгінальная назваАўтарДата стварэньняВыява
Падборка з 12 песьняў: «Сьпеў музы»,
«Самы апошні танец»,
Pige træd varsomt,
Å hvor jeg, ih, hvor jeg, uh hvor jeg vil,
«У тваім кароткім жыцьці»,
Man binder os på mund og hånd,
«Усе ходзяць колам і захапляюцца»,
Gå ud og gå en tur,
«Ты забыўся»,
Titte til hinanden,
«Краіна мрояў»,
«Пайшлі ў гай»
Musens sang,
Den allersidste dans,
Pige træd varsomt,
Åh, hvor jeg, ih, hvor jeg, uh, hvor jeg vil,
I dit korte liv,
Man binder os på mund og hånd,
Alle går rundt og forelsker sig,
Gå ud og gå en tur,
Glemmer du,
Titte til hinanden,
Drømmeland,
Gå med i lunden
Кай Норман Андэрсэн1925—1959
Залаты век дацкага джазу чч. 1—4Dansk guldalderjazzDansk Guldalderjazz1940—1949
«Дзікая ружа»The Savage RoseThe Savage Rose1968
«Калі ласка»VærsgoКім Лярсэн1973
«Свантэвы баляды»Svantes viserБэні Андэрсэн і Поўль Дысінг1973
Live sådanLive sådanGasolin’1976Gasolin’
«Супэртанкер»Supertanker (album)Kliché1980
Tidens ternTidens ternКарстэн Валянтын Ёргенсэн1980
«Зоркі ў пыл»Stjerne til støvСэбастыян1981
«Аўра»AuraПоле Мікельборг і Майлз Дэвіс1984—1985
«Амаль шчасьлівы»Nærmest lykkeligtv·21988

12-ы пункт — гэта «Нявя́нучая анталёгія», складзеная з 12 твораў:

НазваАрыгінальная назваАўтарДата стварэньняВыява
«Вуліца Салітуд» ў выкананьні Эльгі Вольгі Свэнсэн.SolitudevejСвэн Гульдмарк/Паэтз Цыркавога рэвю(da) 1953
Er du dus med himlens fugle у выкананьні Поўля Рэйкгарта.Er du dus med himlens fugleСвэн Гульдмарк & Эрык ЛетЗь фільму Vagabonderne på Bakkegården 1958
«Танец ведзьмы» у выкананьні Ракель Растэні.HeksedansenВідар Санбэк & Пэтэр Мюнтэ — самотнік1960
«Дзьве сьвечкі на стале» у выкананьні Ота БрандэнбургаTo lys på et bordБ’ярнэ Гоер & Іда ФромЗ Dansk Melodi Grand Prix, 1960
«Танцавальная песьня» у выкананьні Грэты і Ёргена Інгмана.DanseviseОта Гельге Франкер & Сэйр Вольмэр-СэрэнсэнЗ Dansk Melodi Grand Prix, 1963
Duerne flyver у выкананьні Цэзара.Duerne flyverБэнт Фабрыцыюс-Б’ерэ & Кляўс Рыфб’ергЗь фільму Jeg er sgu min egen, 1967
«Пакуль я жыву» у выкананьні Джона Могенсэна.Så længe jeg leverДжон МогенсэнСамотнік 1970, таксама на альбоме Джона Могенсэна: «John», 1973
Smuk og dejlig у выкананьні Shit & Chanel.Smuk og dejligАнэ ЛінэтЗ альбому «Shit & Chanel», 1975
Under Bøgen у выкананьні Gnags.Under bøgenПэтэр Андрэас Г’ерлюф Нільсэн/GnagsЗ альбому «Er du hjemme i aften», 1977
«Данія» у выкананьні Shu-bi-dua.DanmarkShu-bi-duaЗ альбому «78’eren», 1978
«Танец у сьвятле месяцу» у выкананьні Трынэ Дзюргальм & Moonlighters.Danse i måneskinФранс Бак & Пэр НільсэнЗ Dansk Melodi Grand Prix, 1987
Kald det kærlighed у выкананьні Lars Lilholt Band.Kald det kærlighedЛярс ЛільгальтЗ Lars Lilholt Band: Портлэнд, 1986

Сцэнічнае мастацтва

Камітэт па сцэнічным мастацтве паведаміў, што свой выбар спыніў на ўнікальных творах, якія сталі для свайго часу чымсьці нябачаным, але і да нашага часу ня страцілі актуальнасьці.

НазваАрыгінальная назваАўтарДата стварэньняВыява
«Епэ на Гары»Jeppe på BjergetЛюдвіг Гольбэрг1722
«Алядын»AladdinАдам Эленшлегер1805
«Сыльфіда»SylfidenАўгуст Бурнанвіль і Герман Сэвэрын Лёвэнскольд1836
«У чатырох сьценах»Indenfor mureneГенры Натансэн1912
«Слова»OrdetКай Мунк1932
«Ганна Сафія Гэдвіг»Anna Sophie HedvigК’ель Абэль1939
Чатыры эстрадныя рэвю: «Нам затыкаюць рот і зьвязваюць рукі»,
«Школьныя таварышы»,
«Ліст да Булганіна»,
«Нумар пальца»
Man binder os på mund og hånd,
Skolekammerater,
Brev til Bulganin,
Fingernummeret
Ліва Вэель,
Келедрыкі,
Освальд Гельмут,
Дырк Пасэр
1940,
1956,
1957,
1974
«Этуды»EtudesГаральд Ляндэр і Кнудэ Рысагер1948
«Урок»EnetimeФлемінг Флінт і Жорж Дэлеру1963
«Войска сьвятога Мікалая»JulemandshærenSolvognen1974
«Sort Sol live», «Carlton og Wurst»Sort Sol live, Carlton og WurstSort Sol1986—1987
«Маянэз»MajonæseЕс Ёрнсбо1988

Дзіцячы канон

Камітэт зьявіўся спантанна ўжо пасьля пачатку працы іншых камітэтаў і абіраў кандыдатаў з аглядкай на сумежныя галіны мастацтва.

НазваАрыгінальная назваАўтарДата стварэньняВыява
Дзіцячая будаўнічая пляцоўкаByggelegepladsenКарл Тэадор Сэрэнсэн1931
«Малыя сьпяваюць»De små syngerГунар Нюбарг-Енсэн (рэд.)1948
«Пале адзін у сьвеце»Palle alene i VerdenАстрыд Генінг-Енсэн1949
«Дональд Дак і залаты шлем»Anders And og den gyldne hjelmКарл Баркс1954
Высокае крэслаHøj stolНана Дытцэль1955
Канструктар ЛегаLegoklodsГотфрэд Кірк Крыстыянсэн1958
«Сілас і чорная кабыла»Silas og den sorte hoppeСэсыль Бёдкер1967
«Азбука Гальфдана»Halfdans ABCГальфдан Расмусэн & Іб Спанг Ольсэн1967
«Кай & Андрэа»Kaj & AndreaКатрын Гаўк-Фаўсбёльз 1971
«Добры нядзельны ранак»Go' sønda' morn'Аннэ Лінэт1980
«Гумовы Тарзан»Gummi TarzanСёрэн Краг-Якабсэн1981
«Шчаўкунок»NøddeknækkerenСтэн Кёрнэр2003

Вонкавыя спасылкі

  • Канон  (дацк.) на бачыне Міністэрства культуры Даніі
  • Канон  (анг.) на бачыне Міністэрства культуры Даніі