Manufaktura

Savremena engleska riječ manufacture vjerovatno potiče od srednjofrancuske reči manufacture („proces pravljenja”) koja sama potiče od klasične latinske riječi manū („ruka”) i srednjofrancuske facture („izrada”). Alternativno, engleska riječ je možda nastala nezavisno od ranije engleske reči manufact („napravljeno ljudskim rukama”) i facture. Njena prva upotreba na engleskom jeziku zabilježena je sredinom 16. vijeka u kontekstu ručne izrade proizvoda.

Prahistorija i antička historija

Ljudski preci su proizvodili predmete koristeći kamen i druga oruđa mnogo prije pojave Homo sapiensa prije otprilike 200.000 godina.^[2] Najranije metode izrade kamenih alata, poznate kao Oldovanska "industrija", datiraju prije najmanje 2,3 miliona godina,^[3] a najraniji direktni dokazi o korištenju alata su pronađeni u Etiopiji, koji datiraju od prije 2.5 miliona godina.^[4] Za proizvodnju kamenog alata, "jezgro" od tvrdog kamena sa specifičnim svojstvima ljuštenja (kao što je kremen) udaralo se kamenom čekićem. Ovo ljuštenje proizvodilo je oštre ivice koje su se mogle koristiti kao alat, prvenstveno u obliku cjepača ili strugača.^[5] Ovi alati su uvelike pomogli ranim ljudima u njihovom lovačko-sakupljačkom načinu života da formiraju druge alate od mekših materijala kao što su kost i drvo.^[6] U srednjem paleolitu, prije otprilike 300.000 godina, uvedena je tehnika pripremljenog jezgra, gdje se više oštrica moglo brzo formirati od jednog kamena s jezgrom.^[5] Ljuštenje pod pritiskom, u kojem se udaranjem drvetom, koskom ili rogom mogao vrlo fino oblikovati kamen, razvijeno je tokom gornjeg paleolita, počevši pre otprilike 40.000 godina.^[7] Tokom neolita, alati od uglačanog kamena izrađivali su se od raznih tvrdih stijena poput kremena, žada, žadeita i zelenog kamena. Polirane sjekire korištene su uz druge kamene alate, uključujući projektile, noževe i strugače, kao i alate izrađene od organskih materijala kao što su drvo, kost i rog.^[8]

Vjeruje se da je topljenje bakra nastalo kada je tehnologija lončarskih peći dozvoljavala dovoljno visoke temperature. Koncentracija različitih elemenata, poput arsena, raste sa dubinom u ležištima rude bakra i topljenjem ovih ruda, dobija se arsenična bronza, koja se može dovoljno očvrsnuti da bude pogodna za proizvodnju alata.^[9] Bronza je legura bakra sa kalajem; potonji se nalaze u relativno malom broju nalazišta u svijetu, što je imalo za posljedicu da je puno vremena prošlo prije nego što je prava limena bronza postala široko rasprostranjena. Tokom bronzanog doba, bronza je bila veliki napredak u odnosu na kamen kao materijal za izradu alata, kako zbog svojih mehaničkih svojstava poput čvrstoće i duktilnosti. Bronza je značajno unaprijedilo tehnologiju brodogradnje sa boljim alatima i bronzanim ekserima, što je zamjenilo stari način pričvršćivanja dasaka trupa gajtanom potkanim kroz izbušene otvore.^[10] Željezno doba je konvencionalno definisano rasprostranjenom proizvodnjom oružja i alata od gvožđa i čelika, a ne od bronze.^[11] Topljenje gvožđa je teže od topljenja kalaja i bakra, jer topljeno gvožđe zahtijeva toplotnu obradu i može se topiti samo u posebno projektovanim pećima. Mjesto i vrijeme otkrića topljenja gvožđa nisu poznati, djelimično i zbog poteškoća u razlikovanju metala ekstrahovanog iz ruda koje sadrže nikl od vruće obrađenog meteoritskog gvožđa.^[12]

Tokom razvoja drevnih civilizacija, mnoge drevne tehnologije su napredovale u proizvodnji. Nekoliko od šest klasičnih jednostavnih mašina izmišljeno je u Mezopotamiji.^[13] Mezopotamijci su zaslužni za pronalazak točka. Mehanizam točka i osovine prvi put se pojavio sa lončarskim točkom, izmišljenom u Mezopotamiji (današnji Irak) tokom 5. milenijuma prije nove ere.^[14] Egipatski papir napravljen od papirusa, kao i keramika, masovno su se proizvodili i izvozili po cijelom mediteranskom bazenu. Rane građevinske tehnike koje su koristili stari Egipćani koristile su cigle sastavljene uglavnom od gline, pijeska, mulja i drugih minerala.^[15]

Srednjovjekovni i rani novi vijek

U srednjem vijeku pojavljuju se novi izumi, inovacije u načinu upravljanja tradicionalnim sredstvima proizvodnje i ekonomskom rastu. Proizvodnja papira, kineska tehnologija iz 2. vijeka, prenesena je na Bliski istok kada je grupa kineskih proizvođača papira zarobljena u 8. vijeku.^[16] Tehnologija izrade papira proširila se u Evropu kada je Emevijski halifat osvojio Hispaniju u 8. vijeku.^[17] Fabrika papira je osnovana na Siciliji u 12. vijeku. U Evropi se vlakno za izradu pulpe za izradu papira dobijalo od lanenih i pamučnih krpa.^[18] Zbog livenja topa, visoka peć je ušla u široku upotrebu u Francuskoj sredinom 15. vijeka. Visoka peć se u Kini koristila od 4. vijeka prije nove ere.^[19]

Prva i Druga industrijska revolucija

Industrijska revolucija je bila prijelaz na nove proizvodne procese u Evropi i Sjedinjenim Američkim Državama od 1760. do 1830-ih.^[20] Ova tranzicija je uključivala prelazak sa ručne proizvodnje na mašine, novu hemijsku proizvodnju i procese proizvodnje gvožđa, sve veću upotrebu parne i vodene energije, i uspon mehanizovanog fabričkog sistema. Industrijska revolucija je također dovela do rasta stanovništva. Tekstil je bila dominantna tokom industrijske revolucije u smislu zaposlenosti, vrijednosti proizvodnje i uloženog kapitala. Tekstilna industrija je također prva koristila moderne metode proizvodnje.^[21] Brza industrijalizacija je najprije započela u Britaniji, tokom 1780-ih. ^[22] Mehanizirana proizvodnja tekstila proširila se iz Velike Britanije u kontinentalnu Evropu i Sjedinjene Američke Države početkom 19. stoljeća. Važni centri proizvodnje tekstila, željeza i uglja su se pojavili u Belgiji i Sjedinjenim Državama, a kasnije u Francuskoj. ^[21]

Moderna manufaktura