جناح اصول‌گرایان

پس از پیروزی سید محمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری هفتم در سال ۱۳۷۶ از نام اصلاح‌طلب برای نامیدن افراد و گروه‌های هوادار وی استفاده شد. اصلاح‌طلبان نیز برای طیف مخالف خود از واژه محافظه‌کاران استفاده می‌کردند. همچنین برای اصلاح طلبان از اصطلاح غیررسمی دوم خردادی‌ها نیز استفاده می‌شد. در واکنش به اصلاح‌طلبان، طیف مقابل به مرور از عبارت اصول‌گرایان برای توصیف خود استفاده کردند. در رویدادهای مرتبط با انتخابات دهم ریاست جمهوری، از جریان اصلاحات جنبش سبز متولد شد و در مقابل اصول‌گرایان از عبارت جریان فتنه برای اشاره به اصلاح‌طلبان و معترضین به نتایج انتخابات دهم استفاده می‌کردند.

پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری، اختلاف‌ها و چنددستگی‌ها در جریان اصول‌گرایی، شدت یافت و به مرور زمان، شدیدتر شد. تا جایی که این اختلاف‌ها در پایان دولت دوم محمود احمدی‌نژاد، به بیشترین میزان خود از زمان تشکیل جناح اصول‌گرا رسید.^[۱۷]

در انتخابات سال ۱۳۹۶ نیز اصولگرایان به رهبری محمدباقر قالیباف از سید ابراهیم رئیسی به عنوان کاندیدا حمایت نمودند ولیکن در این انتخابات شکست خوردند.

در انتخابات سال۱۴۰۰ نیز اصولگرایان به حمایت سید ابراهیم رئیسی برآمدند که در این انتخابات سید ابراهیم رئیسی به عنوان هشتمین رئیس‌جمهور ایران مشغول به کار شد.

مواضع مذهبی و اعتقادی

در سال‌های پس از انقلاب اسلامی در تقابل و مقابله با طیف لیبرال که حامی تغییر ساختارهای مذهبی موجود، از جمله دستگاه روحانیت، تقلید، روحانیت و منطبق کردن احکام دینی و احکام اسلامی با ارزش‌های نوین مانند دموکراسی، مردم سالاری و حقوق بشر بودند، جریان‌هایی نیز بودند که مایل به حفظ وضع موجود و مخالف تغییر در ساختارها و باورهای سنتی می‌باشند. هم‌اکنون واژه اصول‌گرایی از طرف خود این افراد برای توصیف خط‌مشی فکری خود به کار می‌رود. اکثریت جریانات مذهبی و دستگاه و طبقه روحانیت عمدتاً در مجموعه اصول‌گرایان شناخته می‌شوند. طیف روشنفکران لیبرال، طیف اصول‌گرایان را متهم به تفسیر خشونت‌آمیز و واپسگرایانه و انحرافی از دین می‌کنند. اصول‌گرایان نیز طیف روشنفکران لیبرال را اهل مسامحه بر سر ارزش‌های مذهبی و غرب‌زده معرفی می‌کنند.^[۱۸][۱۹]

مواضع سیاسی

بیانیه مشترکی که در سال ۲۰۱۰ توسط دو حزب اصلی سیاسی اصولگرا (انجمن روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم) منتشر شد، خلاصه‌ای از عناصر اساسی اصولگرایی است:

1. وفاداری به اسلام و انقلاب اسلامی
2. پیروی از ولی فقیه رهبر ایران و ارادت به اصل ولایت فقیه

سیاست خارجی

اصول‌گرایان به‌طور کلی وضع موجود در سطح بین‌المللی را رد می‌کنند و معتقدند که ایران باید در رأس جنبشی باشد که انقلاب اسلامی را ترویج می‌کند. آنها ایالات متحده را تهدیدی علیه نظام و مانعی برای نفوذ ایران در منطقه می‌دانند. طرفین متعلق به این اردوگاه به‌طور کلی توسعه ظرفیت‌های بومی را در فناوری‌های اصلی (هسته‌ای، نظامی، هوافضا، دارویی و غیره) تقویت می‌کنند و بر این باورند که گرایش به سمت بازارهای بین‌المللی خطری برای نظام محسوب می‌شود.

• محافظه‌کاران فوق‌العاده – که به آنها نومحافظه‌کار نیز می‌گویند – متشکل از افراد غیر روحانی است که به‌طور جمعی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نمایندگی می‌کنند. این محافظه‌کاران از دولت اسلام‌گرایان حمایت می‌کنند و در برابر غرب تهاجمی‌تر و به صورت علنی مقابله می‌کنند.
• محافظه‌کاران سنتی جناح سیاسی هستند که به تشکیل دولت انقلابی کمک می‌کنند و می‌توانند به روابط شخصی با روح‌الله خمینی اشاره کنند. این محافظه کاران از دولت اسلام‌گرا حمایت می‌کنند و از حکومت روحانیت دفاع می‌کنند.

پس از پیروزی جبهه دوم خرداد در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ ایران، گروه‌های اصول‌گرا بر این باور بودند که جبهه دوم خرداد از اصول انقلاب یعنی اسلام، قانون اساسی، ولایت فقیه، رهبری روح‌الله خمینی، و رهبری سید علی خامنه‌ای دور شدند؛ بنابراین جریان سیاسی فوق در مقابل پیروان سید محمد خاتمی، عنوان اصول‌گرایان را برای خود انتخاب کردند. مهم‌ترین تشکل‌های اصول‌گرا در انتخابات دوره هشتم مجلس شورای اسلامی نام خود را جبهه متحد اصول‌گرایان گذاشتند و به‌شرح زیر هستند:

1. حزب ایستادگی ایران اسلامی
2. حزب پایداری انقلاب اسلامی
3. حزب موتلفه اسلامی
4. جامعه روحانیت مبارز
5. جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی
6. جامعه زینب
7. انجمن اسلامی پزشکان
8. جامعه اسلامی دانشجویان
9. آبادگران ایران اسلامی
10. انصار حزب‌الله
11. جامعه اسلامی مهندسین
12. پیشرفت و عدالت ایران اسلامی

این تشکل‌ها را بر اساس گرایش‌های سیاسی آن‌ها می‌توان به چهار دسته زیر تقسیم‌بندی نمود:^[۲۰]

1. اصول‌گرایان سنتی
2. اصول‌گرایان تحول‌خواه
3. اصول‌گرایان پیرو احمدی‌نژاد
4. اصول‌گرایان مستقل

اصول‌گرایان نامی است که محافظه‌کاران پس از انتخابات دور اول شوراهای شهر بر خود نهادند.

مریم بهروزی دبیرکل سابق جامعهٔ زینب معتقد است اصول‌گرایان سه طیف هستند:^[۲۱]

• طیف پیروان خط امام و رهبری که جامعهٔ زینب هم بخشی از همین طیف است.
• طیف تحول‌خواهان و جمعیت ایثارگران که دو یا سه حزب دارند.
• طیف پیرامون محمود احمدی‌نژاد.

جامعه روحانیت مبارز

در سال ۱۳۵۶ به تأکید روح‌الله خمینی و حمایت وی از مرتضی مطهری نخستین هسته جامعه روحانیت مبارز شکل گرفت و اساسنامه آن هم در سال ۱۳۵۷ تدوین شد. برنامه‌ریزی راهپیمایی‌ها، سخنرانی در مساجد، تهیهٔ شعارها و هماهنگی و سازماندهی مبارزات بر ضد حکومت پهلوی عمدتاً برعهدهٔ جامعه روحانیت مبارز بود. در آذر ۱۳۵۸ به توصیه بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران اساسنامهٔ جدیدی تنظیم شد.^[۲۲][۲۳] جامعه روحانیت مبارز با همکاری برخی روحانیون انقلابی همچون مرتضی مطهری، سید محمد حسینی بهشتی، محمدرضا مهدوی کنی، محمدعلی موحدی‌کرمانی، عباسعلی عمید زنجانی، محمد مفتح، علی‌اکبر ناطق‌نوری و محمدجواد باهنر بنیان نهاده شد.

مؤتلفه اسلامی

مؤتلفه اسلامی، که در دی ماه سال ۱۳۶۶، در هفتمین مجمع عمومی خود، به «حزب مؤتلفه اسلامی» تغییر نام داد.

از چهره‌های مؤثر و مشهور حزب مؤتلفه اسلامی در گذشته، می‌توان از مهدی عراقی، مهدی بهادران، اسدالله لاجوردی، سید علی اندرزگو، محمد بخارایی، محمدصادق امانی، رضا صفار هرندی، مرتضی نیک‌نژاد، محمدصادق اسلامی، احمد شهاب، علی درخشان، حبیب‌الله عسگراولادی و سید علی‌اکبر پرورش نام برد. از میان چهره‌های سیاسی موجود نیز، می‌توان از اسدالله بادامچیان، محمدنبی حبیبی، حمیدرضا ترقی، توکلی بینا، کاظم انبارلویی، حسین انواری، فاطمه رهبر و حسن صبوری نام برد. ارگان رسمی این حزب هفته نامه شما است.

انصار حزب‌الله

انتخابات هفتم اسفند ۱۳۹۴

درگذشت محمدرضا مهدوی کنی در سال ۱۳۹۳ خورشیدی موجب شد که اصول‌گرایان با مشکلات گوناگونی برای کسب پیروزی در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی و انتخابات پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری که به‌طور هم‌زمان در ۷ اسفند ۱۳۹۴ برگزار شد، مواجه شوند. اصول‌گرایان برای ایجاد انسجام در تشکیلات خود، اقدام به ایجاد ائتلافی تحت عنوان ائتلاف بزرگ اصول‌گرایان، به رهبری محمدعلی موحدی کرمانی و غلامعلی حدادعادل کردند. این ائتلاف از نظر اکثر احزاب اصول‌گرای وقت مورد تأیید قرار گرفت. در جناح رقیب، اتحاد میان سید محمد خاتمی، اکبر هاشمی رفسنجانی، حسن روحانی و سید حسن خمینی نوعی یکپارچگی را در اردوگاه اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان پدیدآورد. سرانجام اصول‌گرایان در دهمین دوره از انتخابات مجلس شورای اسلامی در شهر تهران شکست سنگینی را متحمل شدند، به‌طوری‌که حدادعادل، سر لیست ائتلاف بزرگ اصول‌گرایان و دیگر نامزدهای ائتلاف بزرگ اصول‌گرایان در شهر تهران از راهیابی به مجلس دهم بازماندند.

• روزنامه کیهان
• یا لثارات الحسین
• رجانیوز
• روزنامه رسالت
• مشرق نیوز
• روزنامه قدس
• روزنامه وطن امروز
• روزنامه صبح نو
• روزنامه جوان
• روزنامه سیاست روز
• روزنامه ابرار
• روزنامه عصر ایرانیان
• پرتو سخن

ریاست‌جمهوری

مجلس

سال	ائتلاف(های) حاضر در انتخابات	کرسی‌ها	-/+	وضعیت در مجلس
۱۳۸۳–۱۳۸۲	ائتلاف آبادگران ایران اسلامی (فقط تهران) ائتلاف خدمتگزاران مستقل ایران اسلامی جبهه وفاق ایران اسلامی	؟	جدید	اکثریت
۱۳۸۷–۱۳۸۶	جبهه متحد اصول‌گرایان ائتلاف فراگیر اصول‌گرایان	۱۷۷	؟	اکثریت
۱۳۹۱–۱۳۹۰	جبهه متحد اصول‌گرایان جبهه ایستادگی ایران اسلامی جبهه بصیرت و بیداری اسلامی	۱۸۴	۷	اکثریت
۱۳۹۵–۱۳۹۴	ائتلاف بزرگ اصول‌گرایان	۸۴	۱۰۰	مجلس معلق
۱۳۹۹–۱۳۹۸	شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی	۱۸۲	۹۸	اکثریت

فراکسیون‌های جبهه‌ای

فراکسیون‌های حزبی

• نقش و تأثیر احمدی‌نژاد در چالش میان اصولگرایان روزنامه شرق
• نگاهی به کارنامه ۸ ساله اصول‌گرایی جهان نیوز