Gryfów Śląski
Gryfów Śląski [elparolu: grifuv slonski], ĝis 1945 germane Greiffenberg [GRAJfnberk] aŭ plene Greiffenberg in Schlesien, historie ankaŭ latine Gryphimontium, estas urbo en nuna Pollando, en distrikto Lwówek, estas sidejo de urbo-kampa komunumo Gryfów Śląski kaj apartenas al provinco Malsupra Silezio. La urbo situas ĉe la rivero Kwisa (germane Queis) kaj lago Złotnickie (germane Goldentraum), en izera montetaro (pole Pogórze Izerskie, [elparolu poguĵe izerskie], germane Isergebirgsvorland). Fine de 2021 en la urbo vivis 6 386 loĝantoj.[1]
| Gryfów Śląski | |||||
| germane: Greiffenberg | |||||
|
| ||||
| Flago | Blazono | ||||
 | |||||
| urbo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
| |||||
 Mapo | |||||
| Genitivo de la nomo | Gryfowa Śląskiego | ||||
| Provinco | Malsupra Silezio | ||||
| Distrikto | Distrikto Lwówek | ||||
| Komunumo | Komunumo Gryfów Śląski | ||||
| Speco de komunumo | Urbo-kampa | ||||
| Urborajtoj | 1242 | ||||
| Koordinatoj | , 15° 25′ O (mapo)51.02799858516115.41479158115951° 2′ N, 15° 25′ O (mapo) | ||||
| Alto super la marnivelo | 320 m | ||||
| Areo | 6,63 km² | ||||
| Loĝantaro | 6386 (en 2021) | ||||
| Loĝdenso | 963 loĝ./km² | ||||
| Poŝtkodo | 59-620 | ||||
| Telefona antaŭkodo | 75 | ||||
| Aŭtokodo | DLW | ||||
| TERYT | 5020112014 | ||||
| Estro | Olgierd Poniźnik | ||||
| Titolo de estro | Urbestro | ||||
| Adreso de estraro | Rynek 1 | ||||
| Poŝtkodo de estraro | 59-620 | ||||
| Telefono de estraro | 75 781-35-52 | ||||
| Fakso de estraro | 75 781-39-16 | ||||
| Poŝto de estraro | inwestycje@gryfow.pl | ||||
| Ĝemelaj urboj |  (Ĉeĥio) Raspenava (Germanio) Bischofswerda  (Pollando) Gryfice | ||||
| Komunuma retejo | http://www.gryfow.pl | ||||
Historio
La setlejo ekestis ĉe vojkruciĝo de komercaj vojoj, kiuj estis defendita de proksima kastelo Gryf (germane Greiffenstein). Precize ne estas konata tempo, kiam la urbo estis lokita, ĉar neniu kredinda dokumento pri ĉi tiu temo restis ĝis hodiaŭ. Oni aprobas, ke en jaro 1242 silezia princo Boleslavo la 2-a Rogatka donis al la loĝloko urborajton. Dum la regado de Bolko la 1-a en 1300 la urbo ricevis remparon. La 23-a de aŭgusto 1354 la Svidna-Javoria princo Bolko la 2-a Mały donis al la urbo multe da privilegioj, kiuj estis preparitaj laŭ rajto de Lwówek Śląski/Löwenberg. En 1425 familio de Schaffgotsch aĉetis la urbon de Janko Chuśnik, kiu antaŭe ricevis Gryfów Śląski kiel ŝuldogarantiaĵo de ĉeĥa reĝo. En jaroj 1427 – 31 la urbon turmentis husanoj kaj kaŭzis multe da detruoj. En 1512 estis rekonstruitaj preĝejo kaj parokestrejo. En 1524 estis konstruita grandioza urbodomo kaj algluiĝaj al ĝi du vendbudoj, por vendado de salo kaj viando kaj estis konstruita vinejo. En 1544 estis plialtigita preĝeja sonorilturo. En 1544 Hans Schaffgotsch ordonis konstruadon de akvomuelejo ĉe rivero Kwisa, kiu havis 6 da akvoradoj kaj kune kun frato Kristoforo malantaŭ la urba pordego de Jelenia Góra/Hirschberg ekkonstruis malsanulejon. En 1561 en katolika preĝejo estis konstruita turo kun pinto kovrita de kupra lado. En 1562 estis pendigita sonorilo farita de sonorilistoj el Lwówek Śląski. En 1584 la urbodomo estis plialtigita je la unu etaĝo. En 1589 estis konstruita la unua apoteko. La 16-a jarcento estis por Gryfów Śląski tempo de paco kaj prospero. Riĉiĝinta kaj evoluiĝinta urbo estis atrakcio por ĉiu speco de metiistoj. Komercaj interŝanĝantoj de la urbo atingis eĉ Nederlandon, Aŭgsburgon, Leipzigon kaj aliaj urboj, kioj komencigis urbestro de Gryfów Śląski - Hans Rother. En 1764 uzinoj komencis produkti linan damaskon kaj ŝtofoj. En 1783 en la urba estis granda incendio, pro kio forbrulis bierfarejo, maltejo, paroĥa domo kaj la 120 da burĝaj brikdomoj. En 1865 Gryfów Śląski ricevis fervojan kuniĝon kun Jelenia Góra, Świeradów-Zdrój kaj Zgorzelec kaj telegraflineon. En 1927 estis muntita tiam la plej moderna telefoncentralo de firmao “SIEMENS”. Post la incendio de la urbodoma turo en 1929 oni rekonstruis ĝin uzinte ŝtalbetonan konstrukcion, kiu estis unu el la unuaj en Malsupra Silezio. Fine de la dua mondmilito, la 9-an de majo 1945 jaro la Sovetunia Armeo okupigis la urbon.
Vidindaĵoj
La urbodomo
La urbodomo
La urbodomo troviĝas centre de la urboplaco. Ĝi estis konstruita en 1524 kaj plukonstruita en 1551 – 1581. Incendio en 1603 parte difektigis la konstruaĵon, kiu poste multefoje estis remontita kaj modernigita. La urbodomo estis konstruita sur la ortangula projekcio kaj havas mansardan tegmenton el 1777. La urbodoma turo estis konstruita en 1620 – 21. En 1688 – 89 la turo ricevis altan, aĵuran, barokan kaskon. Post la incendio de turo en 1929 oni rekonstruis ĝin uzinte ŝtalbetonan konstrukcion, kiu estis unu el la unuafoje en Malsupra Silezio.
La kristana paroĥa preĝejo patronata de “Sankta Hedviga”
Preĝejo patronata de “Sankta Hedviga”.
Ĉefa portalo.
Eno de la preĝejo.
La malfrue gotika preĝejo estis konstruita en turnopunkto de la 14-a jarcento kaj la 15-a jarcento. Ĝis 1408 kaj poste en la 1540-aj estis plukonstruita. En 1545 estis konstruita fama kapelo de familio Schaffgotsch. La preĝejo havas tri navoj kaj poligonan korusejon. Unu el plej valoraj elementoj de la renesanca eno estas granda multefigura epitafo de familio Schaffgotsch, kiu troviĝas en orienta muro de la tomba kapelo. Ĝi estis kreita el grejso de Hans Klintzsch el Pirna en jaroj 1585 – 87. La ĉefa navo de la preĝejo havas renesancan “sgraffito” el la duono de la 16-a jarcento, kiu estas escepta en sileziaj preĝejoj. Alia interesa vidindaĵo estas gotika ligna ĉefa altaro el 1606, kiu fermanta estas simila al hostimontrilo.
La ĉetombeja preĝejo patronata de “Sankta Laŭrenco”
Preĝejo patronata de “Sankta Laŭrenco”.
Epitafo sur la preĝeja muro.
Epitafo sur la preĝeja muro.
La ĉetombeja preĝejo patronata de “Sankta Laŭrenco” estis konstruita en 1605 kaj estis radikale alikonstruita en 1856. Sur la norda muro troviĝas barokaj kaj rokokaj tomboŝtonoj. Sur la ekstera muro de la tombejo troviĝas epitafoj kaj maŭzoleoj de riĉaj urbanoj de Gryfów Śląski.
La antikvaj ŝtondomoj
La antikvaj ŝtondomoj en la urboplaco.
La malnova parto de la urbo
La burĝaj ŝtondomoj devenas el periodo de renesanco kaj baroko. Tiuj estas domoj masonitaj de rompitaj ŝtonoj. La unuaj domoj havis arkadojn. En la 18-a jarcento la domoj ekhavis barokon formon kaj oni likvidis la arkadojn.
La restaĵo de remparzono
La restaĵo de remparzono.
La remparzono devenas el ĉirkaŭ 1300, kaj estis konstruita pro ordono de silezia princo Bolko la 1-a Surowy.
La monumento dediĉita al la 63 da rusaj soldatoj
Monumento dediĉita al la 63 da rusaj soldatoj.
La ŝtona monumento troviĝas en tombejo proksime de tombeja preĝejo. Estas dediĉita al la 63 da rusaj soldatoj, kiuj estis mortfalintaj dum la batalo pro la urbo kontraŭ franca armeo en 1813.
La fontano
La fontano.
La fontano estis starigita en 1908 en la urboplaco okaze de elkonstruo de urba akvokonduktilo en 1905. Ĝi estis farita de Arnold Kunne – artisto el Berlino.
