Египет

Ҫурҫӗр Африкӑри патшалӑх

Еги́пет (грек. Αίγυπτος) — çурçĕр-тухăç Африкăра тата Азин пайĕнче (Синай çурутравĕ) вырнаçнă патшалăх; малтан — аял Нил шывĕн çумĕнчи йăрăм çĕр, кайран — çумри анлăрах территори; çавăн пекех çак территоринчи тем чухлĕ патшалăх тытăмлăхĕсемпе административла çĕрĕсем:

Египет
арап. جمهوریّة مصر العربیّة
Ялав[d]Герб[d]
Никӗсленӗ/йӗркеленӗ дата1922 çулхи нарăс, 28-мĕшĕ
Ӳкерчӗк
Официаллӑ ятарап. جُمهورِيّةُ مِصرَ العَرَبيّةِ
арап. مصر
акăл. Arab Republic of Egypt
акăл. Egypt
малай Republik Arab Mesir
малай Mesir
Кӗске ят🇪🇬
ХутшӑннӑВойна на истощение[d]
Пулас пурнӑҫ тӑршшӗ71,484 çулталăк[1]
Ят никӗсӗПтах и Мицраим[d]
ЭтнохоронимEgyptian, egyiptomi, egypter, ægypter, Egiptiano, Lägüptänan, مِصْرِيّ, مِصْرّيَّة, مِصْرِيُّونَ, египтяне, єгиптянин, єгиптянка, єгиптяни, מצרי, מצרית, egipteni, egiptean, egipteancă, মিশরীয়, egiziano, egiziana, egiziani, egiziane, Ägypter, Ägypterin, Ägypter, Ägypterinnen, misri, egipsian, Egypťan, Egypťanka, Egypťané, Egypťanky, exipcianu, exipciana, Égyptien[2], Égyptienne[2], ezisiana, ezisiane, ezisiani, ezisian, مصري, مصرية, مصراوا и مصريات
Официаллӑ чӗлхеАрап чĕлхи[3]
ГимнӗГимн Египта[d]
Культуракультура Египта[d]
Девиз тексчӗمصر أمّ الدنيا
Тӗнче пайӗАфрика и Ази
Патшалӑх
Администраци вырӑнӗКаир
Вӑхӑт тӑрӑхӗUTC+2:00[d] и UTC+3[4]
Шыв хӗрринче вырнаҫӑвӗВăтаçĕр тинĕсĕ, Нил и Хĕрлĕ тинĕс
ГеоданнӑйсемData:Egypt.map
Чи ҫӳллӗ вырӑнГора Святой Екатерины[d]
Чи тарӑн вырӑнКаттара[d]
Ертӳлӗх формиРеспублика
Патшалӑх пуҫлӑхӗн должноҫӗпрезидент Египта[d]
Патшалӑх пуҫлӑхӗАбдель Фаттах Халиль ас-Сиси[d]
Правительство пуҫлӑхӗн должноҫӗпремьер-министр Египта[d]
Правительство пуҫлӑхӗМустафа Мадбули[d]
Саккун йышӑнакан органПарламент Египта[d]
Тӗп банкЦентральный банк Египта[d]
Дипломатиллӗ ҫыхӑнуКанада, Итали, Бразили, Раççей Патшалăхĕ, Германи, Израиль, Австрали, Украина, Сири, Ливи, Марокко, Судан, Эфиопи, Государство Палестина[d], Франци, Аслă Британи, Словени, Индонези, Кăнтăр Африка Республики, Швейцари, КНДР[d][5], Турци, Монголи, Уругвай, Кипр Республики, Хорвати, Аргентина, Тăнайçи Пăлхарĕ, Китай Халăх Республики, Дани, Алжир, Ирак, Малайзи, Пакистан, Тайвань, Пӗрлешӗннӗ Арап Эмирачӗсем, Республика Корея[d], Мексика, Кăнтăр Судан, Серби, Çĕнĕ Зеланди, Иордани, Япони, Инди, Грузи, Эрмени, Кени, Замби и Венгри
ПайташӗОшибка Lua в Модуль:Sources на строке 1476: attempt to concatenate local 'letter' (a nil value).
Ҫул ҫитни21 лет
Мӑшӑрланма юракан ҫул21 лет
Миҫере вӗренме тивӗҫ (чи пӗчӗк ӳсӗм)6 лет
Вӗренме тивӗҫ ҫул (чи пысӑк ӳсӗм)14 лет
Халӑх йышӗ
  • 107 476 864 чел. (2023 кăрлач 18)[15]
Административлӑ пайланӑвӗАлександрия[d], Асуан[d], Асьют[d], Бухейра[d], Бени-Суэйф[d], Каир[d], Дакахлия[d], Думьят[d], Эль-Файюм[d], Гарбия[d], Эль-Гиза[d], Исмаилия[d], Кафр-эш-Шейх[d], Матрух[d], Эль-Минья[d], Минуфия[d], Новая Долина[d], Северный Синай[d], Порт-Саид[d], Кальюбия[d], Кена[d], Красное Море[d], Шаркия[d], Сохаг[d], Южный Синай[d], Суэц[d] и Луксор[d]
Вырӑнти укҫа-тенкӗегипетский фунт[d]
Номиналлӑ ВВП424 671 765 456 $[16] и 476 747 720 365 $[16]
Этемлӗх аталанӑвӗн индексӗ0,731[17]
Inequality-adjusted Human Development Index0,519[18]
Хӑйсем ҫине алӑ хунин индексӗ3,4
Чикӗленсе тӑратьСудан, Ливи, Израиль, Государство Палестина[d] и Бир-Тавиль[d]
Транспорт хӑш еннелле каятьсправа[d][19]
Электричество напряженийӗ220 Вольт
Электричество разъемӗн тӗсӗОшибка Lua в Модуль:Sources на строке 1395: attempt to concatenate local 'prefix' (a nil value).
УлӑштарнӑКоролевство Египет[d] и Всепалестинское правительство[d]
Калаҫу чӗлхиегипетский диалект арабского языка[d], ливийский диалект арабского языка[d], Egyptian Sign Language[d], Арабский литературный язык[d], Бедуинский диалект восточного Египта и Леванта[d], Саидский диалект арабского языка[d], Kenzi[d], Копт чĕлхи, Сиуа[d], Беджа[d], акăлчан чĕлхи и малайский язык[d]
Лаптӑк
  • 1 010 407,87 ± 0,01 тăваткал километр
Ҫӳлти шайри домен.eg и مصر.[d]
Карта местонахождения
Рельефная позиционная карта
Географийӗгеография Египта[d]
Чукун ҫул транспорчӗ ҫӳрекен енслева[d]
Уҫӑ даннӑйсен порталӗEgyptian Open Data initiative[d]
Экономикиэкономика Египта[d]
Халӑх йышӗн темиНаселение Египта[d]
Мазхабĕмаликитский мазхаб[d][20]
Шкулсенче вӗренмен ача йышӗ1 456 758[21]
Джини коэффициенчӗ31,5[22]
НДС виҫи14 процент
Ача ҫуралассин пӗтӗмлетӳллӗ коэффициенчӗ3,338[23]
Пӗлӳлӗх шайӗ71 процент[24]
Демократи индексӗ2,93[25]
BTI Governance Index3,88[26], 4,16[26], 4,32[26], 4,23[26], 4,52[26], 4,44[26], 3,96[26], 3,86[26] и 3,77[27]
BTI Status Index4,29[26], 4,88[26], 4,82[26], 4,76[26], 4,4[26], 4,28[26], 4,2[26] и 4,13[27]
Happy Planet Index score43,2[28]
OpenStreetMap-ри пысӑклату шайӗ4
Ҫӗршывӑн модиллӗ кочӗ602
Ҫӗршывӑн телефон кочӗ+20
Хула префиксӗ0
Васкавлӑ пулӑшӑвӑн телефон номерӗОшибка Lua в Модуль:Sources на строке 1395: attempt to concatenate local 'prefix' (a nil value).
Ҫӗршывӑн GS1 кочӗ622
Автомобиль номерӗн кочӗET
Maritime identification digits622
Ку тӑрӑхра ӳкернӗ фильмсен категорийӗCategory:Films shot in Egypt[d]
Египет на карте
Египет
Египет
Логотип Викисклада Медиафайлы на Викиампар

Истори

  • Династичченхи Икĕпат — фараонсен пĕрремĕш династийĕ Египета йĕркеличчен (пирĕн эрăччен 3100), икĕ патшалăхран тăнă:
    • Тури Икĕпат — кăнтăр патшалăхĕ;
    • Анатри Икĕпат — çурçĕр патшалăхĕ.
  • Авалхи Икĕпат (Пирĕн эрăччен IV ĕмĕртен пуçласа I пинçуллăх варриччен) — фараон династийесем тытăмĕнчи патшалăх; пĕрремĕш перси (Пирĕн эрăччен 525), е иккĕмĕш перси (пирĕн эрăччен 343) вăрçи хыççăн пĕтет.
  • Ахеменидсен Египечĕ — Ахеменидсен перси империн улттăмĕш сатрапийĕ, пирĕн эрăччен 525—332 çç.тĕрекленсе ларнă.
  • Эллиниллĕ Египет (е Птоломейсен Египечĕ, пирĕн эрăччен 332—30 çç.) — вассаллă (пăхăнăвлă) эллиниллĕ патшалăхĕ (тĕп хули — Александри), Египета Александр Македонский çĕнтернĕ хыççăн йĕркеленĕ, Птоломей «династийĕ» ертсе пынă.
  • Рим Икĕпачĕ — Рим Империн провинцийĕ, образованная в 30 г. до н. э. после победы Октавиана Августа над Марком Антонием и Клеопатрой. Существовала до раздела Римской Империи.
  • Висанти Икĕпачĕ — Висанти Империн провинцийĕ, IV—VII ĕмĕрсем.
  • Араб Халифачĕн Икĕпат провинцийĕ; пирĕн эрăри 640—642 çç.; Багдад халифачĕ аркансан уйрăм патшалах пулса тăрать — Каир халифачĕ (973—1517);
  • Çум-патшалăх Египет, Осман импери шутĕнчи, 1517 — 1914;
  • Икĕпат султаначĕ (1914—1922) — британи протекторачĕнче.
  • Икĕпат патшалăхĕ (1922—1953) — ирĕклĕхлĕ патшалăх, анчах та акăлчансен оккупациллĕ çарĕсем тăнă.
  • Икĕпат республики (1953—1958).
  • Пĕрлешнĕ Араб Республики (ПАР, 1958—1971) — Египетпа Сири пĕрлешӳллĕ патшалăх; Сири 1961 тухнă, вара çак официаллă ятпа Египет çинчен çеç каланă.
  • Арабсен Икĕпат Республики (АРЕ, 1971) — хальхи ячĕ;
  • Египет 1972—1977 çç. Ливипе Сирипе пĕрле Араб Республикисен Федерацине кĕнĕ.

Вулавăш

  • Г. П. Кеннаман, "Египет. Его роль в становлении государств в Европе, Азии и Африке", Шупашкар, 2005.
  • Мăн Кенна, "Скифы", Çĕрпӳ, 2001.
  • История древнего мира. М.: Наука, 1989:
  • Энциклопедический словарь. Том I. М.: Большая советская энциклопедия, 1953.