Сэкунда
Сэку́нда (па-лацінску: secunda — другая; ад выразу pars minuta secunda — другая малая частка (гадзіны) — у адрозьненьне ад хвіліны, якая зьяўляецца pars minuta prima — першай малой часткай) — адзінка вымярэньня часу, якая складае 1/60 частку хвіліны і 1/3600 частку гадзіны. На пабытовым узроўні сэкунда ўспрымаецца як вытворная адзінка вымярэньня і, як правіла, зьяўляецца найдрабнейшым адрэзкам часу, які можа вымерыць гадзіньнік.
Між 1000, калі аль-Біруні ўпершыню выкарыстаў сэкунду, і 1960 гадамі сэкунда была вызначаная як 1/86400 часткі сярэдніх сонечных содняў, што выразна ўжываецца ў некаторых астранамічных і юрыдычных кантэкстах[1]. У пэрыяд з 1960 па 1967 гады яна была вызначана ў тэрмінах пэрыяду абарачэньня Зямлі па арбіце вакол Сонца ў 1900 годзе[2], але ў цяперашні час сэкунда прывязана да прыроды атамаў. Сэкунды могуць быць вымераныя з дапамогай мэханічных, электронных або атамных гадзіньнікаў.
Астранамічныя назіраньні XIX і XX стагодзьдзяў паказалі, што сярэднія сонечныя содні павольныя, але даўжыня трапічнага году не зьяўляецца даволі прадказальнай, такім чынам, рух Зямлі вакол Сонца больш ня лічыцца прыдатнай асновай для вызначэньня сэкундаў. Са зьяўленьнем атамных гадзіньнікаў, стала магчымым вызначыць другі, заснаваны на фундамэнтальных уласьцівасьцях прыроды мэтад падліку часу.
Сэкунда зьяўляецца асноўнай адзінкай вымярэньня часу ў сыстэме СІ. Сэкунда вызначаецца як адрэзак часу, які складаецца з 9 192 631 770 пэрыядаў выпраменьваньня, якое адпавядае пераходу між дзьвюма звыштонкімі ўзроўнямі асноўнага стану атамаў цэзу-133 пры адсутнасьці ўзбурэньня з боку зьнешніх палёў. Таксама сэкунда зьяўляецца асноўнай адзінкай вымярэньня часу ў сыстэмах СГС, МКС.
Стасунак з іншымі адзінкамі вымярэньня
| Перавод з сэкундаў у іншыя адзінкі вымярэньня часу | Перавод зь іншых адзінак у сэкунды | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 сэкунда | = | 0,01(6) | хвілін | 1 хвіліна | ≡ | 60 | сэкундаў | ||
| 1 сэкунда | ≈ | 0,000278 | гадзін | 1 гадзіна | ≡ | 3600 | сэкундаў | ||
| 1 сэкунда | ≈ | 1,16×10-5 | содняў | 1 содні | ≡ | 86400 | сэкундаў | ||
| 1 сэкунда | ≈ | 1,65×10-6 | тыдня | 1 тыдзень | ≡ | 604 800 | сэкундаў | ||
| 1 сэкунда | ≈ | ад 3,73×10-7 да 4,13×10-7 | месяца[a] | 1 месяц | ≡ | ад 2 419 200 да 2 678 400 | сэкундаў | ||
| 1 сэкунда | ≈ | 3,17×10-8 | года | 1 год | ≡ | 31 536 000 | сэкундаў | ||
| 1 сэкунда | ≈ | 3,16×10-8 | высакоснага года | 1 высакосны год | ≡ | 31 622 400 | сэкундаў | ||
| 1 сэкунда | ≈ | 3,16×10-10 | стагодзьдзя | 1 стагодзьдзе | ≡ | 3 155 673 600 | сэкундаў | ||
| 1 сэкунда | ≈ | 3,16×10-11 | тысячагодзьдзя | 1 тысячагодзьдзе | ≡ | 31 556 736 000 | сэкундаў | ||
Заўвагі
Крыніцы
Вонкавыя спасылкі
Сэкунда — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў