Мова

Вонкавыя выявы
Жыцьцяздольнасьць мовы (9 чыньнікаў)
	http://www.rh.by/get_img?ImageId=9610

Чыньнікамі жыцьцяздольнасьці мовы зьяўляюцца:

1. перадача ад продкаў нашчадкам,
2. абсалютны лік носьбітаў,
3. дзель носьбітаў у насельніцтве,
4. галіны выкарыстаньня,
5. выкарыстаньне ў новых асяродзьдзях і СМІ,
6. даступнасьць навучальных дапаможнікаў,
7. афіцыйнае становішча і выкарыстаньне чынавенствам,
8. стаўленьне ў грамадзе,
9. від і якасьць дакумэнтацыі^[1].

Асноўны артыкул: Мовазнаўства

Вывучэньнем моў займаецца мовазнаўства.

Асноўны артыкул: Мовы сьвету

На Зямлі налічваецца каля 5—6 тысячаў моваў. З разьвіцьцём камунікацыяў колькасьць жывых моваў скарачаеццазь сярэдняй хуткасьцю адна мова ў два тыдні^[2]. На 40 найбольш распаўсюджаных мовах размаўляе прыкладна 2/3 насельніцтва Зямлі. Больш за ўсё людзей размаўляюць на кітайскай, гіндзі, ангельскай, гішпанскай, арабскай, расейскай і партугальскай. Значна распаўсюджана й француская мова, аднак колькасьць тых, хто лічыць яе роднай, параўнальна невялікая.

Для таго каб мова захоўвалася, патрабуецца каля 100 тысячаў ейных носьбітаў. У цяперашні час налічваецца крыху больш за 400 моваў, якія лічацца зьнікаючымі^[3]. Мовы выміраюць разам з апошнім носьбітам, і таму небясьпека пагражае, перш за ўсё, народам, якія не выкарыстоўваюць пісьменнасьць^[4]. У той жа час варта адзначыць, што адрозьненьні ў разьвіцьці, а таксама ўплыў суседзяў прыводзяць да зьмены арэалу выкарыстаньня мовы й ейнай зьмене. Так, напрыклад, Кірылу й Мяфодзію, калі яны стваралі славянскую азбуку, пры іхных падарожжах не патрэбны быў перакладчык, бо ў IX стагодзьдзі ад Балтыкі да Міжземнамор’я й ад Вэлтавы да Дняпра ўсе славяне размаўлялі на адзінай праславянскай мове^[5].

Адзін з чыньнікаў гібелі моваў ёсьць нераўнамернае разьмеркаваньне іх па ліку носьбітаў. Так, 80% насельніцтва плянэты ведае толькі 80 мовамі. Пры гэтым 3,5 тыс. моў прыходзяцца на 0,2% жыхароў Зямлі. Асноўны чыньнік працэсу зьнікненьня моваў лічыцца глябалізацыя й міграцыя. Людзі зьязджаюць зь вёсак у гарады й губляюць мову свайго народу ^[6]. Каля паловы зараз існых моваў выйдуць з ужытку ўжо да сярэдзіны XXI стагодзьдзя. Шматлікія мовы зьнікаюць з-за таго, што іхныя носьбіты ўступаюць у кантакт з больш моцным моўным асяродзьдзем, таму пад пагрозай зьнікненьня ў першую чаргу знаходзяцца мовы малых народнасьцяў і мовы народаў, якія ня маюць дзяржаўнасьці. Калі мову вывучаюць менш за 70% дзяцей на тэрыторыі ейнага выкарыстаньня, яна лічыцца зьнікаючай. Паводле «Атляса загрожаных моваў сьвету» ЮНЭСКА 2009 г. у Эўропе зьнікненьне пагражае прыкладна 50 мовам, у тым ліку беларускай^[7].

• Часьціна мовы

Мова — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Гэта — накід артыкула пра адну з моваў сьвету. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.