Grafički korisnički interfejs

Grafički korisnički interfejs ili GUI (engleski: graphical user interface) jeste metod interakcije sa računarom kroz manipulaciju grafičkim elementima i dodacima uz pomoć tekstovnih poruka i obavještenja.^[1]^[2]^[3] Izgovara se približno kao gooey na engleskom jeziku, tj. gui, na bosanskom jeziku.^[4]

Prvi^{[mrtav link]} GUI: Dynabook (Smalltalk-76, Xerox Alto)

GUI programi prikazuju vizuelne elemente poput ikone, prozora i drugih elemenata.

Historija

Prethodnici GUI programa su izumljeni na Stanford univerzitetu, na čelu sa Douglasom Englebartom i koristili su tekstualne linkove za upravljanje. Kasnije su istraživači na Xerox PARC-u unaprijedili i otišli dalje od samo tekstualnih linkova i počeli da koriste grafički interfejs za njihov Alto računar.^[5]^[6] To je bila preteča svih današnjih grafičkih interfejsa, pa se tako ponekad i danas koristi skraćenica PUI (PARC User Interface). PUI je i tada koristio prozore, menije, dugmiće, štrih kockice, ikone kao i uključivanje nekog pokaznog uređaja kao što je miš.

Prvi put ga je iskoristio Apple na svojim Macintosh računarima i operativnim sistemima, dok je kasnije Microsoft kopirao Appleove ideje u njihovim prvim verzijama Windows operativnog sistema.^[7] Primjeri nekih grafičkih interfejsa su macOS, Microsoft Windows, NEXTSTEP i X Window System od kojeg su nastali Qt (KDE), GTK+ (GNOME), i Motif (CDE).

Pomoću grafičkog interfejsa korištenje današnjih računara je mnogo jednostavnije nego u doba DOS operativnog sistema koji je bio prilično negostoljubljiv prema novim korisnicima računara. Većina današnjih operativnih sistema se upravlja preko grafičkog interfejsa, dakle pomoću kursora, ikona, prozora i drugih elemenata.

iPhone je 2007. godine^[8] popularizirao ekrane osjetljive za dodir i odstupio od interfejsa sa prozorima i smatra se prekretnicom za razvoj mobilnih uređaja i mobitela.^[9]^[10]

Grafički interfejsi poznati većini ljudi u kasnim 2010-im su Microsoft Windows, macOS i X Window sistem za desktop i laptop računare, te Android, Apple iOS, BlackBerry OS, Windows Mobile, i Tizen za mobilne uređaje.^[11]

Vrste grafičkih interfejsa

Grafički interfejsi koji se ne temelje na PUI-u se najčešće susreću u računarskim igrama kao i u naprednim interfejsima temeljenim na virtualnoj stvarnosti. Danas se istražuje novi interfejs nazvan Zooming User Interface ili ZUI koji kombinira 3-dimenzionalno kretanje sa 2D slikom.

Neki grafički interfejsi su napravljeni isključivo za jednu namjenu, to je bio primjer sa Atari ST računarom u 1986. godini kada je predstavljen grafički interfejs sa ekranom osjetljivim na dodir. Danas se grafički interfejs ne koristi samo u računarima, danas ga iskorištavaju i razne govorne mašine, informacijski kioski kao i monitori u industrijskim postrojenjima koji pokreću operativne sisteme u realnom vremenu (RTOS). Neki najnoviji mobiteli također imaju grafičke interfejse sa ekranima osjetljivim na dodir.

GUI protiv CLI

U interfejsu komandne linije dostupne su mnoge komande koje mogu izvoditi kompleksne operacije koristeći kratke sekvence riječi i simbola. To omogućava veću efikasnost i produktivnost nakon što se komande nauče.^[12]^[13] Taj način rada, iako efikasniji, je teže naučiti i za to je potreban određeni period vremena.

Grafički interfejs je predstavljen kao lakši način korištenja računara za obične korisnike u odnosu na Command Line Interfaces (CLI) ili interfejs koji je računarom upravljao isključivo preko teksta i komandne linije. CLI je bio manje upotrebljiv nego GUI te je bio mnogo komplikovaniji jer je koristio tekstualne naredbe (kao u DOS operativnom sistemu). Neki današnji operativni sistemi sadrže oba interfejsa, iako se grafički mnogo više koristi.

U Linuxu se najviše koristi XFCE, GNOME, i KDE grafičko okruženje.