Σιλέσιοι

Τα αρχαιολογικά ευρήματα του 20ου αιώνα στη Σιλεσία επιβεβαιώνουν την ύπαρξη πρώιμου οικισμού που κατοικούνταν από κελτικές φυλές.^[16]

Μέχρι τον 2ο αιώνα, ορισμένα μέρη της Σιλεσίας κατοικούνταν από Κέλτες Βόιους, προκατόχους των κρατών της Βοημίας και της Βαυαρίας και στη συνέχεια μέχρι τον 5ο αιώνα, από τους Γερμανούς Σιλίγγιους, μια φυλή των Βανδάλων, που μετακινήθηκαν νότια και δυτικά για να εισβάλουν στην Ανδαλουσία. Η Σιλεσία παρέμεινε ερημωμένη μέχρι τη δεύτερη φάση της μεταναστευτικής περιόδου.

Οι Σλάβοι, κυρίως Λευκοί Κροάτες, εισήλθαν στην ερημωμένη περιοχή της Σιλεσίας το πρώτο μισό του 6ου αιώνα. Τα σλαβικά εδάφη είχαν εγκαταλειφθεί ως επί το πλείστον, επειδή οι κελτικές και γερμανικές φυλές που ζούσαν εκεί πριν είχαν μετακομίσει δυτικά.^[17] Χρονολογικά, η πρώτη ομάδα των Σλάβων ήταν αυτοί που έμειναν δίπλα στον ποταμό Δνείπερο, η δεύτερη ήταν οι Σλάβοι τύπου Σούκοφ-Ντζιντζίτσε, και η τελευταία ομάδα ήταν οι Άβαροι-Σλάβοι από τις όχθες του ποταμού Δούναβη.^[18] Στις αρχές του 9ου αιώνα ο οικισμός σταθεροποιήθηκε. Οι ντόπιοι Δυτικοί Σλάβοι άρχισαν να στήνουν μια σειρά από αμυντικά συστήματα, όπως τα Σιλεσικά Χαρακώματα και τα Σιλεσικά Τείχη για να τους προστατεύουν από τους εισβολείς. Τα βορειοανατολικά σύνορα με τους Δυτικούς Πολάνους δεν ενισχύθηκαν, λόγω του κοινού πολιτισμού και γλώσσας τους.^[19]

Ο Βαυαρός γεωγράφος του 9ου αιώνα καταγράφει τα ονόματα των φυλών των Οπολάνων, των Δαδοσεσάνων, των Γκολενσίζων, των Λουπίγλαων και των Σιλέσιων. Το Έγγραφο της Πράγας του 1086, το οποίο πιστεύεται ότι τεκμηριώνει τους οικισμούς του 10ου αιώνα,^[19] αναφέρει επίσης τις φυλές Μπομπζάνοι και Τσεμποβιανοί. Μεταγενέστερες πηγές ταξινόμησαν αυτές τις φυλές ως σιλεσικές φυλές, οι οποίες επίσης ταξινομήθηκαν από κοινού ως μέρος των πολωνικών φυλών.^{[20][21][22][23]} Ο λόγος για αυτή την κατάταξη ήταν η «θεμελιωδώς κοινή κουλτούρα και γλώσσα» των φυλών των Σιλέσιων, Πολάνων, Μασόβιων, Βιστούλων και Πομεράνιων ότι «ήταν πολύ πιο στενά συνδεδεμένοι μεταξύ τους από ότι ήταν οι γερμανικές φυλές».^[24]

Σύμφωνα με το Προοπτικές της Εθνότητας, που γράφτηκε από τον ανθρωπολόγο Β.Ι. Κοζλόφ και επιμελήθηκε ο Ρ. Χόλομαν, οι σιλεσικές φυλές, μαζί με άλλες πολωνικές φυλές, σχημάτισαν αυτό που σήμερα είναι πολωνική εθνότητα και πολιτισμός. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται εθνοτική ενοποίηση, κατά την οποία πολλές εθνοτικές κοινότητες της ίδιας καταγωγής και συγγενικών γλωσσών συγχωνεύονται σε μία.^[21]

Μεσαίωνας

Οι Σιλέσιοι ζούσαν στην περιοχή που έγινε μέρος της Μεγάλης Μοραβίας το 875. Αργότερα, το 990, δημιουργήθηκε το πρώτο πολωνικό κράτος από τον Δούκα Μιέσκο Α΄ της Πολωνίας, και στη συνέχεια επεκτάθηκε από τον Βασιλιά Μπολέσλαφ Α΄ το Γενναίο στις αρχές του 11ου αιώνα. Ίδρυσε την Επισκοπή του Βρότσουαφ στην Κάτω Σιλεσία το έτος 1.000.

Στο Μεσαίωνα, κυριαρχούσαν οι σλαβικές φυλετικές συνομοσπονδίες και στη συνέχεια τα σλαβικά κράτη. Η Σιλεσία ήταν μέρος της Μεγάλης Μοραβίας, στη συνέχεια του Βασιλείου της Βοημίας και τελικά της μοναρχίας των Πιάστ της Πολωνίας. Οι φυλετικές διαφορές άρχισαν να εξαφανίζονται μετά την εδραίωση της Πολωνίας τον 10ο και 11ο αιώνα. Οι κύριοι παράγοντες αυτής της διαδικασίας ήταν η εγκαθίδρυση μιας ενιαίας μοναρχίας που κυριαρχούσε σε όλες τις πολωνικές φυλές, καθώς και η δημιουργία μιας ξεχωριστής εκκλησιαστικής οργάνωσης εντός των ορίων του νεοσύστατου πολωνικού κράτους.^[25] Τα ονόματα των μικρότερων φυλών εξαφανίστηκαν από τα ιστορικά αρχεία, καθώς και τα ονόματα ορισμένων επιφανών φυλών. Ωστόσο, σε ορισμένα σημεία, τα ονόματα των σημαντικότερων φυλών μετατράπηκαν σε ονόματα που εκπροσωπούσαν το σύνολο της περιοχής, όπως Μασόβιοι για τη Μασοβία, και Σιλέσιοι για Σιλεσία. Ως αποτέλεσμα του κατακερματισμού της Πολωνίας, ορισμένες από αυτές τις περιοχές χωρίστηκαν και πάλι σε μικρότερες οντότητες, όπως η διαίρεση της Σιλεσίας σε Κάτω Σιλεσία και Άνω Σιλεσία. Ωστόσο, η φυλετική εποχή είχε ήδη τελειώσει, και αυτές οι διαιρέσεις αντανακλούσαν μόνο πολιτικές υποδιαιρέσεις του Πολωνικού Βασιλείου.^[26] Εντός της Πολωνίας, από το 1177 και μετά, η Σιλεσία χωρίστηκε σε πολλά μικρότερα δουκάτα. Το 1178, τμήματα του Δουκάτου της Κρακοβίας γύρω από το Μπίτομ, το Οσφιέντσιμ, το Χσάνουφ και το Σιέβιες μεταφέρθηκαν στον οίκος των Πιαστ-Σιλεσίας, αν και ο πληθυσμός τους ήταν Βιστούλοι και όχι σιλεσικής καταγωγής.^[27] Τμήματα αυτών των εδαφών αγοράστηκαν από τους Πολωνούς βασιλείς το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα, αλλά η περιοχή Μπίτομ παρέμεινε στην κατοχή των Πιαστ της Σιλεσίας, παρόλο που παρέμεινε μέρος της Επισκοπής της Κρακοβίας.^[27] Μεταξύ 1327 και 1348, τα δουκάτα της Σιλεσίας περιήλθαν στην επικυριαρχία του Στέμματος της Βοημίας, το οποίο στη συνέχεια πέρασε στη Μοναρχία των Αψβούργων της Αυστρίας το 1526.

Ξεκινώντας τον 13ο αιώνα, η Σλαβική Σιλεσία άρχισε να εποικίζεται από Γερμανούς από διάφορα μέρη της Γερμανίας, συμπεριλαμβανομένης της Πρωσίας και της Αυστρίας. Αυτό οδήγησε σε αλλαγές στην εθνοτική δομή της επαρχίας. Κατά τον Μεσαίωνα, διάφορες γερμανικές διάλεκτοι των νέων αποίκων άρχισαν να χρησιμοποιούνται ευρέως σε όλη την Κάτω Σιλεσία και σε ορισμένες πόλεις της Άνω Σιλεσίας. Ωστόσο, μετά την εποχή του γερμανικού αποικισμού, η πολωνική γλώσσα εξακολουθούσε να κυριαρχεί στην Άνω Σιλεσία και σε τμήματα της Κάτω και Μέσης Σιλεσίας, βόρεια του ποταμού Όντερ. Οι Γερμανοί κυριαρχούσαν συνήθως στις μεγάλες πόλεις και οι Πολωνοί ζούσαν κυρίως σε αγροτικές περιοχές. Αυτό απαιτούσε από τις πρωσικές αρχές να εκδίδουν επίσημα έγγραφα στα πολωνικά ή στα γερμανικά και τα πολωνικά. Οι πολωνόφωνες περιοχές της Κάτω και Μέσης Σιλεσίας, που συνήθως ονομάζονταν πολωνική πλευρά μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, γερμανοποιήθηκαν κυρίως τον 18ο και 19ο αιώνα, εκτός από ορισμένες περιοχές κατά μήκος των βορειοανατολικών συνόρων.^[28][29]

Σύγχρονη ιστορία

Το 1742, το μεγαλύτερο μέρος της Σιλεσίας καταλήφθηκε στον Πόλεμο της Αυστριακής Διαδοχής από τον Βασιλιά Φρειδερίκο τον Μέγα της Πρωσίας, ο οποίος στην πρώτη του διακήρυξη ονόμασε τον εαυτό του «Πρίγκιπα Πιαστ» (ήταν στην πραγματικότητα μακρινός απόγονος). Το υπόλοιπο της Σιλεσίας, γνωστό ως Σιλεσία του Τσιέσιν, παρέμεινε στην Αυστριακή Αυτοκρατορία. Το πρωσικό τμήμα της Σιλεσίας αποτελούσε την Επαρχία της Σιλεσίας μέχρι το 1918. Αργότερα, η επαρχία χωρίστηκε στις πρωσικές επαρχίες Άνω και Κάτω Σιλεσίας. Λόγω της ανάπτυξης της εκπαίδευσης, μια αναγέννηση του πολωνικού πολιτισμού έλαβε χώρα στο δεύτερο μισό του 1800 στη Σιλεσία, η οποία συνδέθηκε με την εμφάνιση ενός πολωνικού εθνικού κινήματος σαφώς καθολικού χαρακτήρα. Στις αρχές του εικοστού αιώνα, το γεγονός ότι οι Σιλέσιοι ήταν μέρος του πολωνικού έθνους δεν αμφισβητήθηκε.^[10] Η γλώσσα και ο πολιτισμός των αυτοαποκαλούμενων Πολωνών Σιλέσιων τέθηκαν υπό την πίεση των πολιτικών της πρωσικής Κουλτούρκαμπφ, που προσπάθησαν να τους γερμανοποιήσουν σε πολιτισμό και γλώσσα. Η διαδικασία της γερμανοποίησης δεν ήταν ποτέ απόλυτα επιτυχής. Η πολιτιστική απόσταση των Άνω Σιλέσιων από τον γερμανικό πληθυσμό είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της πολωνικής εθνικής συνείδησης στις αρχές του 19ου και του 20ου αιώνα, με αποκορύφωμα τα φιλοπολωνικά κινήματα στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.^[30]

Μετά τις Σιλεσικές εξεγέρσεις, το ανατολικό μικρό, αλλά πλουσιότερο, τμήμα της Άνω Σιλεσίας έγινε μέρος της πρόσφατα αποκατεστημένης Πολωνίας. Το μεγαλύτερο μέρος της γης που κυβερνήθηκε από τους Αψβούργους μετά τον πόλεμο του 1742 πήγε στην Τσεχοσλοβακία, ενώ η Κάτω Σιλεσία και το μεγαλύτερο μέρος της Άνω Σιλεσίας παρέμειναν στη Γερμανία. Η εθνοτική κατάσταση της περιοχής έγινε πιο περίπλοκη, καθώς η διαίρεση της Άνω Σιλεσίας σε πολωνικά και γερμανικά τμήματα οδήγησε σε εθνοτική πόλωση. Οι άνθρωποι που ζούσαν στο δυτικό τμήμα της Άνω Σιλεσίας υπόκεινταν σε μια ισχυρή γερμανική πολιτιστική επιρροή, ενώ όσοι ζούσαν στο ανατολικό τμήμα της Σιλεσίας άρχισαν να ταυτίζονται με τον πολωνικό πολιτισμό και το κράτος.^[10]

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και οι συνέπειές του ενίσχυσαν αυτήν την πόλωση. Τρεις ομάδες διαμορφώθηκαν στον πληθυσμό της Σιλεσίας. Η πολωνόφωνη ομάδα ήταν η μεγαλύτερη, ενώ η γερμανόφωνη ομάδα, η οποία ζούσε κυρίως στην κεντρική Σιλεσία, ήταν αισθητά μικρότερη. Μια τρίτη ομάδα υποστήριξε τον αυτονομισμό και ένα ανεξάρτητο έθνος-κράτος της Σιλεσίας. Οι αυτονομιστές ήταν οριακής σημασίας, βρίσκοντας μικρή υποστήριξη μεταξύ των γηγενών Σιλέσιων.^[31]

Οι λόγοι για αυτές τις μεταβάσεις ήταν οι μετατοπίσεις των συνόρων και οι πληθυσμιακές αλλαγές που ήρθαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ως αποτέλεσμα, η συντριπτική πλειοψηφία της πρώην γερμανικής Σιλεσίας, ακόμη και η Κάτω Σιλεσία, η οποία δεν είχε σημαντικό πολωνόφωνο πληθυσμό, ενσωματώθηκε στην Πολωνία, με μικρότερες περιοχές να παραμένουν υπό τον έλεγχο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας (η οποία αργότερα έγινε μέρος της ενοποιημένης Γερμανίας). Η Τσεχοσλοβακία απέκτησε το μεγαλύτερο μέρος της Σιλεσίας του Τσιέσιν. Εκατομμύρια Σιλέσιοι, ως επί το πλείστον γερμανικής εθνότητας, εκδιώχθηκαν στη συνέχεια, αλλά αφού αποσπάστηκαν από τους Γερμανούς με μια διαδικασία «εθνικής επαλήθευσης», επετράπη στους Σιλεσιανούς που είχαν χαρακτηριστεί ως «αυτόχθονοι» από τις πολωνικές κομμουνιστικές αρχές να παραμείνουν, και στην συνέχεια πολωνοποιήθηκαν έντονα.^[32]

Μεταξύ 1955 και 1959, υπό την επίβλεψη του Ερυθρού Σταυρού, ορισμένοι από τους υπόλοιπους Σιλέσιους μπόρεσαν να μεταναστεύσουν στη Δυτική και Ανατολική Γερμανία για να επανενωθούν με τις οικογένειές τους εκεί.^[33] Κάποιοι όμως έπρεπε να περιμένουν χρόνια. Μέχρι το 1989, σχεδόν 600.000 Σιλέσιοι μετανάστευσαν στη Γερμανία.

Μεταξύ 1945 και 1949, εκατομμύρια Πολωνοί από την πρώην (προ του 1939) ανατολική Πολωνία (ειδικά Λβιβ, Βολυνία, Ποδολία, Βίλνιους, κ.λπ.) και την κεντρική Πολωνία μετακόμισαν στη Σιλεσία, ιδιαίτερα στην Κάτω Σιλεσία. Από το τέλος της κομμουνιστικής κυριαρχίας στην Πολωνία, υπήρξαν εκκλήσεις για μεγαλύτερη πολιτική εκπροσώπηση για την εθνική μειονότητα της Σιλεσίας. Το 1997, ένα δικαστήριο του Κατοβίτσε κατέγραψε την Ένωση Λαών Σιλεσιανής Εθνότητας (ΕΛΣΕ) ως την πολιτική αντιπροσωπευτική οργάνωση της σιλεσικής εθνικής μειονότητας, αλλά μετά από δύο μήνες, η εγγραφή ανακλήθηκε από περιφερειακό δικαστήριο.^[34]

Η σλαβική σιλεσική γλώσσα ή διάλεκτος των πολωνικών^[35] (συχνά αποκαλούμενη άνω σιλεσική) ομιλείται από την εθνοτική ή εθνική ομάδα της Σιλεσίας εντός της πολωνικής Άνω Σιλεσίας. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 στην Πολωνία, περίπου 509.000^[36] άτομα δήλωσαν ότι η σιλεσική είναι η μητρική τους γλώσσα. Ωστόσο, έως και 817.000 άτομα δήλωσαν ότι είναι σιλεσικής υπηκοότητας, χωρίς απαραίτητα να μιλούν σιλεσικά, παρόλο που η σιλεσική υπηκοότητα δεν έχει αναγνωριστεί από τις πολωνικές κυβερνήσεις από τη δημιουργία της το 1945.

Υπάρχει κάποια διαφωνία για το αν η σιλεσική είναι διάλεκτος ή γλώσσα από μόνη της. Οι περισσότεροι Πολωνοί γλωσσολόγοι θεωρούν ότι η σιλεσική είναι μια εξέχουσα περιφερειακή διάλεκτος της πολωνικής. Ωστόσο, πολλοί Σιλέσιοι θεωρούν ότι είναι μια ξεχωριστή γλώσσα που ανήκει στον δυτικοσλαβικό κλάδο των σλαβικών γλωσσών, μαζί με τα πολωνικά και άλλες λεχιτικές γλώσσες, όπως η άνω και η κάτω σορβική, η τσεχική και η σλοβακική. Τον Ιούλιο του 2007, η γλώσσα της Σιλεσίας αναγνωρίστηκε επίσημα από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου και τη SIL International. Στη γλώσσα αποδόθηκε ένας κωδικός ISO: SZL. Ο πρώτος επίσημος διαγωνισμός υπαγόρευσης της σιλεσικής γλώσσας πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο του 2007.

Αν και η γερμανική γλώσσα εξακολουθεί να ομιλείται στη Σιλεσία, καθώς έχει μια αρκετά μεγάλη μειοψηφία ομιλητών στο Βοεβοδάτο Οπόλε στην Πολωνία, η συντριπτική πλειοψηφία των γηγενών ομιλητών εκδιώχθηκε κατά τη διάρκεια ή μετά το 1945. Ως εκ τούτου, ο αριθμός των γερμανόφωνων στην περιοχή μειώθηκε ριζικά και σημαντικά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρόλο που οι Γερμανοί είχαν εγκατασταθεί εκεί για αιώνες. Η σιλεσική γερμανική διάλεκτος είναι ένα ξεχωριστό είδος της ανατολικής κεντρογερμανικής γλώσσας, με κάποια δυτικοσλαβική επιρροή που πιθανότατα προκλήθηκε από αιώνες επαφής μεταξύ Γερμανών και Σλάβων στην περιοχή. Η διάλεκτος σχετίζεται με τη σύγχρονη σαξονική κατά κάποιο τρόπο. Η σιλεσική γερμανική διάλεκτος είναι συχνά παραπλανητική και αναφέρεται ως κάτω σιλεσική στη γερμανική γλώσσα. Η χρήση αυτής της διαλέκτου φαίνεται να μειώνεται, καθώς οι περισσότεροι Γερμανοί της Σιλεσίας προτιμούν είτε τα τυπικά γερμανικά είτε ακόμη και τα πολωνικά.

Τα πρώτα ακριβή στοιχεία απογραφής για την εθνογλωσσική ή εθνική δομή (Nationalverschiedenheit) του πρωσικού τμήματος της Άνω Σιλεσίας προέρχονται από το έτος 1819. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία γενικής απογραφής πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι από το 1910 (αν δεν περιλαμβάνεται η απογραφή μαθητών του 1911 - Sprachzählung unter den Schulkindern - η οποία αποκάλυψε υψηλότερο ποσοστό πολωνόφωνων μεταξύ των παιδιών σχολικής ηλικίας από την απογραφή του 1910 στο γενικό πληθυσμό). Τα σχήματα (Πίνακας 1) δείχνουν ότι μεγάλες δημογραφικές αλλαγές σημειώθηκαν μεταξύ 1819 και 1910, με τον συνολικό πληθυσμό της περιοχής να τετραπλασιάζεται, το ποσοστό των γερμανόφωνων να αυξάνεται σημαντικά και εκείνο των πολωνόφωνων να μειώνεται σημαντικά. Επίσης, η συνολική έκταση στην οποία μιλιόταν η πολωνική γλώσσα, καθώς και η χερσαία περιοχή στην οποία μιλούνταν από την πλειοψηφία, μειώθηκε μεταξύ 1790 και 1890.^[37] Οι Πολωνοί συγγραφείς πριν από το 1918 υπολόγισαν τον αριθμό των Πολωνών στην Πρωσική Άνω Σιλεσία ως ελαφρώς υψηλότερο από ότι σύμφωνα με τις επίσημες γερμανικές απογραφές.^[8]

Στο δημοψήφισμα του 1921, το 40,6% των ψηφοφόρων (άτομα άνω των 20 ετών – ελάχιστη ηλικία που ευνοούσε τον γερμανόφωνο πληθυσμό, του οποίου η διάμεση ηλικία ήταν μεγαλύτερη από αυτή των πολωνόφωνων της Άνω Σιλεσίας, σύμφωνα με απογραφές 1900–1910^[41]) αποφάσισε να αποσχιστεί από τη Γερμανία και να γίνουν Πολωνοί πολίτες.^[42] Συνολικά, πάνω από επτακόσιες πόλεις και χωριά ψήφισαν υπέρ της Πολωνίας, ειδικά στις Πστσίνα, Ρίμπνικ, Ταρνόφσκιε Γκούρι, Τόσεκ-Γκλιβίτσε, Στσέλτσε Οπόλσκιε, Μπίτομ, ^[43] Κατοβίτσε, Λουμπλίνιετς, Ζάμπζε,^[44] Ρατσίμπους, Ολέσνο, Κεντζιέζιν-Κόζλε και Οπόλε.

• Γερμανική μειονότητα στην Πολωνία

• Τόμας Καμουσέλα. Αρχειοθετήθηκε 2007-04-11 στο Wayback Machine. Οι Σλονζόκοι και η γλώσσα τους: Ανάμεσα στη Γερμανία, την Πολωνία και τον Szlonzokian Nationalism Αρχειοθετήθηκε 2007-04-11 στο Wayback Machine.
• The Silesian Museum: The Architecture of Identity