Liste der römischen Kaiser der Antike

Wikimedia-Liste

Die Liste der römischen Kaiser der Antike enthält alle Kaiser des Römischen Reiches von Augustus, der 27 v. Chr. den Prinzipat begründete, bis Herakleios, dessen Herrschaftszeit 610–641 (ab 613 gemeinsam mit Konstantin III.) die späteste für das Ende der Antike in Betracht kommende Epochengrenze ist. Manche Forscher setzen frühere Endpunkte für die antike Kaiserzeit, etwa nach Theodosius I. (395), Romulus Augustulus (476), Justinian I. (565) oder Maurikios (602).

Augustus gilt als erster römischer Kaiser.

Die römische Kaiserzeit wird traditionell in zwei Perioden gegliedert: in die Zeit des Prinzipats, einschließlich der Reichskrise des 3. Jahrhunderts, und in die Spätantike ab etwa 284, die früher auch als Dominat bezeichnet wurde. Die Liste überschneidet sich seit der Alleinherrschaft Konstantins I. 324–337 für etwa drei Jahrhunderte mit der Liste der byzantinischen Kaiser.

Staatsrechtlich besteht kein Unterschied zwischen dem Römischen und dem Byzantinischen Reich, denn als byzantinisch bezeichnet erst die neuzeitliche Forschung die griechisch geprägte Großmacht, die im Lauf der Spätantike und des beginnenden Frühmittelalters aus dem Oströmischen Reich hervorging.

Das deutsche Wort Kaiser und das russische Zar leiten sich von Gaius Iulius Caesar, der in der Endphase der Römischen Republik zum Diktator aufstieg und dessen Cognomen Caesar von seinem Erben Augustus und dessen Nachfolgern übernommen wurde.

Erläuterungen

Die nachstehende Liste führt die Kaiser mit ihrem Porträt (vorrangig zeitgenössische Büsten oder Münzen), ihren im deutschen Sprachraum üblicherweise verwendeten Namen, ihre vollständigen Namen und Titulaturen (soweit bekannt oder erschließbar), ihre Regierungszeiten und unter Anmerkungen etwaige Besonderheiten auf. Bei oströmischen Kaisern wird der lateinischen Namensversion der Vorzug gegeben, auch wenn es sich um originär griechische Namen handelt (Beispiele: Anastasius statt Anastasios, Zeno statt Zenon). Der griechische Name wird nur dann verwendet, wenn die entsprechende lateinische Version im Deutschen ungebräuchlich ist (Beispiel: Maurikios statt Mauricius).

Weiß hinterlegt, VERSAL gesetzt und fett sind die legitim herrschenden Kaiser (Augusti; Beispiel: AUGUSTUS), in Kapitälchen nur nominell (nicht de facto) gleichrangige Mitregenten (seit Verus).

Die Fettung entfällt in folgenden Fällen:

In der Spalte Vollständiger Name und Titulatur aufgeführt werden:

Elemente der offiziellen „Kerntitulatur“ stehen in Kapitälchen (fett nur bei Hauptkaisern und hier nur die durchgängig überlieferten Titelbestandteile; kursiv: nicht durchgängig bzw. nicht reichsweit anerkannt). Elemente der Filiation, republikanische Funktionstitel und Triumphaltitel sind in Kleinkapitälchen gesetzt (die Triumphaltitel wurden oft nicht alle gleichzeitig getragen, auch die Reihenfolge variiert in den Quellen; in Klammern: evtl. nur inoffiziell bzw. erschlossen). Aufgeführt werden i. d. R. nur Begriffe der Selbstbezeichnung der Kaiser in der ausführlichsten bekannten Titulatur. Sofern keine urkundliche Selbstbezeichnung überliefert ist, wird die auf den Münzen wiedergegebene Titulatur herangezogen. Im Einzelfall sind numismatisch oder epigraphisch belegte Epitheta in Klammern ergänzt (Beispiel: perpetuus erscheint in der Spätantike regelmäßig auf den Reichsmünzen anstelle des in Urkunden üblichen semper). Nicht einbezogen ist die Anredeform dominus noster, da sie kein Bestandteil der offiziellen Selbstbezeichnung war.

Die Regierungszeit gilt für die Amtszeit als Augustus bzw. (bei Hauptkaisern) für die Zeit der Alleinherrschaft, bei Usurpatoren und Thronprätendenten für den Zeitraum des Herrschaftsanspruchs.

In der Spalte Anmerkungen werden Unterkaiser bzw. designierte Thronfolger (Caesares), sofern sie später nicht eigenständig geherrscht haben, den jeweiligen Kaisern unter Angabe der Jahre ihrer Mitregent- bzw. Würdenträgerschaft (Jahreszahl kursiv: nur nominell) zugeordnet (Beispiel: Maximus). Die Fettung entfällt bei präsumtiven Thronfolgern (principes iuventutis, nobilissimi), die infolge ihres eigenen Todes oder infolge des Todes bzw. der Entmachtung des Kaisers nicht mehr offiziell zum Caesar oder Augustus ausgerufen wurden (Beispiele: Marcellus, Romulus).

Als (Mit-)Regenten in der Anmerkungsspalte geführt sind:

Sogenannte „Kaisermacher“ werden mit der Präposition „durch“ gekennzeichnet (Beispiel: „durch Ricimer“).

Kaiserinnen (Augustae) werden als Regentinnen genannt, wenn sie dem Kaiser nominell gleichgestellt waren und für ihn die Regierungsmacht ausgeübt haben (Beispiel: Agrippina) oder nach dem Tod des Kaisers selbst (übergangsweise) die Herrschaft übernommen haben (Beispiel: Etruscilla).

Nicht aufgeführt sind vom Kaiser eingesetzte und mit dem römischen Bürgerrecht ausgestattete Klientelfürsten, die in de iure außerhalb der Reichsgrenzen gelegenen Vasallenstaaten (regna) geherrscht haben (Beispiele: Prasutagus, Abgar), sowie spätantike Foederatenkönige auf Reichsterritorium (Beispiel: Wallia).

Kursiv gesetzt sind in der Anmerkungsspalte:

  • Thronfolger, deren Mitkaiser- bzw. Caesarentum nicht sicher belegt ist (Beispiele: Arcadius II., Candidianus)
  • De-facto-Regenten (Reichsverweser), die dem betreffenden Kaiser nicht dynastisch verbunden waren (Beispiel: Arbogast unter Valentinian II.)
  • Thronkandidaten, die durch eigenen Verzicht (recusatio imperii) bei Thronvakanz indirekt zu „Kaisermachern“ wurden (Beispiel Macrinus Kaiser „nach Verzicht durch Adventus“)

Grau hinterlegt sind Gegenkaiser und Usurpatoren. Unter „Gegenkaiser“ werden Usurpatoren bzw. Thronprätendenten im engeren Sinne verstanden, die sich den Kaisertitel selbst zugelegt haben oder von ihren Truppen bzw. Unterstützern akklamiert worden sind (VERSAL oder in Kapitälchen: Augustus-Titel durch Münzen oder Inschriften belegt). Das gilt auch für Gegenkaiser, die zeitweise den Thron innehatten, sofern der legitime Herrscher auf Reichsterritorium weiterhin eigene Regierungstätigkeit entfaltet und dem Rivalen die Anerkennung verweigert hat (Beispiel: ROMULUS AUGUSTULUS gegen Iulius Nepos). Gefettet sind vom Senat auch nachträglich legitimierte Gegenkaiser, die ihren Herrschaftsanspruch zu Lebzeiten nicht durchsetzen konnten (Beispiel: GORDIAN I. und Gordian II.).

Als „Usurpator“ werden in der Liste Gestalten bezeichnet,

  • für die der formale Akt der Kaisererhebung nicht sicher überliefert ist, die sich aber de facto kaiserliche Befugnisse angemaßt bzw. illoyal verhalten und eine nicht unbedeutende territoriale Machtbasis oder dynastische Position innegehabt haben,
  • oder bei denen die Empörung geografisch so begrenzt (maximal eine Provinz) und so kurzzeitig (maximal wenige Tage) war, dass de facto keinerlei Gefährdung des legitimen Kaisers bestanden hat.

In Kapitälchen gesetzt sind Usurpatoren und Thronprätendenten, die über eine nur regionale/lokale bzw. periphere Machtbasis verfügt oder nur kurzzeitig geherrscht bzw. einen Herrschaftsanspruch erhoben haben.

Aufgeführt sind auch nichtrömische Herrscher, die in der Spätantike auf ehemaligem Reichsgebiet bzw. in Territorien unter nomineller römischer Oberhoheit eine kaiserähnliche Stellung beansprucht haben (imitatio imperii; Beispiel: Theudebert). Sofern die Regentenposition durch den Erhalt römischer Ehrentitel offiziell legitimiert war, sind die Figuren beim jeweiligen Kaiser aufgeführt (Beispiel: Chlodwig unter Anastasius I.).

Kursiv gesetzt sind:

Klein geschrieben sind höchstwahrscheinlich unhistorische oder fiktive Figuren in der Zeit der Reichskrise des 3. Jahrhunderts (Beispiel: Trebellianus).

Hinsichtlich der Gegenkaiser erhebt die Liste keinen Anspruch auf Vollständigkeit, zumal von einigen außer ihren Namen nichts oder fast nichts bekannt ist.

Liste der römischen Kaiser

Frühe und hohe Kaiserzeit (Prinzipat)

PorträtNameVollständiger Name und TitulaturRegierungszeitAnmerkungen
Julisch-Claudische Dynastie
AUGUSTUSGaius Octavius
Gaius Iulius Gai filius Caesar IIIvir rei publicae constituendae, consul, pontifex, augur, imperator
Gaius (Iulius) Caesar Divi (Iuli) filius (Imperator) IIIvir rei publicae constituendae, pontifex, augur, consul, imperator III
Imperator Caesar Divi filius IIIvir rei publicae constituendae II, pontifex, augur, XVvir sacris faciundis, consulari potestate/consul VII, imperator VII, princeps senatus
Imperator Caesar Divi filius Augustus pontifex maximus, consul XIII, tribunicia potestate XXXVII, imperator XXI, pater patriae
27 v.–14 n. Chr.Adoptivsohn Caesars seit 44 (Imperator ab 43/40), mit Marcellus (25–23 v. Chr.) und Agrippa (23/18–12 v. Chr.); Imperator: Drusus (10–9 v. Chr.); Caesares: Gaius (17 v.–4 n. Chr., Imperator ab 3), Lucius (17 v.–2 n. Chr.), Agrippa Postumus (4–6/7)
TIBERIUSTiberius Claudius Nero
Tiberius Iulius Augusti filius Divi nepos Caesar pontifex, augur, XVvir sacris faciundis, VIIvir epulonum, tribunicia potestate XVI, consul II, imperator VII, (princeps iuventutis)
(Imperator) Tiberius Caesar divi Augusti filius (Divi [Iuli] nepos) Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate XXXVIII, consul V, imperator VIII, (pater patriae)
14–37Mitregent 6–1 v. Chr. und seit 4/13 (Imperator seit 10/9 v. Chr.), Caesar seit 4, 22–23 mit Drusus (Caesar seit 4/19); Imperator: Blaesus (22); Caesares: Germanicus (4/14–19, Imperator ab 9/13), Nero (6/23–27/29), Drusus (7/23–30/31); Regent: Sejan (26/30–31)
Clemensunbekannt16Usurpator (?, als „Agrippa Postumus“) in Italien
CALIGULAGaius Iulius Caesar (Germanicus) pontifex, augur
Gaius Caesar Germanici Caesaris filius Tiberii Augusti nepos divi Augusti pronepos divi Iuli abnepos Augustus Germanicus (Britannicus), pontifex maximus, tribunicia potestate IV, imperator (VIII), consul IV, pater patriae
37–41Caesar seit 12/35, 38 (?) mit Lepidus; Caesar: Tiberius Gemellus (19/35–37/38)
CLAUDIUSTiberius Claudius Drusus
Tiberius Claudius Nero Germanicus
Tiberius Claudius Drusi filius Caesar Augustus Germanicus pontifex maximus, (proconsul), tribunicia potestate XIV, imperator XXVII, pater patriae, censor, consul V
41–54Caesar: Britannicus (ab 43)
ScribonianusLucius Arruntius Camillus Scribonianus42Usurpator in Dalmatien
SiliusGaius Silius48Usurpator (?) in Rom (durch Messalina)
NEROLucius Domitius Ahenobarbus
Nero Claudius Augusti filius Caesar Drusus Germanicus pontifex, augur, XVvir sacris faciundis, VIIvir epulonum, consul designatus, princeps iuventutis
Imperator Nero Claudius divi Claudi filius Germanici Caesaris nepos Tiberii Caesaris Augusti pronepos divi Augusti abnepos Caesar Augustus Germanicus pontifex maximus, tribunicia potestate XIV, imperator XIII, consul V, pater patriae
54–68Caesar seit 50; Regenten: Agrippina (bis 55), Burrus (55–59, mit Seneca)
Vierkaiserjahr
GALBA(Lucius Livius Ocella) Servius Sulpicius Galba
Servius Galba Imperator Caesar Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate, consul II, (pater patriae)
68–69gegen Nero (durch Vindex, nach Verzicht durch Verginius Rufus); Caesar: Piso (69)
Clodius MacerLucius Clodius Macer68Usurpator in Africa (und Sizilien?)
NymphidiusGaius Nymphidius Sabinus68Usurpator in Rom
Capito(Gaius?) Fonteius Capito68Usurpator (?) in Niedergermanien
OTHOMarcus Salvius Otho
Imperator Marcus Otho (Nero) Caesar Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate, consul
69gegen Galba
VITELLIUSAulus Vitellius
Aulus Vitellius Germanicus Imperator tribunicia potestate
Aulus Vitellius Germanicus Imperator (Caesar) Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate, imperator III, consul (perpetuus?), (pater patriae?)
69gegen Galba und Otho, mit Vitellius Junior
AlbinusLucceius Albinus69Usurpator (?) in Mauretanien
Flavische Dynastie
VESPASIANTitus Flavius Vespasianus
Imperator Titus Flavius Vespasianus Caesar
Imperator Caesar Vespasianus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate X, imperator XX, pater patriae, censor, consul IX
69–79gegen Vitellius, 69 nominell Caesar
Iulius Sabinus(Gaius?) Iulius Sabinus70Gegenkaiser in Nordgallien, mit Iulius Classicus
TITUSTitus Flavius Vespasianus
Titus Caesar Vespasianus consul, princeps iuventutis
Titus Caesar Augusti filius Vespasianus Imperator pontifex, tribunicia potestate VIII, imperator XIV, consul VII, censor, (collegiorum omnium sacerdos)
Imperator Titus Caesar divi (Vespasiani) filius Vespasianus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate XI, imperator XVII, pater patriae, censor, consul VIII
79–81Mitregent seit 71 (Imperator seit 70), Caesar seit 69
Terentius Maximusunbekannt79/80Usurpator (als „Nero“) in Kleinasien
DOMITIANTitus Flavius Domitianus
Caesar divi Augusti Vespasiani filius Domitianus consul VII, princeps iuventutis, collegiorum omnium sacerdos
Imperator Caesar divi Vespasiani filius Domitianus Augustus Germanicus pontifex maximus, tribunicia potestate XVI, imperator XXII, consul XVII, censoria potestate/censor perpetuus, pater patriae
81–96Caesar seit 69 (bis 70 Regent mit Mucianus), 95 mit Vespasian Junior und Domitian Junior; Caesar: Flavius (bis 82?)
SaturninusLucius Antonius Saturninus89Gegenkaiser in Obergermanien
Adoptivkaiser und Antoninische Dynastie
NERVAMarcus Cocceius Nerva
Imperator Nerva Caesar Augustus Germanicus pontifex maximus, tribunicia potestate III, imperator II, consul IV, (proconsul?), pater patriae
96–98
NigrinusMarcus Cornelius Nigrinus Curiatius Maternus97Usurpator (?) in Syrien
TRAJANMarcus Ulpius (Marci filius) Traianus
Imperator Caesar Nerva Traianus Germanicus tribunicia potestate II, consul II
Imperator Caesar divi Nervae filius Nerva Traianus optimus Augustus Germanicus Dacicus Parthicus pontifex maximus, tribunicia potestate XXI, imperator XIII, proconsul, consul VI, pater patriae
98–117Caesar und Mitregent seit 97
HADRIANPublius Aelius (Publii filius Sergia) Hadrianus
Imperator Caesar divi (Nervae) Traiani (Augusti) Parthici filius divi Nervae nepos (Nerva) Traianus Hadrianus (optimus) Augustus (Dacicus maximus Britannicus maximus Germanicus maximus Parthicus) olympius panhellenius panionius, pontifex maximus, tribunicia potestate XXII, imperator II, consul III, pater patriae, proconsul
117–138Caesar 117 (?), 136/37–138 mit Lucius Aelius (Caesar seit 136)
ANTONINUS PIUSTitus Aurelius Fulvus Boionius (Arrius) Antoninus
Imperator Titus Aelius Caesar (Hadrianus) Antoninus tribunicia potestate, consul (designatus II)
Imperator Caesar divi Hadriani filius divi Traiani Parthici nepos divi Nervae pronepos Titus Aelius Hadrianus Antoninus Augustus Pius (Germanicus Dacicus), pontifex maximus, tribunicia potestate XXIV, imperator II, consul IV, pater patriae
138–161138 Caesar und Mitregent
MARK AUREL(Marcus Annius?) Catilius Severus
Marcus Annius Verus
Marcus Aelius Aurelius Verus
(Marcus Aelius) Aurelius Caesar (imperatoris Caesaris Titi Aeli Hadriani Antonini) Augusti Pii filius, (pontifex?), tribunicia potestate XIV, consul III, princeps iuventutis
Imperator Caesar divi Antonini filius divi Veri Parthici maximi frater divi Hadriani nepos divi Traiani Parthici pronepos divi Nervae abnepos Marcus Aurelius Antoninus (Pius) Augustus (Armeniacus Medicus Parthicus maximus) Germanicus Sarmaticus, pontifex maximus, tribunicia potestate XXXIV, imperator X, consul III, pater patriae
161–180Mitregent seit 147, Caesar seit 139; Caesar: Annius Verus (166–169)
VerusLucius Ceionius Commodus
Lucius Aelius Aurelius Commodus
Imperator Caesar divi Antonini filius divi Hadriani nepos divi Traiani Parthici pronepos divi Nervae abnepos Lucius Aurelius Verus Augustus Armeniacus Medicus Parthicus maximus, pontifex, tribunicia potestate IX, imperator V, consul III, pater patriae, proconsul
161–169Mitkaiser Mark Aurels
Avidius CassiusImperator Caesar Gaius Avidius Cassius Augustus175Gegenkaiser in Syrien und Ägypten
COMMODUSLucius Aurelius Commodus Caesar Augusti filius, Germanicus Sarmaticus, pontifex, princeps iuventutis
Imperator Caesar Lucius Aurelius Commodus Antonini Augusti filius divi Pii nepos divi Hadriani pronepos divi Traiani Parthici abnepos divi Nervae adnepos, Germanicus Sarmaticus, (pontifex), tribunicia potestate (II?), consul designatus, princeps iuventutis
Imperator Caesar Lucius Aelius Aurelius Commodus Augustus Antonini Augusti filius divi Pii nepos divi Hadriani pronepos divi Traiani Parthici abnepos divi Nervae adnepos, Germanicus Sarmaticus, (pontifex), tribunicia potestate V, imperator III, consul II, pater patriae
Imperator Caesar divi Marci Antonini Pii Germanici Sarmatici filius divi Pii nepos divi Hadriani pronepos divi Traiani Parthici abnepos divi Nervae adnepos Lucius/Marcus Aurelius Commodus Antoninus Pius Felix Augustus (Armeniacus Medicus Parthicus maximus) Sarmaticus Germanicus (maximus) Britannicus, pater senatus, pontifex maximus, tribunicia potestate XVI, imperator VIII, consul VI, pater patriae
Imperator Caesar divi Marci Antonini Pii Germanici Sarmatici filius divi Pii nepos divi Hadriani pronepos divi Traiani Parthici abnepos divi Nervae adnepos Lucius Aelius Aurelius Commodus Augustus pius felix Sarmaticus Germanicus maximus Britannicus, pacator orbis, invictus Hercules Romanus (exsuperatorius amazonius), pontifex maximus, tribunicia potestate XVIII, imperator VIII, consul VII, pater patriae
180–192Mitkaiser seit 177, Mitregent seit 176, Caesar seit 166; Regenten: Perennis (182–185, Usurpator 185), Cleander (188–189/90)
PriscusCaerellius (Marcianus?) Priscus oder Titus Caunius Priscus184?Usurpator (?) in Britannien
Maternusunbekannt185/86–187Usurpator (?) in Südgallien (und Norditalien?)
AlexanderIulius Alexander190/91?Usurpator (?) in Syrien
Zweites Vierkaiserjahr
PERTINAXPublius Helvius Pertinax
Imperator Caesar Publius Helvius Pertinax Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate, consul II, pater patriae, princeps senatus
193durch Laetus, nach Verzicht durch Glabrio und Pompeianus; Caesar: Pertinax Junior
MaternusTriarius Maternus Lascivius193Usurpator (?) in Rom; Nachfolger: Falco
DIDIUS IULIANUSMarcus Didius Severus Iulianus
Imperator Caesar Marcus Didius Severus Iulianus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate, (consul), pater patriae
193überbot Sulpicianus
PESCENNIUS NIGERLucius Pescennius Niger
Imperator Caesar Gaius Pescennius Niger Iustus Augustus consul II
193–194Gegenkaiser im Osten
Severer
SEPTIMIUS SEVERUSLucius Septimius Severus
Imperator Caesar divi Marci Antonini Pii Germanici Sarmatici filius divi Commodi frater divi Antonini Pii nepos divi Hadriani pronepos divi Traiani Parthici abnepos divi Nervae adnepos Lucius Septimius Severus Pius Pertinax Augustus Arabicus Adiabenicus Parthicus maximus Britannicus maximus, pontifex maximus, tribunicia potestate XIX, imperator XIII, consul III, pater patriae, proconsul
193–211gegen Didius Iulianus, ab 197 Alleinherrscher; Regent: Plautian (202–205)
CLODIUS ALBINUSDecimus Clodius Albinus
Decimus Clodius Septimius Albinus Caesar consul II
Imperator Caesar Decimus Clodius Septimius Albinus Augustus consul II
193–197Caesar in Britannien, ab 195 Gegenkaiser im Westen
BullaBulla Felix205–207?Usurpator (?) in Italien
CARACALLALucius Septimius Bassianus
(Imperator destinatus) Marcus Aurel(l)ius (Luci filius) Antoninus Caesar pontifex, princeps iuventutis, particeps imperii
Imperator Caesar Luci Septimi Severi Pii Pertinacis Augusti Arabici Adiabenici Parthici maximi Britannici maximi filius divi Marci Antonini Pii Germanici Sarmatici nepos divi Antonini Pii pronepos divi Hadriani abnepos divi Traiani Parthici et divi Nervae adnepos Marcus Aurel(l)ius Antoninus pius felix Augustus Britannicus maximus, pontifex, tribunicia potestate XIV, imperator II(I), consul III, pater patriae, proconsul
Imperator Caesar divi Septimi Severi Pii Pertinacis Augusti Arabici Adiabenici Parthici maximi Britannici maximi filius divi Marci Antonini Pii Germanici Sarmatici nepos divi Antonini Pii pronepos divi Hadriani abnepos divi Traiani Parthici et divi Nervae adnepos Marcus Aurel(l)ius Severus Antoninus (magnus) pius felix invictus Augustus Parthicus maximus Britannicus maximus Germanicus maximus Arabicus (maximus) Adiabenicus (maximus), pontifex maximus, tribunicia potestate XX, imperator III(IV), consul IV, pater patriae, proconsul
211–217Mitkaiser seit 197/98, Caesar seit 196
GetaPublius Septimius Geta
Publius/Lucius Septimius (Luci filius) Geta nobilissimus Caesar pontifex, consul II, princeps iuventutis
Imperator Caesar Luci/divi Septimi Severi Pii Pertinacis Augusti Arabici Adiabenici Parthici maximi Britannici maximi filius divi Marci Antonini Pii Germanici Sarmatici nepos divi Antonini Pii pronepos divi Hadriani abnepos divi Traiani Parthici et divi Nervae adnepos Publius Septimius Geta pius felix Augustus Britannicus maximus, pontifex, tribunicia potestate IV, consul II, pater patriae
211Mitkaiser seit 209, Caesar seit 197/98
MACRINUSMarcus Opellius Macrinus
Imperator Caesar Marcus Opellius Severus Macrinus pius felix (invictus) Augustus (Parthicus maximus), pontifex maximus, tribunicia potestate II, consul (II), pater patriae, proconsul
217–218nach Verzicht durch Adventus, kein Mitglied der Dynastie
DiadumenianusMarcus Opellius Diadumenianus
Marcus Opellius (Severus) Antoninus Diadumenianus nobilissimus Caesar princeps iuventutis
Imperator Caesar Marcus Opellius Antoninus Diadumenianus pius felix Augustus
218Mitkaiser des Macrinus, Caesar seit 217
ELAGABALVarius Avitus Bassianus
Imperator Caesar divi Antonini Magni Pii (Augusti) filius divi Severi Pii nepos Marcus Aurel(l)ius Antoninus pius felix invictus Augustus sacerdos amplissimus dei invicti Solis Elagabali pontifex maximus, tribunicia potestate V, consul IV, pater patriae, proconsul
218–222gegen Macrinus; „Caesar“: Hierocles (221)
Gellius Maximusunbekannt219Gegenkaiser in Syrien; Nachfolger: Verus (219)
SeleucusIulius Antonius Seleucus oder Marcus Flavius Vitellius Seleucus221/22Usurpator in Niedermoesien (?)
SEVERUS ALEXANDER(Marcus Iulius Gessius?) Bassianus Alexianus
Imperatoris Caesaris Marci Aurel(l)ii Antonini Pii Felicis Augusti filius divi Antonini Magni Pii nepos divi Severi pronepos Marcus Aurel(l)ius Alexander nobilissimus Caesar imperi(i) et sacerdotis consul designatus, princeps iuventutis
Imperator Caesar divi Antonini Magni Pii (Augusti) filius divi Severi Pii nepos Marcus Aurel(l)ius Severus Alexander (magnus) pius felix invictus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate XIV, imperator X, consul III, pater patriae, proconsul
222–235Caesar seit 221; Regentin: Iulia Mamaea (bis 224 mit Iulia Maesa)
Seius Sallustius(Lucius?) Seius (Herennius?) Sallustius Macrinus (?)227Usurpator (?) in Rom (Caesar seit 225?); angeblicher Vorgänger: Ovinius Camillus
Taurinusunbekannt230/31?Gegenkaiser in Syrien oder Mesopotamien

Reichskrise des 3. Jahrhunderts

PorträtNameVollständiger Name und TitulaturRegierungszeitAnmerkungen
Frühe Soldatenkaiser
MAXIMINUS THRAXGaius Iulius Verus Maximinus
Imperator Caesar Gaius Iulius Verus Maximinus pius felix invictus Augustus Germanicus maximus Dacicus maximus Sarmaticus maximus (Parthicus maximus?), pontifex maximus, tribunicia potestate IV, imperator VII, consul, proconsul, pater patriae
235–238gegen Severus Alexander; Caesar: Maximus (ab 236)
Magnus(Gaius Petronius?) Magnus235?Usurpator in Obergermanien; Nachfolger: Quartinus (235?)
GORDIAN I.Marcus Antonius Gordianus
Imperator Caesar Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus (Senior) pius felix invictus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate, (consul II), pater patriae, (proconsul)
238Gegenkaiser in Africa
Gordian II.Marcus Antonius Gordianus
Imperator Caesar Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus pius felix Augustus pontifex, tribunicia potestate, consul, pater patriae, (proconsul?)
238Mitkaiser Gordians I.
PUPIENUSMarcus Clodius Pupienus Maximus
Imperator Caesar Marcus Clodius Pupienus Maximus pius felix Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate, pater patriae, consul II, pater senatus, (proconsul)
238gegen Maximinus Thrax, mit Balbinus
BALBINUSDecimus Caelius Calvinus Balbinus
Imperator Caesar Decimus Caelius Calvinus Balbinus pius felix Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate, pater patriae, consul II, (pater senatus)
238gegen Maximinus Thrax, mit Pupienus
GORDIAN III.Marcus Antonius Gordianus nobilissimus Caesar princeps iuventutis, nepos divorum Gordianorum
Imperator Caesar divi Marci Antoni Gordiani nepos divi Antoni Gordiani sororis filius Marcus Antonius Gordianus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate VII, imperator VII, consul II, pater patriae, (proconsul?)
238–244238 Caesar unter Pupienus und Balbinus; Regenten: Gordiana (?, bis 241), Timesitheus (241–243); angeblicher Nachfolger: Marcus
Sabinianus(Marcus Triarius Rufinus Asinius?) Sabinianus240Gegenkaiser in Africa
PHILIPPUS ARABSMarcus Iulius Philippus
Imperator Caesar Marcus Iulius Philippus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, (Parthicus Adiabenicus) Persicus maximus Carpicus maximus (Germanicus maximus), tribunicia potestate VI, consul III, pater patriae, proconsul
244–249Regent seit 243 (mit Priscus)
Philippus II.Marcus Iulius (Severus) Philippus nobilissimus Caesar princeps iuventutis
Imperator Caesar Marcus Iulius (Severus) Philippus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, (Carpicus Germanicus), tribunicia potestate III, consul II, pater patriae, (princeps iuventutis)
247–249Mitkaiser des Philippus Arabs (und des Decius?), Caesar seit 244
PacatianusImperator (Caesar?) Ti(berius) Claudius Marinus Pacatianus pius felix Augustus248–248/49Gegenkaiser in Moesien und Pannonien
IotapianusImperator Caesar Marcus F(ulvius?) Ru(fus?) Iotapianus Augustus248/49–249Gegenkaiser in Syrien und Kappadokien
Sponsianusunbekannt?Gegenkaiser in Dakien (?)
DECIUSGaius Messius Quintus Decius Valeri(a)nus
Imperator Caesar Gaius Messius Quintus Traianus Decius pius felix invictus Augustus (Dacicus maximus Germanicus maximus), pontifex maximus, tribunicia potestate IV, (imperator II), consul III, pater patriae
249–251gegen Philippus Arabs; Regentin: Etruscilla (251)
Valens Licinianus(Quintus?) Iulius Valens Licinianus250/51Gegenkaiser in Rom
PriscusLucius (?) Priscus oder Titus Iulius Priscus250/51Gegenkaiser in Thrakien (durch Kniva?)
Herennius EtruscusQuintus Herennius Etruscus Messius Decius nobilissimus Caesar tribunicia potestate II, consul (designatus), princeps iuventutis
Imperator Caesar Quintus Herennius Etruscus Messius Decius (pius felix) Augustus tribunicia potestate II, consul, (princeps iuventutis)
251Mitkaiser des Decius, Caesar und Mitregent seit 250
HostilianGaius Valens Hostilianus Messius Quintus nobilissimus Caesar (tribunicia potestate?), princeps iuventutis
Imperator Caesar Gaius Valens Hostilianus Messius Quintus (pius felix invictus) Augustus (tribunicia potestate?, princeps iuventutis)
251Mitkaiser des Decius (und des Trebonianus Gallus?), Caesar (und Mitregent?) seit 250
TREBONIANUS GALLUSGaius Vibius Trebonianus Gallus
Imperator Caesar Gaius Vibius Trebonianus Gallus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate IV, consul II, pater patriae, proconsul, (princeps iuventutis)
251–253gegen Hostilian (?)
Volusianus(Imperator) Gaius Vibius Volusianus (nobilissimus) Caesar (tribunicia potestate?), princeps iuventutis
Imperator Caesar Gaius Vibius Afinius Gallus Veldumnianus Volusianus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate IV, consul II, pater patriae, proconsul, (princeps iuventutis)
251–253Mitkaiser des Trebonianus Gallus, 251 Caesar (und Mitregent?)
AEMILIANUSMarcus Aemilius Aemilianus
Imperator Caesar Marcus Aemilius Aemilianus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate, consul, pater patriae, proconsul
253gegen Trebonianus Gallus
VALERIANPublius Licinius Valerianus
Imperator Caesar Publius Licinius Valerianus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Germanicus maximus III (Parthicus), tribunicia potestate VIII, consul IV, restitutor orbis, pater patriae, proconsul
253–260gegen Aemilianus, mit Gallienus; Caesar: Valerian II. (256–258, Imperator ab 257)
SilbannacusImperator (Caesar?) M(arcus?) A(u?)r(elius?) Silbannacus Augustus253?Gegenkaiser in Rom (oder Gallien?)
Uranius AntoninusSampsigeramus (?)
Imperator (Caesar?) Lucius Iulius Aurelius Sulpicius Severus Uranius Antoninus Augustus (tribunicia potestate II?, consul)
253–254Gegenkaiser in Syrien; Nachfolger (?): Mareades (260?, durch Schapur I.)
GALLIENUSPublius Licinius Gallienus nobilissimus Caesar (Augustus) princeps iuventutis
Imperator Caesar Publius Licinius Egnatius Gallienus Germanicus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Germanicus maximus V (Dacicus maximus) Parthicus/Persicus maximus, tribunicia potestate XVI, imperator XV, consul VII, pater patriae, proconsul, (princeps iuventutis)
253–268Mitkaiser im Westen, Caesar 253, 260 Alleinherrscher, 268 mit Marinianus (?); Imperator: Odaenathus (262–267, Osten, Rex Regum ab 263, mit Herodianus)
SaloninusPublius (Licinius) Cornelius Saloninus Valerianus/Gallienus nobilissimus Caesar pontifex, princeps iuventutis
Imperator (Caesar) Saloninus Valerianus Augustus
260Mitkaiser des Gallienus (gegen Postumus), Caesar seit 258
RegalianusImperator Caesar Publius C(assius) Regalianus Augustus260Gegenkaiser in Pannonien und Moesien; Vorgänger: Ingenuus (260?)
MACRIANUSImperator Caesar Titus Fulvius Iunius Macrianus pius felix Augustus consul II260–261Gegenkaiser im Osten (durch Macrianus Senior und Ballista); Nachfolger: Mussius Aemilianus (261–262), Memor (?, 262, beide Ägypten)
QuietusImperator Caesar Titus Fulvius Iunius Quietus pius felix Augustus consul II260–261Mitkaiser des Macrianus
ValensValens Thessalonicus261Gegenkaiser in Makedonien (oder Griechenland?); Gegenkaiser: Piso (?)
Celsusunbekannt?angeblicher Usurpator in Africa
Trebellianusunbekannt?angeblicher Usurpator in Kilikien
AureolusImperator Caesar Aureolus Augustus (?)268Usurpator in Norditalien
Kaiser des Imperium Galliarum
POSTUMUSImperator Caesar Marcus Cassianius Latinius Postumus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Germanicus maximus (V?), tribunicia potestate X, imperator X, consul V, pater patriae, proconsul260–269gegen Gallienus; angeblicher Caesar und Mitkaiser: Postumus II.
LaelianusImperator Caesar Ulpius Cor(nelius?) Laelianus pius felix Augustus269Gegenkaiser in Obergermanien
MARIUSImperator Caesar Marcus Aurelius Marius pius felix Augustus269durch Victoria (?)
VICTORINUSImperator Caesar Marcus Piavonius Victorinus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate III, consul II, proconsul, pater patriae269–271gegen Marius (?); Regentin: Victoria (271); angeblicher Caesar: Victorinus II.
DomitianusImperator Caesar Domitianus pius felix Augustus271?Gegenkaiser in Nord- oder Südgallien
TETRICUS I.Imperator Caesar Gaius Pius Esuvius Tetricus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate IV, consul III, pater patriae, proconsul271–274gegen Domitianus (?, durch Victoria), von Aurelian abgesetzt; Caesar: Tetricus II. (ab 272/73, Mitkaiser 274?)
Faustinusunbekannt273/74Usurpator in Nordgallien
Späte Soldatenkaiser
CLAUDIUS GOTHICUSMarcus Aurelius Claudius
Imperator Caesar Marcus Aurelius (Valerius) Claudius pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Germanicus maximus Gothicus maximus Parthicus maximus, tribunicia potestate III, consul, pater patriae, proconsul
268–270
Censorinusunbekannt?angeblicher Usurpator in Italien
QUINTILLUSMarcus Aurelius Quintillus
Imperator Caesar Marcus Aurelius Claudius Quintillus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate, pater patriae
270Bruder des Claudius Gothicus
AURELIANLucius Domitius Aurelianus
Imperator Caesar Lucius Domitius Aurelianus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Germanicus maximus (Britannicus maximus?) Goticus maximus (Sarmaticus maximus? Dacicus maximus) Carpicus maximus Parthicus/Persicus maximus (Arabicus maximus Palmyrenicus maximus Armeni(a)cus maximus? Adiabenicus maximus?), tribunicia potestate VI(I), consul III, restitutor orbis, pater patriae, proconsul, (princeps iuventutis)
270–275gegen Quintillus, ab 274 Alleinherrscher; Regentin: Severina (?, 275)
Felicissimusunbekannt271?Usurpator (?) in Rom
Septimiusunbekannt271/72Gegenkaiser in Dalmatien
Urbanusunbekannt271/72Usurpator in ?
VABALLATHUSV(h)abal(l)athus vir c(onsularis?) rex imperator dux Romanorum
Imperator Caesar Lucius Iulius Aurelius Septimius V(h)abal(l)athus Athenodorus pius felix invictus Augustus (Persicus maximus Arabicus maximus Adiabenicus maximus)
272Gegenkaiser im Osten, Rex Regum seit 267 (ab 270 nominell Mitregent Aurelians); Regentin: Zenobia; Vorgänger: Maeonius (?, 267); Nachfolger: Antiochus (272/73, beide Syrien), Firmus (?, 273, Ägypten)
TACITUSMarcus Claudius Tacitus
Imperator Caesar Marcus Claudius Tacitus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Gothicus maximus, tribunicia potestate II, consul II(I), restitutor rei publicae, pater patriae, proconsul
275–276
FLORIANUSMarcus Annius Florianus
Imperator Caesar Marcus Annius Florianus pius felix (invictus) Augustus (pontifex maximus, pater patriae, consul?, proconsul, princeps iuventutis)
276Halbbruder (?) des Tacitus
PROBUSMarcus Aurelius Probus
Imperator Caesar Marcus Aurelius Probus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Gothicus maximus Persicus/Parthicus maximus Germanicus maximus, tribunicia potestate VII, consul V, pater patriae, proconsul, (princeps iuventutis)
276–282gegen Florianus
Lydius(Palfuerius?) Lydius278–279Usurpator (?) in Pisidien
SeptimiusLucius Septimius ?280/81Usurpator (?) in Britannien
ProculusImperator Caesar Proculus Augustus280/81Gegenkaiser in Niedergermanien (und Nordgallien?, Britannien?), mit (?) Bonosus
SaturninusImperator Caesar Gaius Iulius Saturninus Augustus281Gegenkaiser in Syrien (und Ägypten?)
CARUSMarcus Numerius (?) Carus
Imperator Caesar Marcus Aurelius Carus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Germanicus maximus Persicus/Parthicus maximus, pater patriae, tribunicia potestate II, consul II, proconsul, (princeps iuventutis)
282–283gegen Probus
CARINUSMarcus Aurelius Carinus nobilissimus Caesar tribunicia potestate, consul, princeps iuventutis
Imperator Caesar Marcus Aurelius Carinus tribunicia potestate, consul, princeps iuventutis, proconsul
Imperator Caesar Marcus Aurelius Carinus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Germanicus maximus Persicus maximus Britannicus maximus, tribunicia potestate III, consul II(I), pater patriae, proconsul, (princeps iuventutis)
283–285283 Mitkaiser im Westen, Mitregent 283, Caesar seit 282, bis 284/85 (?) mit Nigrinian
NumerianMarcus Aurelius Numerianus nobilissimus Caesar princeps iuventutis
Imperator Caesar Marcus Aurelius Numerianus princeps iuventutis, proconsul
Imperator Caesar Marcus Aurelius Numerianus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, (Germanicus maximus?) Persicus maximus Britannicus maximus, tribunicia potestate II, consul, pater patriae, proconsul, (princeps iuventutis)
283–284Mitkaiser im Osten, Caesar seit 282; Regent: Aper (Usurpator 284?)
Iulianus(Marcus?) Sabinus Iulianus
Imperator Caesar Marcus Aurelius Iulianus pius felix Augustus
284–285Gegenkaiser in Pannonien und Norditalien

Spätantike

PorträtNameVollständiger Name und TitulaturRegierungszeitAnmerkungen
Tetrarchie
DIOKLETIAN(Gaius Valerius?) Diocles
Imperator Caesar Gaius Aurelius Valerius Diocletianus pius felix invictus Augustus pontifex maximus Iovius Germanicus maximus VI Sarmaticus maximus IV (Gothicus maximus) Persicus maximus II Britannicus maximus Carpicus maximus Armeniacus maximus Medicus maximus Adiabenicus maximus, tribunicia potestate XXII, imperator XXI, consul IX(X), pater patriae, proconsul
284–305gegen Carinus, 285 Alleinherrscher, ab 286 Kaiser im Osten, bis 311/313 senior Augustus in Dalmatien
AmandusImperator C(aesar) C(aius) Amandus pius felix Augustus (?)285/86Usurpator in Gallien, mit (?) Aelianus
DomitianusImperator Caesar Lucius Domitius Domitianus Augustus296/97–297/98Gegenkaiser in Ägypten; Nachfolger: Achilleus (297/98)
Eugeniusunbekannt303/04Usurpator in Syrien
MAXIMIAN(Marcus) Aurelius Valerius Maximianus nobilissimus Caesar
Imperator Caesar frater Augusti Diocletiani Marcus Aurelius Valerius Maximianus pius felix invictus Augustus pontifex maximus Herculius Germanicus maximus V Sarmaticus maximus III (Gothicus maximus) Persicus maximus II Britannicus maximus Carpicus maximus Armeniacus maximus Medicus maximus Adiabenicus maximus, tribunicia potestate XXI, imperator XX, consul VIII(IX), pater patriae, proconsul
286–305
307–308
310
Kaiser im Westen, Caesar seit 285, bis 307 senior Augustus in Italien
Mitkaiser des Maxentius und Konstantins I., gegen Severus und Galerius
Kaiser im Westen, gegen Konstantin I.
CARAUSIUSMaus(aeus?) Carausius
Imperator Caesar frater Diocletiani et Maximiani Marcus Aurelius Maus(aeus?) Carausius pius felix invictus Augustus (pontifex maximus, consul IV, pater patriae)
286/87–293Gegenkaiser in Britannien und Nordgallien (ab 289/90 nominell Caesar?)
AllectusImperator Caesar Allectus pius felix invictus Augustus (consul?)293–296/97Gegenkaiser in Britannien
Iulianusunbekannt296/97Usurpator (?) in Africa
CONSTANTIUS I.(Flavius/Iulius?) Constantius (Chlorus?)
(Marcus/Gaius) Flavius Valerius Constantius Germanicus maximus Sarmaticus maximus Persicus maximus Britannicus maximus Carpicus maximus Medicus maximus Adiabenicus maximus nobilissimus Caesar Herculius tribunicia potestate XIII, consul V, princeps iuventutis
Imperator Caesar Marcus/Gaius Flavius Valerius Constantius pius felix (invictus) Augustus pontifex maximus, Germanicus maximus V (Gothicus maximus) Sarmaticus maximus III Persicus maximus II Britannicus maximus II Carpicus maximus V Medicus maximus Adiabenicus maximus, tribunicia potestate X(I)V, imperator II, consul VI, pater patriae, proconsul
305–306Kaiser im Westen, Caesar und Mitregent seit 293
GALERIUSGaius Galerius Valerius Maximianus Germanicus maximus Sarmaticus maximus Persicus maximus Britannicus maximus Carpicus maximus Medicus maximus Adiabenicus maximus nobilissimus Caesar Iovius tribunicia potestate XIII, consul V, princeps iuventutis
Imperator Caesar (Gaius) Galerius Valerius Maximianus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Germanicus maximus VII (Gothicus maximus) Sarmaticus maximus V Persicus maximus III Britannicus maximus II Carpicus maximus VI Armeniacus maximus Medicus maximus Adiabenicus maximus (Aegyptiacus maximus? Thebaicus maximus?), tribunicia potestate XX, imperator XIX, consul VII, pater patriae, proconsul
305–311Kaiser im Osten, Caesar und Mitregent seit 293; Caesar: Candidianus (ab 310/11)
SEVERUS(Gaius/Marcus?) Flavius Valerius Severus nobilissimus Caesar
Imperator Caesar Flavius Valerius Severus pius felix Augustus tribunicia potestate III, imperator (II), consul
306–307Kaiser im Westen, Caesar und Mitregent seit 305
MAXENTIUSMarcus Valerius Maxentius
Marcus Aurelius Maxentius (nobilissimus Caesar) princeps invictus
Imperator Caesar Marcus Aurelius Valerius Maxentius pius felix invictus (et aeternus/ac perpetuus) Augustus pontifex maximus (Herculius?) tribunicia potestate VI, consul IV, pater patriae, proconsul
306–312Kaiser im Westen (bis 307 nominell Caesar), gegen Severus und Licinius, 308–309 mit Romulus
AlexanderValerius Alexander (?)
Imperator Caesar Lucius Domitius Alexander pius felix invictus Augustus
308–309/10Gegenkaiser in Africa (Mitkaiser Konstantins I.?)
LICINIUSGaius Valerius Licinianus Licinius
Imperator Caesar Gaius/Flavius Valerius Licinianus Iovius Licinius pius felix invictus (semper) Augustus pontifex maximus, Germanicus maximus Sarmaticus maximus, tribunicia potestate XVII, imperator IV, consul VI, pater patriae, proconsul
308324Kaiser im Westen, ab 311/313 im Osten; Caesar: Licinius II. (ab 317)
Severianus(Gaius/Marcus?) Flavius (Valerius?) Severianus313Usurpator (?) in Kilikien
MAXIMINUS DAIA(Gaius) Galerius Valerius Maximinus nobilissimus Caesar Iovius (pontifex maximus, tribunicia potestate VI, consul, pater patriae, proconsul), propagator orbis terrarum, filius Augustorum
Imperator Caesar Galerius Valerius Iovius Maximinus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Persicus Sarmaticus Germanicus, tribunicia potestate IX, imperator (IX), consul III, pater patriae, proconsul
310–313Kaiser im Osten, Caesar und Mitregent seit 305
ValensImperator Caesar (Gaius?) Aurelius Valerius Valens pius felix Augustus316317?Mitkaiser des Licinius, gegen Konstantin I.
MartinianusImperator Caesar Mar(cius?) Martinianus pius felix Augustus324Mitkaiser des Licinius, gegen Konstantin I.
Konstantinische Dynastie
KONSTANTIN I.Gaius Flavius Valerius Constantinus
Flavius Valerius Constantinus (pius) nobilissimus Caesar divi Constanti pii Augusti filius Herculius tribunicia potestate II(VI), (imperator V), consul, princeps iuventutis/filius Augustorum
Imperator Caesar Marci Aureli Valeri Maximiani Augusti nepos divi Constanti pii Augusti filius Flavius Valerius Constantinus pius felix (invictus) Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate VI, consul, imperator V, pater patriae, proconsul
Imperator Caesar divi Constanti pii Augusti filius divi Claudi nepos Flavius Valerius Constantinus maximus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, Germanicus maximus III Sarmaticus maximus II Britannicus maximus Persicus maximus Carpicus/(Cappadocicus?) maximus Adiabenicus/(Arabicus?) maximus Medicus maximus Armeniacus maximus Gothicus maximus, tribunicia potestate XX, consul VI, imperator XIX, restitutor libertatis, restitutor totius orbis, pater patriae, proconsul
Imperator Caesar divi Constanti pii Augusti filius divi Claudi nepos Flavius Valerius Constantinus maximus pontifex maximus, Germanicus maximus IV Sarmaticus maximus III Britannicus maximus Gothicus maximus II Dacicus maximus, tribunicia potestate XXXIII, consul VIII, imperator XXXII pius felix victor ac triumfator (omnium gentium) semper Augustus pater patriae, proconsul
306/307–337Kaiser im Westen (bis 310 nominell Caesar und Mitregent), ab 324 Alleinherrscher; Caesares: Bassianus (314/316, Italien), Crispus (317–326, Mitregent in Gallien), Dalmatius (ab 335, Mitregent auf dem Balkan); Rex: Hannibalianus (ab 335/36, Kappadokien?)
Calocaerusunbekannt333/34?Usurpator auf Zypern
KONSTANTIN II.Flavius Claudius Constantinus Iunior Alamannicus (Germanicus maximus Sarmaticus maximus) nobilissimus/beatissimus Caesar consul IV, princeps iuventutis
Imperator Caesar Flavius Claudius Constantinus Alamannicus maximus Germanicus maximus (Sarmaticus maximus) pius felix maximus victor ac triumfator Augustus
337–340Kaiser im Westen, Caesar (und Mitregent) seit 317
CONSTANSFlavius Iulius Constans nobilissimus/beatissimus Caesar
Imperator Caesar divi Constantini filius divorum Maximiani et Constanti nepos divi Claudi pronepos Flavius Iulius Constans Sarmaticus, (consul III) pius felix maximus victor ac triumfator (gentium barbarum) perpetuus Augustus
337–350Kaiser im Westen (338–339 auch im Osten), Caesar (und Mitregent) seit 333, bis 340 neben Konstantin II.
CONSTANTIUS II.Flavius Iulius Constantius Alamannicus Germanicus Gothicus Sarmaticus nobilissimus/beatissimus Caesar tribunicia potestate XIV, imperator XII, consul, princeps iuventutis
Imperator Caesar divi Constantini filius divorum Maximiani et Constanti nepos divi Claudi pronepos Flavius Iulius Constantius pontifex maximus, Germanicus maximus Alamannicus maximus Gothicus maximus Sarmaticus Persicus Adiabenicus maximus, tribunicia potestate XXXIX, imperator XLVI, consul X pius felix maximus (toto orbe) victor (terra marique) ac triumfator (gentium barbarum) aeternus/perpetuus semper Augustus pater patriae, proconsul
337–361Kaiser im Osten, Caesar und Mitregent seit 324, 350/353–360 Alleinherrscher; Caesar: Constantius Gallus (351–354, Syrien)
MAGNENTIUSMagnus Magnentius
Imperator Caesar Flavius Magnus Magnentius (pontifex maximus, Alamannicus maximus, tribunicia potestate IV, imperator III, consul II) pius felix maximus invictus/victor ac triumfator (perpetuus) semper Augustus (pater patriae, proconsul)
350–353Gegenkaiser im Westen; Caesar: Decentius (ab 350/51, Gallien); angeblicher Caesar: Desiderius
Vetranio(Imperator Caesar) Vetranio pius felix Augustus350Mitkaiser Constantius’ II. auf dem Balkan (durch Constantina), gegen Magnentius
Nepotianus(Imperator Caesar) Flavius Iulius Popilius Nepotianus Constantinus pius felix Augustus350/51Mitkaiser (?) Constantius’ II. in Rom, gegen Magnentius
Patriciusunbekannt351/52Gegenkönig in Palästina
Silvanusunbekannt355Usurpator in Niedergermanien
JULIAN(Imperator) Flavius Claudius Iulianus nobilissimus Caesar consul III, (princeps iuventutis?)
Imperator Caesar Flavius Claudius Iulianus pius felix invictus Augustus pontifex maximus, tribunicia potestate II, imperator II, consul III, pater patriae, proconsul, (princeps iuventutis)
Imperator Caesar Flavius Claudius Iulianus pontifex maximus, Germanicus maximus Alamannicus maximus Francicus maximus Sarmaticus maximus, tribunicia potestate IV, imperator VII?, consul IV pius felix maximus victor ac triumfator perpetuus semper Augustus restitutor libertatis, liberator orbis Romani, pater patriae, proconsul
360–363Kaiser im Westen, Caesar seit 355, ab 361 Alleinherrscher
JOVIAN(Flavius) Iovianus
Imperator Caesar Flavius Iovianus pius felix maximus victor ac triumfator (perpetuus) semper Augustus
363–364nach Verzicht durch Salutius, 364 mit Varronian, kein Mitglied der Dynastie
Valentinianische Dynastie
VALENTINIAN I.(Flavius) Valentinianus
Imperator Caesar Flavius Valentinianus pontifex maximus, Germanicus maximus Alamannicus maximus Francicus maximus Gothicus maximus, tribunicia potestate XII, imperator XII, consul IV pius felix maximus victor ac triumfator semper Augustus pater patriae, proconsul
364–375Kaiser im Westen
Valentinusunbekannt368Usurpator (?) in Britannien
Firmus(Imperator Caesar) Firmus perpetuus victor semper Augustus (?)370/372–374/75Gegenkaiser (?) in Mauretanien und Numidien
VALENS(Flavius) Valens
Imperator Caesar Flavius Valens pontifex maximus, Germanicus maximus Alamannicus maximus Francicus maximus Gothicus maximus, tribunicia potestate XV, imperator XV, consul VI pius felix maximus victor ac triumfator semper Augustus pater patriae, proconsul
364–378Kaiser im Osten, 369–370/372 mit Galates; Regentin: Domnica (378)
PROCOPIUS(Imperator Caesar) Procopius pius felix Augustus365–366Gegenkaiser im Osten; Nachfolger: Marcellus (366, Bithynien)
Theodorusunbekannt371Usurpator (?) in Syrien
GRATIANFlavius Gratianus nobilissimus puer
Imperator Caesar divi Valentiniani Augusti filius Flavius Gratianus pontifex maximus, Germanicus maximus Alamannicus maximus Francicus maximus Gothicus maximus (Sarmaticus maximus), tribunicia potestate XVII, imperator XVII, consul V pius felix maximus victor ac triumfator semper Augustus pater patriae, proconsul, (princeps iuventutis)
375–383Kaiser im Westen, Mitkaiser seit 367, 378–379 auch im Osten
VALENTINIAN II.Flavius Valentinianus
Imperator Caesar divi Valentiniani Augusti filius Flavius Valentinianus (Iunior) pius felix (maximus/inclitus) victor ac triumfator perpetuus semper Augustus (princeps iuventutis)
375–392Kaiser im Westen, bis 383 neben Gratian, Exil 387–388 im Osten; Regenten: Justina (bis 387), Arbogast (ab 391)
Theodosianische Dynastie
THEODOSIUS I.Flavius Theodosius
Imperator Caesar Flavius Theodosius pius felix perpetuus/(inclitus) victor ac triumfator semper Augustus
379–395Kaiser im Osten (388–391 auch im Westen), ab 392/394 Alleinherrscher
MAGNUS MAXIMUSMagnus Maximus
Imperator (Caesar Flavius) Magnus Maximus (Britannicus maximus) pius felix perpetuus victor ac triumfator semper Augustus
383–388Kaiser im Westen, gegen Gratian, ab 387 gegen Valentinian II.
VictorFlavius Victor nobilissimus Caesar
Imperator (Caesar) Flavius Victor pius felix perpetuus victor ac triumfator semper Augustus
387–388Mitkaiser des Magnus Maximus, Caesar seit 384
EUGENIUSImperator (Caesar) Flavius Eugenius pius felix Augustus392–394Gegenkaiser im Westen (durch Arbogast)
ARCADIUSFlavius Arcadius
Imperator Caesar Flavius Arcadius pius felix (inclitus) victor ac triumfator (gentium barbarum) semper Augustus
395–408Kaiser im Osten, Mitkaiser seit 383; Regenten: Rufinus (395), Eutropius (395–399), Gainas (399, Usurpator 400), Eudoxia (400–404)
HONORIUSFlavius Honorius nobilissimus puer
Imperator Caesar Flavius Honorius pius felix inclitus victor ac (perpetuus) triumfator (gentium barbarum) semper Augustus
395–423Kaiser im Westen, Mitkaiser seit 393 (gegen Eugenius); Regent: Stilicho (bis 408)
Gildounbekannt397–398Usurpator (?) in Africa
KONSTANTIN (III.)(Imperator Caesar) Flavius Claudius Constantinus pius felix Augustus407–411Gegenkaiser in Gallien, Britannien und Hispanien (409 nominell Mitkaiser des Honorius); Caesar: Julian (ab 409/10); Vorgänger: Marcus (406), Gratian (407, beide Britannien)
PRISCUS ATTALUS(Imperator Caesar) Priscus Attalus pius felix Augustus409–410
414–415
Gegenkaiser in Italien (durch Alarich) bzw. Südgallien (durch Athaulf)
Constans (II.)(Imperator Caesar Flavius) Constans pius felix Augustus409/10–411Mitkaiser Konstantins (III.), Caesar seit 408
MAXIMUS(Imperator Caesar) Maximus pius felix Augustus409/10–411
418/19–420/21
Gegenkaiser in Hispanien (durch Gerontius bzw. Gunderich)
JOVINUS(Imperator Caesar) Iovinus pius felix Augustus restitutor rei publicae411–413Gegenkaiser in Gallien (durch Gundahar und Goar)
Sebastianus(Imperator Caesar) Sebastianus pius felix Augustus412–413Mitkaiser des Jovinus
Heraclianusunbekannt412–413Usurpator (?) in Africa
THEODOSIUS II.Flavius Theodosius nobilissimus puer
Imperator Caesar Flavius Theodosius perpetuus pius felix inclitus victor ac triumfator maximus semper Augustus
408–450Kaiser im Osten, Mitkaiser seit 402, 423 Alleinherrscher, 439 mit Arcadius II. (?); Regenten: Anthemius (bis 414), Pulcheria (414–416/423, 450)
Constantius III.Flavius Constantius
Imperator (Caesar Flavius) Constantius pius felix Augustus
421Mitkaiser des Honorius (Regent seit 417), gegen (?) Theodosius II.
JOHANNES(Imperator Caesar) Iohannes pius felix Augustus423–425Kaiser im Westen (durch Castinus?)
VALENTINIAN III.Flavius Placid(i)us Valentinianus nobilissimus Caesar
Imperator Caesar Flavius Placid(i)us Valentinianus pontifex inclitus, Germanicus inclitus Alamannicus inclitus (Francicus inclitus) Sarmaticus inclitus, tribunicia potestate XXX, imperator XXX, consul VIII perpetuus (pius felix) inclitus victor ac triumfator maximus semper Augustus pater patriae, proconsul
425–455Kaiser im Westen, Caesar seit 424 (gegen Johannes); Regenten: Galla Placidia (bis 437), Aetius (435–454); erkannte Geiserich und Rechiar als Regenten in Africa bzw. Hispanien an
Vortigernunbekannt426–441?Usurpator (?) in Britannien; Nachfolger: Ambrosius Aurelianus (?)
Pirrusunbekannt428Usurpator (?) in Italien
Tibattounbekannt435–437Usurpator (?) in Gallien
Basiliusunbekannt448–454?Usurpator (?) in Hispanien (durch Rechiar?)
MARKIAN(Flavius) Marcianus
Imperator Caesar Flavius Marcianus pontifex inclitus, Germanicus inclitus Sarmaticus inclitus Alamannicus inclitus Francicus inclitus, tribunicia potestate VII, imperator VII, consul I perpetuus (pius felix) inclitus victor ac triumfator maximus semper Augustus pater patriae, proconsul
450–457Kaiser im Osten (durch Pulcheria und Aspar, bis 452 gegen Valentinian III.), ab 456 Alleinherrscher
PETRONIUS MAXIMUSFlavius Petronius Maximus
(Imperator Caesar Flavius) Petronius Maximus pius felix Augustus
455Kaiser im Westen; Caesar: Palladius
AVITUS(Flavius) Eparchius Avitus
(Imperator Caesar Flavius) Eparchius Avitus perpetuus pius felix Augustus
455–456Kaiser im Westen (durch Theoderich II.)
Thrakische Dynastie
LEO I.(Flavius Valerius?) Leo
Imperator Caesar Flavius (novus) Leo perpetuus pius/piissimus (felix) victor ac triumfator maximus semper Augustus
457–474Kaiser im Osten (durch Aspar), 465–467 und 472–473 Alleinherrscher; Caesar: Patricius (469/70–471)
MAJORIAN(Flavius) Iulius Valerius Maiorianus
Imperator Caesar Flavius Iulius Valerius Maiorianus perpetuus pius felix Augustus
457–461Kaiser im Westen (durch Ricimer?), 457 nominell Caesar (?), kein Mitglied der Dynastie
Marcellusunbekannt457?Usurpator (?) in Gallien
LIBIUS SEVERUS(Flavius) Libius Severus
Imperator (Caesar Flavius) Libius Severus (perpetuus) pius felix Augustus
461–465Kaiser im Westen (durch Ricimer)
Aegidiusunbekannt461–464/65Usurpator (?) in Gallien; Nachfolger: Paulus (469?), Syagrius (bis 486/87)
ANTHEMIUSFlavius Procopius Anthemius (nobilissimus Caesar)
Imperator Caesar (Flavius) Procopius Anthemius (perpetuus) pius (felix victor) ac triumfator semper Augustus
467–472Kaiser im Westen, Caesar 467; Mitregent: Ricimer (bis 470/71)
Arvandusunbekannt468Usurpator (?) in Gallien (durch Eurich)
Romanusunbekannt470Usurpator (?) in Italien (durch Ricimer?)
OLYBRIUSFlavius Anicius Olybrius
(Imperator Caesar Flavius) Anicius Olybrius Augustus
472Kaiser im Westen (durch Ricimer und ?Geiserich), gegen Anthemius
GLYCERIUSImperator (Caesar) Glycerius felix pius Augustus473–474Kaiser im Westen (durch Gundobad)
LEO II.Flavius Leo Iunior nobilissimus Caesar
Imperator (Caesar Flavius) Leo Iunior perpetuus Augustus
474Kaiser im Osten, Mitkaiser seit 473, Caesar seit 472
IULIUS NEPOS(Flavius) Iulius Nepos
(Imperator Caesar Flavius) Iulius Nepos perpetuus pius felix Augustus
474–480Kaiser im Westen, Caesar (?) 474 (gegen Glycerius), Exil ab 475 in Dalmatien; erkannte Eurich als Regenten in Südgallien und Hispanien an
ROMULUS AUGUSTULUS(Imperator Caesar) Romulus A(u)gustus pius felix Augustus475–476Gegenkaiser im Westen (durch Orestes), von Odoaker abgesetzt
ZENOTarasis
Flavius Zeno
Imperator Caesar Flavius Zeno pius (felix/felicissimus) victor ac (perpetuus) triumfator maximus semper Augustus
474–491Kaiser im Osten, 474 Mitkaiser Leos II. und Regent, Exil 475–476 in Kilikien, ab 480 Alleinherrscher; Caesar: Leo (476–477/78)
BASILISCUSFlavius Basiliscus
Imperator Caesar Basiliscus pius (felix) victor ac (perpetuus) triumfator maximus semper Augustus
475–476Kaiser im Osten, gegen Zeno
MarcusMarcus nobilissimus Caesar
(Imperator Caesar) Marcus perpetuus Augustus
475–476Mitkaiser des Basiliscus, Caesar 475
HunerichHuniricus rex Vandalorum et Alanorum477–484beanspruchte kaiserähnliche Stellung in Africa
MarkianFlavius Marcianus479–480Usurpator in Konstantinopel und Galatien (484 in Kilikien durch Illus?)
Justasasunbekannt484?Gegenkönig in Palästina
LEONTIUS(Imperator Caesar) Leontius perpetuus Augustus484–488Gegenkaiser in Kilikien und Syrien (durch Illus und Verina)
Mastiesunbekannt484–494?Usurpator (?) in Numidien (gegen Hunerich und Gunthamund); Nachfolger (?): Masuna (508–535?, Mauretanien)
OdoakerFlavius Odovacer praecellentissimus rex490–493Usurpator in Italien (Regent seit 476/480); Caesar: Thela
ANASTASIUS I.Flavius Anastasius
Imperator Caesar Flavius Anastasius pontifex inclitus, Germanicus inclitus Alamannicus inclitus Francicus inclitus Sarmaticus inclitus, tribunici imperii XXVIII, consul III pius felix inclitus victor ac triumfator semper Augustus pater patriae, (proconsul?)
491–518durch Ariadne; erkannte Chlodwig und Sigismund als Regenten in Gallien an
LonginusFlavius Longinus491–492Usurpator in Konstantinopel; Nachfolger: Longinus, Athenodorus (beide bis 497, Isaurien)
TheoderichFlavius (Amalus) Theodericus
Flavius rex Theodericus pius princ(eps) i(nvictus/inclitus?) s(emper?) victor gentium
493–526Regent im Westen (Usurpator bis 497/98), 515–522/23 mit Eutharich; Nachfolger: Athalarich (bis 534; Regentin: Amalasuntha)
Burdunellusunbekannt496–497Usurpator in Hispanien (gegen Alarich II.); Nachfolger: Petrus (506)
VitalianFlavius Vitalianus513–515Usurpator (?) in Thrakien und Moesien; Vorgänger: Areobindus (512, Konstantinopel)
Justinianische Dynastie
JUSTIN I.(Flavius) Iustinus
Imperator Caesar (Flavius) Iustinus (Germanicus Alamannicus Francicus Sarmaticus) pius felix inclitus victor ac triumfator semper Augustus
518–527beseitigte Theocritus
JUSTINIAN I.(Flavius) Iustinianus (?)
Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus (nobilissimus Caesar)
Imperator Caesar Flavius Iustinianus Alamannicus Gothicus Francicus Germanicus Anticus Alanicus Vandalicus Africanus pius felix inclitus victor ac triumfator semper Augustus
527–565Mitkaiser 527, Caesar seit 525, mit Theodora (bis 548) und Germanus (550); setzte Gelimer und Witichis als Regenten in Africa bzw. Italien ab
JulianIulianus (Sabarides?)529Gegenkönig in Palästina
HypatiusFlavius Hypatius532Gegenkaiser in Konstantinopel, mit Pompeius
TheudebertTheodebertus (victor) rex magnus Francorum533–547/48beanspruchte kaiserähnliche Stellung in Gallien
Theodahad(Flavius) Theodahatus rex535–536beanspruchte kaiserähnliche Stellung in Italien
Stotzasunbekannt536–545Usurpator in Africa; Nachfolger: Guntarith (bis 546, mit Johannes)
JohannesIoannes Cottistis537Usurpator in Mesopotamien
TotilaBaduila rex541/42–552Usurpator in Italien; Vorgänger: Hildebad (540–541, nach Verzicht durch Belisar), Erarich (541); Nachfolger: Teja (552)
JUSTIN II.Flavius Iustinus
Imperator Caesar Flavius Iustinus (Iunior) fidelis in Christo mansuetus maximus benefactor/-ficus Alamannicus Gothicus Francicus Germanicus Anticus Alanicus Vandalicus Africanus pius felix inclitus victor ac triumfator semper Augustus
565–578beseitigte Justin; Regentin: Sophia (ab 573)
Leovigild(Flavius) Leovigildus inclitus pius (felix) rex victor572/73–586beanspruchte kaiserähnliche Stellung in Hispanien
TIBERIOS I. (II.)Flavius Tiberius novus Constantinus felicissimus Caesar
Imperator Caesar Flavius Tiberius novus Constantinus fidelis in Christo mansuetus maximus benefactor pacificus Alamannicus Gothicus Francicus Germanicus Anticus Alanicus Vandalicus Afric(an)us pius felix inclitus victor ac triumfator semper Augustus
578–582Mitkaiser 578, Caesar und Mitregent seit 574; Caesar: Germanus (582, Usurpator 602–603 und 605/607?)
MAURIKIOSFlavius novus Tiberius Mauricius felicissimus Caesar Alamannicus Gothicus Francicus Germanicus Anticus Alanicus Vandalicus Africanus
Imperator Caesar Flavius Mauricius novus Tiberius fidelis in Christo mansuetus maximus beneficus pacificus Alamannicus Gothicus (Francicus Germanicus) Anticus Alanicus Vandalicus Erulicus Gepidicus Afric(an)us pius felix inclitus victor ac triumfator semper Augustus
582–602582 Caesar und Mitkaiser; Caesar (?): Tiberios (ab 590?)
Abaskironunbekannt583–588?Usurpator (?) in Ägypten
AuthariFlavius rex Autharius584–590beanspruchte kaiserähnliche Stellung in Norditalien
Theodosius (III.)(Imperator Caesar Flavius) Theodosius perpetuus Augustus590–602
603(–611)
Mitkaiser des Maurikios, Caesar seit 587
(?) Gegenkaiser in Mesopotamien (durch Chosrau II. und Narses)
PHOKAS(Flavius) Focas
Imperator Caesar Flavius Focas (fidelis in Christo mansuetus maximus beneficus pacificus Alamannicus Gothicus Francicus Germanicus Anticus Alanicus Vandalicus Africanus Erulicus Gepidicus) pius felix inclitus victor ac triumfator semper Augustus
602–610gegen Maurikios, mit Domentiolus (ab 603/04) und Priscus (606/07), kein Mitglied der Dynastie
Herakleische Dynastie (Fortsetzung siehe Liste der byzantinischen Kaiser)
HERAKLEIOSFlavius Heraclius
Imperator Caesar Flavius Heraclius fidelis in Christo mansuetus maximus beneficus pacificus Alamannicus Gothicus Francicus Germanicus Anticus Alanicus Vandalicus Africanus Erulicus Gepidicus pius felix inclitus victor ac triumfator semper Augustus
610–641gegen Phokas (durch Herakleios Senior, Usurpator in Africa seit 608), ab 638 mit Heraklonas (Caesar seit 632); Caesares: Konstantin (617–631?), David (ab 638), Martinos (ab 639)
Comentiolusunbekannt610–611Usurpator (?) in Galatien
Konstantin III.Imperator Caesar Flavius Heraclius novus Constantinus fidelis in Christo (perpetuus) Augustus613–641Mitkaiser des Herakleios (641 Alleinherrscher; Caesar: Konstans II.)
JohannesIoannes Compsinus616–617Usurpator (?) in Süditalien
Eleutheriusunbekannt619–620Gegenkaiser in Italien
Vahanunbekannt636Usurpator (?) in Palästina
AthalarichIoannes Athalaricus637?Usurpator in Konstantinopel
PorträtNameVollständiger Name und TitulaturRegierungszeitAnmerkungen

Nachfolgestaaten

Ab den 630er Jahren erfolgte die rasche Expansion des arabischen Kalifenreiches, durch die das (Ost-)Römische Reich innerhalb weniger Jahrzehnte auf einen Rumpfteil beschränkt wurde. Es umfasste danach im Wesentlichen nur noch einen Teil des griechisch geprägten Kulturraums des alten Römischen Reiches. Dieser Zeitabschnitt am Ende der Antike markiert in der Geschichtswissenschaft den Übergang zwischen dem (Ost-)Römischen und dem Byzantinischen Kaiserreich, das bis 1204 und nochmals 1261–1453 bestand.

Den Titel eines römischen Kaisers beanspruchten seit dem frühen Mittelalter weitere Herrscher, beispielsweise:

Verweise auf die betreffenden Kaiserlisten finden sich unten oder unter dem Lemma Kaiser.

Siehe auch

Literatur

Weblinks

Commons: Liste der römischen Kaiser – Album mit Bildern