Κοπτικό αλφάβητο

Το αλφάβητο χρονολογείται από την ελληνιστική περίοδο της δυναστείας των Πτολεμαίων στην Αίγυπτο, όπου χρησιμοποιούνταν ελληνικοί χαρακτήρες για τη μεταγραφή των κειμένων της δημοτικής αιγυπτιακής γλώσσας, η οποία έως τότε χρησιμοποιούσε τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Τα πρώτα κείμενα που γράφτηκαν με χρήση των ελληνικών χαρακτήρων είναι στη μορφή της παλαιάς κοπτικής γραφής. Με την επικράτηση του χριστιανισμού στην Αίγυπτο, η γνώση των αιγυπτιακών ιερογλυφικών εξασθένησε ενώ οι ελληνικοί χαρακτήρες ήταν πολύ περισσότερο διαδεδομένοι καθώς και σε χρήση από την εκκλησία. Κατά τον 4ο αιώνα η χρήση του κοπτικού αλφάβητου καθιερώθηκε, ιδιαίτερα στη σαχιδική διάλεκτο.^[2]

Η Κοπτική ορθόδοξη εκκλησία συνεχίζει να έχει τα γραπτά της και το τελετουργικό της στην κοπτική γλώσσα, αλλά εκτός της εκκλησίας η χρήση των κοπτικών είναι σπάνια.^[3]

Μια παραλλαγή των κοπτικών είναι η γλώσσα των παλαιών Νουβικών, γλώσσα της Νειλοσαχαρικής οικογένειας, η οποία χρησιμοποιεί στρογγυλόσχημη γραφή ελληνικών χαρακτήρων με στοιχεία από κοπτικούς και μεροϊτικούς χαρακτήρες.^[4][5]

Το κοπτικό αλφάβητο ήταν το πρώτο αιγυπτιακό σύστημα γραφής με χρήση φωνήεντων, και είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την αποκρυπτογράφηση των αρχαιότερων Αιγυπτιακών κειμένων, καθώς 7 από τα 30/31 συνολικά γράμματα έχουν καθαρά αιγυπτιακή προέλευση από την δημοτική.^[6][7]

Μερικές αιγυπτιακές συλλαβές ενώ προφέρονται δεν έχουν φωνήεντα. Στην σαχιδική διάλεκτο αυτές γράφονταν με χρήση ειδικών τονικών σημείων, όπως μια γραμμή πάνω από ολόκληρη την συλλαβή, ή την χρήση αποστρόφων ως διαχωριστικού μεταξύ των λέξεων για την σημείωση των κλιτικών μορφημάτων, μια λειτουργία ιδεογραμμάτων της λογογραφικής αιγυπτιακής. Άλλες λέξεις χρησιμοποιούν διαλυτικά (¨) πάνω από τα γράμματα για να δείξουν πως ξεκινά νέα συλλαβή, και άλλες περισπωμένη (~) για τον ίδιο σκοπό.^[7]

Οι χαρακτήρες όπως παρακάτω:^[3]

Κεφαλαία μορφή	Πεζή μορφή	Προφορά (Ελλ. / ΔΦΑ)	Ονομασία	Ελληνικό αντίστοιχο	Αριθμητική τιμή
		α / [[a, ʕ]]	Άλφα	Α, α	1
		μπ ή β / [[β~v]]	Βήτα	Β, β	2
		γκ / [[ɡ]]	Γκάμα	Γ, γ	3
		ντ / [[d]]	Ντέλτα	Δ, δ	4
		ι ή ε / [[i, e]][σημείωση 1]	Ι	Ε, ε	5
		–	Σο	Ϛ, ϛ (στίγμα)	6
		ζ / [[z]]	Ζήτα	Ζ, ζ	7
		ῆ / ε [[eː]]	Ήτα	Η, η	8
		τ ή θ / / [[tʰ]]	Θήτα	Θ, θ	9
		ι / [[iː~j]]	Ιώτα	Ι, ι	10
		κ / [[k]]	Κάππα	Κ, κ	20
		l [[l]]	Λάμντα	Λ, λ	30
		μ / [[m]]	Με	Μ, μ	40
		ν / [[n]]	Νε	Ν, ν	50
		ξ / ks	Έξι	Ξ, ξ	60
		ο / [[o]]	Ο	Ο, ο	70
		π / [[p]]	Πι	Π, π	80
		ρ / [[r]]	Ρο	Ρ, ρ	100
		σ /s [[s]]	Σίμα	Σ, σ, ς	200
		τ / [[t]]	Τάου	Τ, τ	300
		ου / [[uː]][σημείωση 2]	Ύψιλον	Υ, υ	400
		φ / [[pʰ]]	Φι	Φ, φ	500
		χ / [[kʰ]]	Χι	Χ, χ	600
		ψ	Έψι	Ψ, ψ	700
		ω / [[oː]]	Ου	Ω, ω	800
		τσ / [[ʃ]]	Σέι	-	-
		φ / [[f]]	Φέι	Ϙ, ϙ (κόππα, ως αριθμός)	90
		χ / [[x]]	Χέι	-	-
		χ / [[h, ħ]]	Χόρι	-	-
		τζ / [[dʒ]]	Τζάντζα	-	-
		κ ή τσ [[kʲ, tʃ]][σημείωση 3]	Τσίμα	Ϙ, ϙ (κόππα, ως γραφή)	-
		τι ή ντε / [[ti, de]][σημείωση 4]	Τι / Ντε	-	-
		-	Ψις νσε [σημείωση 5]	-	900

Χαρακτήρες από τα δημοτικά αιγυπτιακά ιερογλυφικά

Ιερογλυφικά		Δημοτική		Κοπτική
	→		→	Ϣ š
	→		→	Ϥ f
	→		→	Ϧ x
	→		→	Ϩ h
	→		→	Ϫ [dʒ]
	→		→	Ϭ q
	→		→	Ϯ ti

Στο σύστημα κωδικοποίησης Unicode, οι περισσότεροι κοπτικοί χαρακτήρες είχαν την ίδια τιμή με τους ελληνικούς, ωστόσο από την έκδοση 4.1 του 2005 οι κοπτικοί χαρακτήρες έχουν πλέον τις δικές τους ξεχωριστές τιμές (εύρος τιμών από U+2C80 έως U+2CFF). Οι περισσότερες συμβολοσειρές στα κύρια λειτουργικά συστήματα χρησιμοποιούν γραμματοσειρές βυζαντινής υφολογίας.

Στο έυρος τιμών των ελληνικών χαρακτήρων περιλαμβάνονται και 7 κοπτικοί (U+03E2 έως U+03EF) οι οποίοι προέρχονται από την αιγυπτιακή δημοτική.

• Κουσούλης, Παναγιώτης, Εισαγωγή στην αρχαία αιγυπτιακή γλώσσα και γραφή, Εκδόσεις Κάλλιπος, ISBN 978-960-603-325-4

• Quaegebeur, Jan. 1982. "De la préhistoire de l'écriture copte." Orientalia lovaniensia analecta 13:125–136.
• Kasser, Rodolphe. 1991. "Alphabet in Coptic, Greek". In The Coptic Encyclopedia, Aziz S. Atiya. New York: Macmillan Publishing Company, Volume 8. 30–32.
• Kasser, Rodolphe. 1991. "Alphabets, Coptic". In The Coptic Encyclopedia, edited by Aziz S. Atiya. New York: Macmillan Publishing Company, Volume 8. 32–41.
• Kasser, Rodolphe. 1991. "Alphabets, Old Coptic". In The Coptic Encyclopedia, edited by Aziz S. Atiya. New York: Macmillan Publishing Company, Volume 8. 41–45.
• Wolfgang Kosack: Koptisches Handlexikon des Bohairischen. Koptisch - Deutsch - Arabisch. Verlag Christoph Brunner, Basel 2013, ISBN 978-3-9524018-9-7.

• Κοπτική γλώσσα

• Κοπτική φωνολογία - copticsounds.wordpress.com
• Κοπτική φωνολογία σε σύγκριση με τα αρχαία και σύγχρονα ελληνικά- yearsandmiles.com
• Το κοπτικό αλφάβητο - omniglot.com