Međunarodni aerodrom Sarajevo

Početak

Prvi službeni letovi za Sarajevo počinju 1930. godine upotrebom piste u naselju Butmir kada domaći avioprevoznik Aeroput otvara redovnu liniju povezujući Beograd i Podgoricu preko Sarajeva.^[4] Godinu kasnije, Aeroput otvara novu liniju koja povezuje Beograd i Zagreb preko Sarajeva, Splita i Rijeke. 1935. godine, Aeroput leti tri puta sedmično na relaciji Beograd–Sarajevo, a godinu dana poslije linija je proširena i na Dubrovnik. Godine 1937. postoje redovni letovi Sarajevo–Zagreb, a 1938. Aeroput postaje međunarodan proširenjem linije Dubrovnik–Sarajevo–Zagreb na Beč, Brno i Prag.^[4] Aerodrom u Butmiru ostaje u upotrebi do 1969. godine. Potreba za novim aerodromom u Sarajevu sa asfaltiranom pistom prepoznata je sredinom 60-tih kada JAT (Nacionalni avioprevoznik Jugoslavije) počinje nabavljati mlazne avione, a nakon što je odbijen prijedlog da Sokolac (35 km od Sarajeva) dobije aerodrom. Izgradnja novog aerodroma počinje 1966. godine na lokaciji gdje se i danas nalazi, nedaleko od mjesta starog aerodroma.

Aerodrom Sarajevo je otvoren je 2. juna 1969. godine za unutardržavni saobraćaj. Godine 1970. veza sa Frankfurtom postaje prva međunarodna linija. Većinu vremena aerodrom je bio posredna stanica za ukrcavanje putnika koji su putovali za Zagreb i Beograd i dalje na međunarodne destinacije. Vremenom, obim saobraćaja je naglo porastao sa 60.000 na 700.000 putnika godišnje. Prvo renoviranje aerodroma došlo je pred Zimske olimpijske igre 1984. godine kada je pista proširena za 200 metara, unaprijeđen navigacijski sistem i izgrađena nova zgrada terminala dizajnirana da primi milion putnika godišnje. Na početku rata u Bosni, aerodrom je držala Jugoslavenska narodna armija (JNA). Kada su obustavljeni regularni letovi, JNA je evakuirala oko 30.000 ljudi, većinom žena i djece, koji su bili supruge i djeca JNA oficira, sklanjajući ih tako iz opkoljenog Sarajeva. Prve pošiljke humanitarne pomoći, koje su poslale SAD i Francuska, također su stigle u tom periodu.^[5] Nakon odlaska JNA, aerodrom je neko vrijeme bio pod kontrolom snaga Vojske Republike Srpske i u junu 1992. godine ove snage su predale aerodrom UN-u da ga koristi u humanitarne svrhe. U najvećoj humanitarnoj operaciji u historiji UN-a, a koja je uslijedila tokom rata u Bosni, oko 13.000 letova prenijelo je i dostavilo preko 160.000 tona humanitarne pomoći opkoljenom Sarajevu,^[5] što je premašilo trajanje zračnog mosta nakon Drugog svjetskog rata, kada su saveznici opskrbljivali Zapadni Berlin.^[2] Aerodrom je ponovno otvoren za civilni saobraćaj 16. augusta 1996. godine i tada je renoviran. Od Dejtonskog sporazuma, aerodrom je poslovno napredovao ostvarujući saradnju sa Austrian Airlines, Lufthansa, Air Serbia, Croatia Airlines, Turkish Airlines, Germanwings i drugim.

Razvoj u 2000-im

2004. godine, 397.000 putnika prošlo je kroz Međunarodni aerodrom Sarajevo, a 1996. godine, ta cifra je iznosila oko 25.000 putnika.

Dana 18. oktobra 2005. godine, Paddy Ashdown, visoki predstavnik Bosne i Hercegovine, suspendovao je odluku domaćih vlasti da preimenuju aerodrom u Alija Izetbegović International Airport po Aliji Izetbegoviću, prvom predsjedniku Republike Bosne i Hercegovine. Visoki predstavnik podvukao je da takvo preimenovanje aerodroma može podrivati proces pomirenja jer je diskriminirajuće za građane nebošnjačke nacionalnosti.^[6] 2005. godine, Evropski ogranak Međunarodnog aerodromskog vijeća dodijelio je nagradu aerodromu u Sarajevu za najbolji aerodrom do milion putnika.^[7]Godine 2013. Međunarodni aerodrom Sarajevo je imao 665.638 putnika, što je bilo više nego su imali svi ostali aerodromi u državi zajedno, a za 14,7% više nego u 2012. godini što je bio najveći broj putnika u poslijeratnom periodu. Naredne godine, 26. decembra, Sarajevski aerodrom dočekuje svog sedamstohiljaditog putnika na njegovom putu za Beč preko Austrian Airlinesa, let broj OS758.^[8]U maju 2015. počeli su radovi na proširenju aerodroma. Radovi su se odnosili na proširenje kapaciteta za slijetanje aviona i dolaske putnika i to postavljanjem većeg broja štandova za kontrolu pasoša i reorganizacijom cijelog prostora tako da bude komforniji za putnike. Potom slijedi proširenje dijela za ukrcavanje putnika koje će uključivati i tri nova šaltera za prijem, a što će sa već postojećim činiti ukupno 15. Do kraja godine aerodrom će početi sa proširenjem platforme i izgradnjom brzih prilaza aviona na pistu kao i brzog napuštanja piste nakon slijetanja, a završetak radova planiran je sredinom naredne godine. Za 2017-tu godinu je bilo planirano renoviranje piste i prostora za manevrisanje. Sva renoviranja i proširenja aerodrom je finansirao iz vlastitih sredstava. Šestog juna 2015. godine, Sarajevo je posjetio papa Franjo došavši avionom Alitalia Airbus A320-200 sa rimskog aerodroma Fiumicino. Doček za papu Franju održan je na Sarajevskom međunarodnom aerodromu.

Aerodrom je služio i kao baza za domaćeg avioprijevoznika B&H Airlines do juna 2015. kada je ovaj avioprijevoznik prestao sa radom.^[9]Tokom decembra 2015. godine u Sarajevu je bilo dosta smoga i vidljivost je bila izrazito loša. Oko 40% letova je otkazano što se odrazilo na broj putnika i uzrokovalo finansijske gubitke za aerodrom. Tog decembra bilo je svega 28.167 putnika od 50.000 planiranih. Jedan od najvećih faktora ograničenja za Međunarodni aerodrom Sarajevo jeste planinski teren koji zahtijeva veliku pristupnu preciznost kao i veliki ugao nagiba u proceduri neuspješnog pristupa i slijetanja. Vlado Jurić, šef Ureda za bezbjednost u avijaciji Agencije za pružanje usluga u zračnoj plovidbi BiH (BH ANSA), istakao je postojanje ovih problema. Za implementaciju ILS (Instrumental landing system) kategorije II ili III, teren ispred piste bi trebao biti oslobođen od fizičkih prepreka u dužini od najmanje 1000 metara. Ovo znači da bi RWY 12 (uzletno-sletnu stazu) trebalo smanjiti za 200 metara, a takvo rješenje je neprihvatljivo. Smanjenje dužine piste u svrhu poboljšanja procedure za slijetanje nije moguće i zato je neophodno tražiti drugo rješenje. Najveći problem za aerodrom u Sarajevu je smog. Glasnogovornik Međunarodnog aerodroma Sarajevo, Nermin Zijadić, izvijestio je da postoji konkretan plan za rješenje ovog problema. Također je izvjestio o budućim planiranim projektima na aerodromu od kojih je jedan od najvažniji rekonstrukcija sistema za osvjetljenje piste.^[10]

U 2016-oj godini Qatar Airways je najavio novu liniju koja će povezivati Dohu i Sarajevo. Prvobitni termin je odložen i letovi na ovoj relaciji počeli su 10. oktobra 2017. godine sa četiri leta sedmično.^[11] U decembru 2016. godine aerodrom je poželio dobrodošlicu osamstohiljaditom putniku na letu za Beograd JU113 sa avioprijevoznikom Air Serbia.^[12]

Trećeg maja 2017. godine aerodrom je najavio proširenje terminala. Vrijednost najavljenog projekta je bila 20 miliona KM i kraj realizacije je zakazan za 2018-tu godinu. Nova zgrada terminala imat će površinu od 9000 m² i sastojat će se od četiri nivoa i bit će spojena s postojećom. Nova zgrada terminala će imati kapacitet da primi 2 miliona putnika godišnje i bit će opremljena sa četiri avio-mosta.^[13]

U 2017-toj godini Međunarodni aerodrom Sarajevo je ugostio šest novih avioprijevoznika i sedam novih destinacija: Atlas Global (Istanbul), Wizz Air (Budimpešta), Wataniya Airways (Kuvajt), Nesma Airlines (Rijad), TUI fly Belgium (Brisel), Flydubai (Podgorica), Qatar Airways (Doha).^[14]

Godine 2017-e, 28. novembra, međunarodni aerodrom Sarajevo imao je svog 900.000-og putnika te godine, što je bio rekordan broj do tad. Već naredne godine 5. decembra aerodrom je po prvi put dočekao milionitog putnika u jednoj godini.^[15]

Od Dejtonskog sporazuma, Sarajevski aerodrom je postao međunarodni aerodrom. Današnje avio-kompanije, koje lete za Sarajevo, su: Austrian Airlines, Lufthansa, Jat Airways (danas Air Serbia), Croatia Airlines, Turkish Airlines i ostali.

Ukupan mjesečni broj putnika iznosi:^[1]

Godina/Mjesec	Januar	Februar	Mart	April	Maj	Juni	Juli	August	Septembar	Oktobar	Novembar	Decembar	Ukupno godišnje	Promjena %
2024.	77.454	75.112	82.926										156.566	+29,2%
2023.	61.068	56.979	76.193	89.580	115.976	133.945	196.195	208.570	144.013	119.458	83.139	76.891	1.362.007	3,2%
2022.	56.521	50.475	70.292	94.690	132.590	154.887	210.954	217.253	143.824	110.580	68.243	67.039	1.377.349	+88,01%
2021.	13.229	10.836	18.115	17.106	31.925	71.985	136.017	151.309	99.950	84.462	61.989	70.200	767.133	+207,2%
2020.	58.397	51.969	28.249	929	367	3.629	13.345	22.014	21.011	21.416	14.949	13.367	249.642	-78,2%
2019.	53,485	53,130	67,893	89,843	74,178	119,205	180,929	178,943	105,370	95,628	67,358	57.718	1,143,680	+9,27%
2018.	54.147	48.986	65.991	86.995	81.026	92.997	159.380	159,506	98,227	83,660	62,253	53,417	1,046,635	+ 9,2%
2017.	43.377	41.122	57.381	79.796	84.137	78.170	140.025	144.166	100.923	80.769	57.887	50.218	957.969[1]	+ 34,94%
2016.	41,208	42,567	53,438	68,085	85,738	66,429	109,141	118,350	91,123	71,360	47,352	44,183	838,968	+ 8,5%
2015.	43,700	39,908	50,273	63,064	80,143	74,855	89,319	101,307	79,120	71,255	51,793	28,167	772,904	+ 8,8%
2014.	36.114	35.435	45.789	56.611	71.513	74.976	74.948	88.591	71.168	64.844	46.833	43.079	709.901	+ 7,36%
2013.	33.437	30.399	44.631	56.918	65.495	72.949	69.699	79.796	66.721	64.387	44.446	36.760	665.638	+ 14,75%
2012.	33.247	26.278	36.765	49.709	55.107	62.491	69.346	60.787	60.323	52.115	38.612	35.278	580.058	– 3,32%
2011.	30.484	34.148	40.803	49.489	56.812	62.994	81.042	59.042	59.074	52.957	39.785	33.348	599,978	+ 6,5%
2010.	31.746	28.850	37.657	39.907	51.398	59.636	72.615	60.475	54.753	51.137	40.912	34.180	563.266	+ 6,2%
2009.	28.117	27.266	33.909	41.390	45.921	57.588	67.930	60.746	48.802	46.773	39.494	35.979	533.915[16]	+ 4,7%
2008.	23.909	27.121	34.896	38.052	46.974	55.391	62.524	61.560	42.752	46.094	34.089	32.913	506.398	+ 0,2%
2007.	32.235	28.028	35.168	42.297	43.633	53.281	59.436	57.381	45.113	43.980	31.952	32.735	505.269	+ 8,4%
2006.	26.743	24.292	30.484	37.380	44.290	49.987	56.504	54.811	45.394	38.690	28.166	29.287	466.186	-

• Međunarodni aerodrom Tuzla
• Međunarodni aerodrom Mostar
• Međunarodni aerodrom Banja Luka
• B&H Airlines
• Spisak aerodroma u Bosni i Hercegovini

• Službena web stranica (bs) (en)