Cidade Libre de Danzig

A cidade obtivo a condición de Estado semiautónomo con Napoleón I, en 1807 (República de Danzig).

Despois do Congreso de Viena, en 1815, a cidade volveu ser integrada en Prusia.

En 1920, tras o Tratado de Versalles, Danzig recuperou a súa antiga autonomía, aínda que baixo o control de Polonia e da Sociedade de Nacións.

De acordo coa convención entre Danzig e Polonia, celebrada en 1920:

De conformidade coas disposicións da Convención, Polonia será a nación responsábel da dirección dos asuntos estranxeiros e de protexer os intereses dos cidadáns da Cidade Libre de Dánzig no estranxeiro, celebrar acordos internacionais en nome da Cidade Libre, e acordar as obrigas externas de préstamos pola cidade libre, e un rexistro dos buques que enarboraran pavillón de Danzig.

O territorio da cidade libre pertencía á Segunda República de Polonia para o control aduaneiro, que se levou a cabo por funcionarios de aduanas polacos na fronteira Polonia-Danzig, na de Alemaña-Danzig, e na aduana do mar. Polonia asegurábase o dereito de exportación directa e importación de mercadorías polo porto de Danzig, mantendo o seu propio servizo Postal, de Teléfonos e Telégrafos. Polonia era dona do ferrocarril na cidade libre (excepto os tranvías).^[3]

Estableceuse un Consello mixto de Navegación e para o goberno do porto de Danzig (con paridade de ambas as partes, cinco representantes de cada unha delas e o presidente designado de forma conxunta polo goberno polaco e as autoridades da Cidade Libre de Danzig), para a xestión dos portos respectivos, as instalacións portuarias e a liberdade de navegación no Vístula.

Ao finalizar a primeira guerra mundial en 1919, a cidade de Danzig convertérase nun centro de disputas territoriais.

Por un lado, Alemaña reclamaba o territorio pola súa numerosa poboación de orixe alemá e, por outro, Polonia reclamaba a cidade por ser a súa única vía de acceso ao mar Báltico.

A súa orixe legal encóntrase na sinatura do Tratado de Versalles (artigos 100-108), no cal se establecía o seguinte:

• A cidade de Danzig non se constitúe como Estado, senón como cidade internacional libre, baixo a protección exterior de Polonia (que a representa internacionalmente e se ocupa da súa defensa exterior) segundo o Tratado Polaco-Danzig de 1920 asegurado pola Sociedade de Nacións.
• Contaba cunan Constitución elaborada en 1922, a cal estaba garantida pola Sociedade de Nacións, que conformaban un Senado e unha Dieta.
• No referente a Polonia, a cidade de Danzig debía garantir aos buques polacos un trato de igualdade; máis adiante, o 13 de agosto de 1932 e o 18 de setembro de 1933, estableceuse unha regulación para os buques de guerra polacos.
• Danzig e Polonia constituían unha unión aduaneira.
• Os ferrocarrís da cidade libre estaban asegurados para o uso polaco.
• Danzig era unha zona franca, administrada por un Consello do Porto, composto por comisarios de ambos os lugares.
• Diplomaticamente, Danzig non posuía ningún dereito activo de legación e o representante polaco era cualificado como Comisario Xeral, con residencia en Danzig. As relacións diplomáticas que involucrasen á cidade libre estaban baixo a dirección de Polonia previo acordo con Danzig.
• A Sociedade de Nacións estaba a cargo da protección da cidade.^[3]

Nacionalidades

A poboación da cidade libre creceu desde 357.000 habitantes (1919) a 408.000 en 1929; de acordo co censo oficial, o 95 % eran alemáns,^[4] e o resto eran maioritariamente caxubios ou polacos. De acordo con E. Cieślak, os rexistros da poboación da cidade libre amosan que en 1929 a poboación polaca estimábase en 35.000 individuos, un 9,5 % da poboación.^[5]

Henryk Stępniak estima que en 1929 a poboación polaca era de ao redor de 22.000 persoas, sobre o 6 % da poboación, incrementándose até ao redor do 13 % nos anos 1930.^[6] Baseandose en estimacións de voto (de acordo con Stępniak moitos polacos votaton ao católico Zentrumspartei alemán e non a partidos polacos), Stępniak estima o número de polacos na cidade entre o 25 e o 30 % dos católicos que vivían nela, ao redor do 30 ou 36 mil persoas.^[7] Incluíndo ao redor dos 4.000 cidadáns polacos que estaban rexistrados na cidade, Stępniak estima que a poboación polaca era do 9,4 ao 11 % da poboación.^[7] Porén, Stefan Samerski estima que ao redor do 10 % dos 130.000 católicos eran polacos.^[8] Andrzej Drzycimski estima que a poboación polaca a finais dos anos 30 alcanzaba o 20 % (incluíndo os polacos que chegaron despois da guerra).^[9]

O Tratado de Versalles requiría que o novo Estado tivera a súa cidadanía, baseada na residencia. Os habitantes alemáns perderon a súa cidadanía cos creación da Cidade Libre, pero conseguiron o dereito a recuperala ao cabo de dous anos de existencia do Estado. Ningún alemán que non renunciara á cidadanía alemá foi privado das súas propiedades nin obrigado a vivir fóra da Cidade Libre de Danzig.^[3]

Relixión

En 1924, o 54,7 % da poboación era protestante (220.731 persoas, a maioría luteranos dentro da Igrexa Evanxélica da antiga Prusia), 34,5 % eran católicos (140.797 persoas) e o 2,4 % xudeus (9.239 persoas). Outros protestantes incluían 5.604 mennonitas, 1.934 calvinistas (reformados), 1.093 baptistas, 410 da Relixión Libre (humanistas), así como 2.129 disidentes, 1.394 fieis doutras relixións e denominacións e 664 non relixiosos.^[12][13] A comunidade xudía creceu desde 2.717 individuos en 1910 a 7.282 en 1927, e 10.448 en 1929, a maioría emigrantes de Polonia e Rusia, onde a discriminación era intensa e onde se viron sometidos a pogroms.^[14]

Altos Comisionados da Sociedade de Nacións

A diferenza dos Mandatos, que foron confiados aos países membros, a Cidade Libre de Danzig (como o Territorio do Sarre)^[15] permaneceu directamente baixo a autoridade da Sociedade de Nacións. Representantes de diversos países asumiron o papel de Alto Comisionado:^[16]

A Sociedade de Nacións negouse a permitir que a Cidade-estado utilizara o termo de cidade hanseática como parte do seu nome oficial; esta pretensión refírese a que a cidade fora durante moitísimos anos membro da Liga Hanseática.

Goberno

A cidade libre foi gobernada polo Senado da Cidad Libre de Danzig, que era elixido pol Parlamento (Volkstag) para unha lexislatura de catro anos. O idioma oficial era o alemán,^[18] aínda que o uso do polaco foi garantido pola lei.^[10][19] Os partidos políticos na cidade libre correspondíanse cos partidos políticos na Alemaña de Weimar; os partidos máis influentes na década de 1920 foron o conservador Partido Nacional-Popular Alemán (DNVP), o partido Sociademócrata da Cidade Libre de Danzig e o católico Partido do Centro (Zentrum). Un partido comunista foi fundado en 1921 coas súas orixes na Liga Espartaquista e o partido comunista de Prusia oriental (provincia da que a cidade de Danzig era a capital). Varios partidos liberais e asociacións de votantes libres tamén existiron, e corncorreron ás eleccións con éxito variábel. Un partido polaco representou á minoría polaca e recibira entre o 3 % (1933) e o 6 % (1920) dos votos (en total, 4.358 votos en 1933 e 9.321 votos en 1920).[31]

A "crise de Danzig" precedeu inmediatamente á segunda guerra mundial. Foi a última reivindicación irredentista que Adolf Hitler exixiu tras conseguir a remilitarización de Renania e a anexión de Austria (Anschluss) e os Sudetes de Checoslovaquia. A crise comeza en abril de 1939, momento elixido polo Führer para pronunciar un discurso no Reichstag no que exixía a restitución da soberanía alemá sobre Danzig, así como un ferrocarril e unha estrada extraterritoriais que cruzaran o chamado corredor polaco (que separaba a Prusia oriental do resto do territorio alemán desde o final da primeira guerra mundial como consecuencia do Tratado de Versalles).

Na madrugada do 1 de setembro de 1939, tras a negativa do goberno polaco de atender as demandas de Alemaña e da poboación alemá de Danzig, o acoirazado alemán SMS Schleswig-Holstein deu inicio á segunda guerra mundial bombardeando o forte polaco de Westerplatte nas costas do mar Báltico.^[20] Un día despois, o goberno de Danzig pediu a súa anexión á Alemaña nazi baixo o lema hitleriano Danzig ist eine Deutsche Stadt und will zu Deutschland gehören (Danzig é unha cidade alemá e quere pertencer a Alemaña). Uns 10.000 polacos foron asasinados na primeira semana de ocupación^{[Cómpre referencia]}.

Contra o final da guerra, en 1945, un 90 % da cidade quedara destruída polos combates. O Exército vermello entrou en Danzig o 30 de marzo de 1945. Daquela, cerca do 90 % da poboación fuxira ou morrera, sendo digna de recordar a traxedia do transatlántico Wilhelm Gustloff.

A cidade foi cedida definitivamente a Polonia tras a Conferencia de Potsdam.

En 1947, uns 126.472 alemáns foron expulsados de Gdaṅsk e 101.873 polacos da Polonia Central e outros 26.629 da Polonia Oriental, obrigados a trasladarse á cidade polos soviéticos, que anexionaran estes territorios á URSS.^{[Cómpre referencia]}.

Bibliografía

• Mason, John Brown (1946): The Danzig Dilemma: a study in peacemaking by compromise. Stanford, California (USA): Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-2444-9. Lectura parcial

Outros artigos

• República de Cracovia

Ligazóns externas

• Dánzig Online