یاسا
ڕێسا یان یاسا (بە ئینگلیزی: Law) ڕژێمێکە کە لەلایەن دەسەڵاتێکی فەرمانڕەواوە بۆ ڕێکخستنی ڕەفتاری مرۆڤ لەناو کۆمەڵگایەک یان نەتەوەیەکدا جێبەجێ دەکرێت. مەبەست لە یاسا دابینکردنی چوارچێوەیەک بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکی و پاراستنی ڕێکوپێکی و پاراستنی ماف و بەرژەوەندی تاک و کۆمەڵگایە. جۆرە جیاوازەکانی یاسا ھەن، لەوانە یاسای تاوان، یاسای شارستانی و یاسای نێونەتەوەیی. یاسای تاوانەکان مامەڵە لەگەڵ ئەو تاوانانە دەکات کە بە زیانبەخش بۆ کۆمەڵگا بە گشتی دادەنرێت، وەک دزی، کوشتن، یان دەستدرێژیکردن و سزای ئەم تاوانانە دەتوانێت زیندانیکردن، غەرامەکردن، یان سزای دیکە لەخۆبگرێت. لە بەرامبەردا یاسای شارستانی مامەڵە لەگەڵ ناکۆکی نێوان تاکەکان یان لایەنەکان دەکات، وەک پێشێلکردنی گرێبەست، ناکۆکی خاوەندارێتی و ماڵی، یان داواکاری برینداربوونی کەسی.[١][٢][٣]
| یاسا | |
|---|---|
 | |
| لقی | rule |
| بەشێکە لە | کۆمەڵگە، governance |
| لێکۆڵینەوە لەلایەن | زانستی دادمەندی، legal science |
| بەستەری داتا دەرەکییەکان | http://data.europa.eu/euodp/en/data/group/eurovoc_domain_100145 |
| ھاشتاگ | law |
| جێبەجێکار | دادوەر، پارێزەر، دادوەر |
| بەستەر | http://data.thenextweb.com/tnw/entity/law |
| بەستەری "ستاک ئێکسچەینج" | https://law.stackexchange.com |
یاسای نێونەتەوەیی بریتییە لە دەستەیەک لە ڕێسا و بیروباوەڕەکان کە پەیوەندییەکانی نێوان دەوڵەتەکان و کارلێکەکانیان لەگەڵ ڕێکخراوە نێونەتەوەییەکان و بەشەکانی دیکە بەڕێوەدەبەن. پێکھاتووە لە پەیماننامە و کارپێکردنە نەریتییەکان و بڕیارە دادوەرییەکان کە یارمەتیدەرن بۆ دەستەبەرکردنی ئاشتی و سەقامگیری و ھاوکاری نێوان گەلان.
ڕژێمی یاسایی لە زۆربەی وڵاتان بە شێوەیەکی گشتی پلەبەندی دادگاکان لەخۆدەگرێت، وەک دادگاکانی بڕیاردان، دادگاکانی تێھەڵچوونەوە و دادگا باڵاکان، کە بەرپرسیارن لە لێکدانەوە و جێبەجێکردنی یاساکە بۆ ئەو کەیسانەی کە دەخرێنە بەردەمیان. جگە لە دادگاکان، زۆرێک لە وڵاتان شوێن و دەزگای ڕێکخەریان ھەیە کە یاسای تایبەت لە بوارەکانی وەک دارایی، پاراستنی ژینگە، یان مافی کاردا جێبەجێ دەکەن. یاسا بەردەوام لە پەرەسەندن و گۆڕاندایە بۆ ئەوەی گۆڕانکاری لە بەھا کۆمەڵایەتییەکان و پێشکەوتنە تەکنەلۆژییەکان و ھۆکارەکانی دیکەدا ڕەنگ بداتەوە. بەم شێوەیە، ڕژێمی یاسایی دەبێت گونجاو بێت و وەڵامدەرەوەی گۆڕانی بارودۆخەکان بێت، لە ھەمان کاتدا بنەماکانی دادپەروەری و بێلایەنی و دادپەروەری بپارێزێت.[٤]
