وانگاری ماتای
وانگاری موتا ماتای (بە ئینگلیزی: Wangari Maathai؛ ١ی نیسانی ١٩٤٠–٢٥ی ئەیلوولی ٢٠١١) چالاکوانێکی سیاسی، ژینگەدۆست و کۆمەڵایەتی کینیایی بوو، کە یەکەم ژنە ئەفریقییە خەڵاتی نۆبێلی وەرگرتبێت.[١][٢]
| وانگاری ماتای | |
|---|---|
| بە ئینگلیزی: Wangari Maathai | |
 | |
| لەدایکبوون | ١ی نیسانی ١٩٤٠ Nyeri، کینیا |
| مردن | ٢٥ی ئەیلوولی ٢٠١١ (٧١ ساڵ ژیاوە) نایرۆبی، کینیا |
| ناوی کاتی لەدایکبوون | Wangarĩ Muta |
| ھۆی مەرگ | ovarian cancer |
| ھاوسەر | Mwangi Maathai |
| منداڵ | Wanjira Mathai |
| شوێنی کارکردن | زانکۆی یەیڵ |
| پۆستەکان | Minister of Environment of Kenya، Member of the National Assembly |
| پلەی ئەکادیمی | Bachelor of Science، Master of Science، دکتۆرا |
| دانیشتووی | Mairena del Aljarafe |
| ئەندامی حیزبی | Mazingira Green Party of Kenya |
| نەژاد | |
| ئایین | کڵێسای کاتۆلیک |
| ئەندامی | Alpha Kappa Alpha، Nobel Women's Initiative |
لە ساڵی ١٩٧٧، ماتای بزووتنەوەی پشتێنەی سەوزی دامەزراند،[٣][٤] ئەم ڕێکخراوە ناحکومییە زیاتر کاری لەسەر چاندنی دار، گرنگیدان و پارێزگاریکردن لە ژینگە و پاراستنی مافەکانی ژنان دەکرد. لە ساڵی ١٩٨٤، خەڵاتی ڵیڤڵھوود ڕایتی پێدرا. دواتر وانگاری ماتای بە ئەندام پەرلەمانی کینیا ھەڵبژێردرا، ھەروەھا لە ماوەی کانوونی دووەمی ٢٠٠٣ بۆ تشرینی دووەمی ٢٠٠٥ وەک یاریدەدەری وەزیری ژینگە و سەرچاوە سرووشتییەکان خزمەتی کردبوو.
لە ساڵی ٢٠٠٤، خەڵاتی نۆبێلی لە ئاشتی پێدرا، ئەمەش بۆ «بەشدارییەکانی لەپێناو گەشەپێدانی جێگیریی، دێموکراسی و ئاشتی.»[٥][٦]
ماتای لە ٢٥ی ئەیلوولی ٢٠١١ بەنەخۆشی شێرپەنجە لە تەمەنی ٧١ ساڵیدا کۆچی دواییی کرد.
خوێندن
لەڕێی پڕۆگرامی زە کێنەدی ئێرلیفت چووە ئەمریکا بۆ خوێندن، لەوێ بەکالۆریۆسی لە زانکۆی ماونت سەنت سکۆلاستیکا بەدەستھێنا، ھەروەھا ماستەریشی لەزانکۆی پیتسبێرگ وەرگرت. ئەو یەکەم ژنە لە ناوەڕاست و ڕۆژھەڵاتی ئەفریقا، بڕواننامەی دکتۆر بەدەستبھێنێت، دکتۆراکەی لە زانکۆی نایرۆبی لە کیننیا وەرگرت.
