Ελεύθερη Πόλη του Ντάντσιχ
18°39′36″E / 54.40000°N 18.66000°E
Η Ελεύθερη Πόλη του Ντάντσιχ (γερμανικά: Freie Stadt Danzig, πολωνικά: Wolne Miasto Gdańsk, κασουβικά: Wòlny Gard Gduńsk) ήταν ημιαυτόνομη πόλη-κράτος η οποία υπήρξε από το 1920 έως το 1939, και αποτελούταν από το Ντάντσιχ (σημερινό Γκντανσκ) και σχεδόν 200 πόλεις και χωριά στις γύρω περιοχές. Δημιουργήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1920,[1][2] σύμφωνα με τους όρους του άρθρου 100 (11η παράγραφος του 3ου μέρους) της Συνθήκης των Βερσαλλιών που επικύρωνε το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
| Ελεύθερη Πόλη του Ντάντσιχ | |||
|---|---|---|---|
| 15 Νοεμβρίου 1920–1 Σεπτεμβρίου 1939 | |||
| |||
 | |||
| Χώρα | Ελεύθερη Πόλη του Ντάντσιχ | ||
| Πρωτεύουσα | Γκντανσκ | ||
| Γλώσσες | Γερμανικά και Πολωνικά | ||
| Θρησκεία | Λουθηρανισμός | ||
| Πολίτευμα | πολιτεία και κοινοβουλευτική δημοκρατία | ||
| Πληθυσμός | 366.730 | ||
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 54°24′0″N 18°39′36″E | ||
| δεδομένα () | |||
Η Ελεύθερη Πόλη περιλάμβανε την πόλη Ντάντσιχ και άλλες κοντινές πόλεις, χωριά και οικισμούς που κατοικούνταν κυρίως από Γερμανούς. Όπως όριζε η συνθήκη, η περιοχή θα παρέμενε χωρισμένη από τη μεταπολεμική Γερμανική Δημοκρατία και από την πρόσφατα ανεξάρτητη Δεύτερη Πολωνική Δημοκρατία, αλλά δεν ήταν κυρίαρχο κράτος.[3] Η Ελεύθερη Πόλη ήταν υπό την προστασία της Κοινωνίας των Εθνών και τέθηκε σε δεσμευτική τελωνειακή ένωση με την Πολωνία.
Στην Πολωνία δόθηκαν ορισμένα δικαιώματα σχετικά με την επικοινωνία, τους σιδηροδρόμους και τις λιμενικές εγκαταστάσεις της πόλης.[4] Η Ελεύθερη Πόλη δημιουργήθηκε για να δώσει στην Πολωνία πρόσβαση σε ένα μεγάλο λιμάνι.[5] Το 1938, ο πληθυσμός της Ελεύθερης Πόλης των 410.000 ήταν 98% Γερμανοί, 1% Πολωνοί και 1% άλλοι.[6][7][8] Στις εκλογές για τη Συντακτική Συνέλευση του 1920, το Πολωνικό Κόμμα έλαβε πάνω από 6% των ψήφων, αλλά το ποσοστό των ψήφων του αργότερα μειώθηκε σε περίπου 3%.
Το 1921, η Πολωνία άρχισε να αναπτύσσει την πόλη Γκντίνια, τότε μια μεσαίου μεγέθους πόλη αλιείας. Αυτό το εντελώς νέο λιμάνι βόρεια του Ντάντσιχ ιδρύθηκε στην περιοχή που απονεμήθηκε το 1919, τον λεγόμενο Πολωνικό Διάδρομο. Μέχρι το 1933, το εμπόριο που περνούσε από τη Γκντίνια ξεπέρασε αυτό του Ντάντσιχ.[6] Παρά το γεγονός αυτό, η Πολωνία αρνήθηκε να εγκαταλείψει το εμπόριο και άλλα δικαιώματα που της απονεμήθηκαν, αποξενώνοντας περαιτέρω τους κατοίκους του Ντάντσιχ.
Μέχρι το 1936, η γερουσία της πόλης είχε την πλειοψηφία των ντόπιων Ναζί και η κινητοποίηση για την επανένταξη στη Γερμανία εντάθηκε.[9] Πολλοί Εβραίοι διέφυγαν από τον γερμανικό αντισημιτισμό, τις διώξεις και την καταπίεση. Μετά τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία το 1939, οι Ναζί κατάργησαν την Ελεύθερη Πόλη και ενσωμάτωσαν την περιοχή στο νεοσύστατο Ράιχσγκαου Ντάντσιχ-Δυτικής Πρωσίας. Οι Ναζί κατέταξαν τους Πολωνούς και τους Εβραίους που ζούσαν στην πόλη ως υπάνθρωπους, υποβάλλοντάς τους σε διακρίσεις, καταναγκαστική εργασία και εξόντωση. Πολλοί στάλθηκαν στον θάνατο σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, συμπεριλαμβανομένου του κοντινού Στούτχοφ (τώρα Στουτόβο, Πολωνία).[10]
Κατά τη διάρκεια της κατάκτησης της πόλης από τον Κόκκινο Στρατό, τους πρώτους μήνες του 1945, ένας σημαντικός αριθμός πολιτών τράπηκε σε φυγή ή σκοτώθηκε. Το 1945, η πόλη έγινε επίσημα μέρος της Πολωνίας σύμφωνα με τη Συμφωνία του Πότσνταμ. Την περίοδο αμέσως μετά τον πόλεμο, πολλοί επιζώντες Γερμανοί εκδιώχθηκαν στη Δυτική ή Ανατολική Γερμανία, ενώ μέλη της προπολεμικής πολωνικής εθοτνικής μειονότητας άρχισαν να επιστρέφουν και νέοι Πολωνοί έποικοι άρχισαν να έρχονται. Το Γκντανσκ υπέστη σοβαρή μείωση πληθυσμού από αυτά τα γεγονότα και δεν ανέκαμψε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950.
Δημιουργία
| Η ενότητα αυτή είναι κενή, ανεπαρκώς ανεπτυγμένη ή ανολοκλήρωτη. Η βοήθειά σας είναι καλοδεχούμενη! |
Πληθυσμός
Ο πληθυσμός της Ελεύθερης Πόλης αυξήθηκε από 357.000 κατοίκους το 1919 σε 408.000 το 1929. Σύμφωνα με την επίσημη απογραφή, το 95% ήταν Γερμανοί,[11] με τους υπόλοιπους κυρίως είτε Κασούβιους είτε Πολωνούς. Σύμφωνα με τον Ε. Τσιέσλακ, τα μητρώα πληθυσμού της Ελεύθερης Πόλης δείχνουν ότι το 1929 ο πολωνικός πληθυσμός αριθμούσε 35.000, ή το 9,5% του πληθυσμού.[12]
Ο Χένρικ Στένπνιακ υπολογίζει ότι ο πολωνικός πληθυσμός το 1929 ήταν περίπου 22.000, ή περίπου το 6% του πληθυσμού, αυξανόμενος σε περίπου 13% τη δεκαετία του 1930.[7] Με βάση τα εκτιμώμενα πρότυπα ψηφοφορίας (σύμφωνα με τον Στένπνιακ πολλοί Πολωνοί ψήφισαν για το Καθολικό Κόμμα του Κέντρου αντί για πολωνικά κόμματα), ο Στένπνιακ υπολογίζει ότι ο αριθμός των Πολωνών στην πόλη ήταν 25–30% των Καθολικών που ζούσαν σε αυτήν ή περίπου 30–36 χιλιάδες άτομα.[13] Συμπεριλαμβανομένων περίπου 4.000 Πολωνών υπηκόων που ήταν εγγεγραμμένοι στην πόλη, ο Στένπνιακ υπολόγισε τον πολωνικό πληθυσμό στο 9,4–11% του πληθυσμού.[13] Αντίθετα, ο Στέφαν Σαμέρσκι εκτιμά ότι περίπου το 10 τοις εκατό των 130.000 Καθολικών ήταν Πολωνοί.[14] Ο Άντζεϊ Ντζιτσίμσκι εκτιμά ότι ο πολωνικός πληθυσμός στα τέλη της δεκαετίας του '30 έφτασε το 20% (συμπεριλαμβανομένων των Πολωνών που έφτασαν μετά τον πόλεμο).[15]
Η Συνθήκη των Βερσαλλιών απαιτούσε το νεοσύστατο κράτος να έχει τη δική του υπηκοότητα, με βάση την κατοικία. Οι Γερμανοί κάτοικοι έχασαν τη γερμανική υπηκοότητα με τη δημιουργία της Ελεύθερης Πόλης, αλλά τους δόθηκε το δικαίωμα να την αποκτήσουν εκ νέου εντός των δύο πρώτων ετών από την ύπαρξη του κράτους. Όποιος επιθυμούσε τη γερμανική υπηκοότητα έπρεπε να εγκαταλείψει την περιουσία του και να κατοικήσει εκτός της περιοχής του Ελεύθερου Κράτους του Ντάντσιχ στις υπόλοιπες περιοχές της Γερμανίας.[4]
| Εθνικότητα | Γερμανοί | Γερμανοί και Πολωνοί | Πολωνοί, Κασούβιοι και Μαζούριοι | Ρώσοι, Ουκρανοί | Εβραίοι | Αταξινόμητοι | Σύνολο |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ντάντσιχ | 327.827 | 1.108 | 6.788 | 99 | 22 | 77 | 335.921 |
| Εκτός Ντάντσιχ | 20.666 | 521 | 5.239 | 2.529 | 580 | 1.274 | 30.809 |
| Σύνολο | 348.493 | 1,629 | 12.027 | 2.628 | 602 | 1.351 | 366.730 |
| Ποσοστό | 95,03% | 0,44% | 3,28% | 0,72% | 0,16% | 0,37% | 100,00% |
Παραπομπές
Περαιτέρω ανάγνωση
- Clark, Elizabeth Morrow (1997). «The Free City of Danzig: Borderland, Hansestadt or Social Democracy?». The Polish Review 42 (3): 259–276. https://archive.org/details/sim_polish-review_1997_42_3/page/259. - Διαθέσιμο στο JSTOR
- Tadeusz Maciejewski and Maja Maciejewska-Szałas. 2019. "Constitutional Systems of Free European States (1918–1939)." in Modernisation, National Identity and Legal Instrumentalism. Brill.
- Olzewska, Izabela (2013). «Cultural Identity of Citizens of Gdańsk from an Ethnolinguistic Perspective on the Basis of Chosen Texts of the Free City of Danzig». Colloquia Humanistica (Institute of Slavic Studies, Πολωνική Ακαδημία Επιστημών) (2): 133–157. doi:. https://ispan.waw.pl/journals/index.php/ch/article/view/ch.2013.007. - Polish abstract title: "Tożsamości kulturowa gdańszczan w ujęciu etnolingwistycznym na przykładzie wybranych tekstów publicystycznych Wolnego Miasta Gdańska "
- Stilke, George. «A Short Guide through the Free City of Danzig». - στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Πομερανίας (πολωνικά: Pomorska Biblioteka Cyfrowa, γερμανικά: Pommern Digitale Bibliothek)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Extensive Prussian/ Danzig Historical Materials Αρχειοθετήθηκε 2014-09-14 στο Wayback Machine. (κυρίως στα γερμανικά)
- Χάρτης της Ελεύθερης Πόλης
- Ιστορία της εβραϊκής κοινότητας
- Ιστορία του Γκντανσκ/Ντάντσιχ
- Danzig Online
- Ιστορία του Γκντανσκ
- Celebration of Gdańsk's centenary in 1997
- Ιστορία και παραίσθηση, Wanderlust, Salon.com, 5 Ιανουαρίου 1998.
- The power of Gdansk στο Wayback Machine (αρχειοθετήθηκε September 30, 2007)
- 1933 Danzig passport, από το passportland.com.
- First hand account of growing up in Danzig in the 1930s, video interview.