انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۶)

بر پایه مادهٔ ۳ قانون انتخابات ریاست جمهوری، وزارت کشور موظف است دست‌کم پنج ماه پیش از پایان دوره چهار ساله ریاست جمهوری (۱۲ اسفند) مقدمات اجرای انتخابات را فراهم آورد.

نام‌نویسی نامزدان از سه‌شنبه ۲۲ ام تا شنبه ۲۶ فروردین انجام شد. تبلیغات نیز از ۸ تا ۲۷ اردیبهشت پس از اعلام نامزدان تأییدشده انجام شد.

انتخابات جمعه ۲۹ اردیبهشت برگزار شد.^[۱۱]

روش

انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران با روش دومرحله‌ای برای یک دورهٔ چهار ساله انجام می‌شود. در صورتی که هیچ نامزدی نتواند اکثریت مطلق (۱+۵۰٪) را به‌دست‌آورد، انتخابات در روز جمعه بعدی بین دو نامزدی که بیشترین رأی را آورده باشند انجام خواهد شد.^[۱۲]

تشخیص صلاحیت افرادی که برای نامزدی نام‌نویسی می‌کنند به عهدهٔ شورای نگهبان قانون اساسی است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شروط زیر برای نامزدهای ریاست‌جمهوری آورده شده:

• رجل مذهبی و سیاسی
• ایرانی‌الاصل
• شهروند ایران
• مدیر و مدبر
• دارای حسن سابقه و امانت و تقوی
• مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران
• مؤمن و معتقد به مذهب رسمی کشور

زمان‌بندی

برنامه زمان‌بندی انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری ایران به شرح زیر است:^[۱۳]

• ۲۲ فروردین ۹۶: صدور دستور شروع انتخابات توسط وزیر کشور
• ۲۲ تا ۲۴ فروردین ۹۶: تشکیل هیئت اجرایی توسط فرمانداری‌ها
• ۲۲ تا ۲۶ فروردین ۹۶: ثبت نام از داوطلبان به مدت ۵ روز (از زمان صدور دستور شروع انتخابات)
• ۲۷ تا ۳۱ فروردین ۹۶: رسیدگی به صلاحیت داوطلبان توسط شورای نگهبان
• ۱ تا ۵ اردیبهشت ۹۶: تمدید مهلت رسیدگی به صلاحیت داوطلبان توسط شورای نگهبان
• ۶ تا ۷ اردیبهشت ۹۶: انتشار اسامی نامزدها توسط وزارت کشور
• ۸ تا ۲۷ اردیبهشت ۹۶: تبلیغات انتخاباتی نامزدها
• ۲۸ اردیبهشت ۹۶: ممنوعیت تبلیغات انتخاباتی نامزدها
• ۲۹ اردیبهشت ۹۶: اخذ رأی

نام‌نویسی از نامزدان از ۲۲ تا ۲۶ فروردین انجام شد. در پایان روند نام‌نویسی که در ساختمان وزارت کشور انجام گرفت، جمعاً ۱۶۳۶ نفر ثبت‌نام کردند؛ از این تعداد ۱۳۷ نفر زن و ۱۴۹۹ نفر مرد بودند. جوان‌ترین ثبت‌نام‌کننده ۱۸ سال و مسن‌ترین ۹۲ سال داشت.^[۱۴]

نامزدهای تأیید شده از سوی شورای نگهبان

در ۳۱ فروردین ۱۳۹۶ ستاد انتخابات کشور با صدور اطلاعیه شماره هشت خود، شش نامزد احراز صلاحیت شده انتخابات ریاست‌جمهوری را معرفی کرد:^[۱۵]

گرایش	نام نامزد	تولد (سن)	نگاره	حزب	حامیان	سمت‌های کلیدی	تحصیلات
اعتدال‌گرا	حسن روحانی[۱۶]	۱۳۲۷ ‏(۶۸ سال)		اعتدال و توسعه جامعهٔ روحانیت	اصلاح‌طلبان[۱۷][۱۸]، اعتدال‌گرایان روحانیون مبارز[۱۹]، اعتدال و توسعه[۲۰] مردم‌سالاری[۲۱]، اتحاد ملت[۲۲] اراده ملت[۲۳]، نهضت آزادی[۲۴] شورای اصلاحات[۲۵]، حزب کار[۲۶] خانه کارگر[۲۷]، مدرسین دانشگاه[۲۸] اصولگرایان معتدل[۲۹]	رئیس‌جمهور کنونی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نمایندهٔ مجلس خبرگان رهبری دبیر شورای عالی امنیت دولت رفسنجانی و خاتمی نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی دوره دوم تا پنجم	دکترای حقوق اساسی
اصول‌گرا	سید ابراهیم رئیسی[۳۰]	۱۳۳۹ (۵۶ سال)		جامعه روحانیت مبارز	جمنا[۳۱]، جامعه مدرسین[۳۲] روحانیت مبارز[۳۳]، جبهه پایداری[۳۴] رفاه کارگران[۳۵]، عدالت‌طلبان[۳۶] اسلامی دانشجویان[۳۷]، وفاق ملی و پیشرفت[۳۸]، کانون دانشگاهیان[۳۹]	متولی آستان قدس رضوی نمایندهٔ مجلس خبرگان رهبری دادستان پیشین کل کشور معاون اول پیشین قوه قضائیه رئیس پیشین سازمان بازرسی کل کشور	دکترای فقه و حقوق
	سید مصطفی میرسلیم[۴۰]	۱۳۲۶ (۶۹ سال)		مؤتلفه اسلامی	مؤتلفه اسلامی[۴۱]	عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام رئیس شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی مشاور عالی و سرپرست نهاد رئیس‌جمهور خامنه‌ای وزیر ارشاد دولت دوم هاشمی رفسنجانی سرپرست پیشین شهربانی کل کشور	کارشناسی ارشد مکانیک
اصلاح‌طلب	سید مصطفی هاشمی‌طبا[۴۲]	۱۳۲۵ (۷۰ سال)		کارگزاران سازندگی	—	وزیر صنایع سنگین دولت باهنر وزیر صنایع دولت اول موسوی رئیس سازمان تربیت بدنی دولت رفسنجانی و خاتمی رئیس پیشین کمیته ملی المپیک ایران نامزد تأییدشدهٔ انتخابات در سال ۱۳۸۰	کارشناسی ارشد نساجی

نامزدهای کنار کشیده

دو تن از نامزدها با وجود تأیید صلاحیت از سوی شورای نگهبان پیش از رأی‌گیری از نامزدی انصراف دادند.

گرایش	نام نامزد	تولد (سن)	نگاره	حزب	حامیان	سمت‌های کلیدی	تحصیلات	توضیح
اصول‌گرا	محمدباقر قالیباف[۴۳]	۱۳۴۰ (۵۵ سال)		مستقل	جمنا،[۴۴] پیشرفت و عدالت[۴۵]	شهردار تهران فرمانده پیشین نیروی انتظامی نماینده دولت خاتمی در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز فرمانده پیشین نیروی هوایی سپاه پاسداران نامزد تأییدشدهٔ انتخابات در سالهای ۱۳۸۴ و ۱۳۹۲	دکترای جغرافیای سیاسی	به نفع سید ابراهیم رئیسی انصراف داد.
اصلاح‌طلب	اسحاق جهانگیری[۴۶]	۱۳۳۶ (۵۹ سال)		کارگزاران سازندگی	—	معاون اول رئیس‌جمهور رئیس پیشین حزب کارگزاران سازندگی وزیر معادن و فلزات دولت اول خاتمی وزیر صنایع و معادن دولت دوم خاتمی نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی دوره دوم و سوم	دکترای مدیریت صنعتی	به نفع حسن روحانی انصراف داد.

ردصلاحیت شده‌ها

چندین نفر از شخصیت‌های مشهور در این دوره صلاحیتشان احراز نشد. برخی از مشهورترین تأییدنشدگان:

محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور پیشین، مهم‌ترین تأییدنشدهٔ این دوره بود. همچنین حمید بقایی معاون اجرایی او در دولت دهم نیز تأیید نشد.

علیرضا زاکانی نمایندهٔ پیشین مجلس و حمیدرضا حاجی‌بابایی وزیر آموزش و پرورش دولت دهم، دو تن از پنج نامزد نهایی جبهه مردمی انقلاب اسلامی (جمنا) بودند که صلاحیتشان تأیید نشد.

از دیگر چهره‌های سرشناس دولت احمدی‌نژاد، همچنین مسعود زریبافان رئیس بنیاد شهید، صادق خلیلیان وزیر کشاورزی، محمدمهدی زاهدی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، سید احمد موسوی معاون حقوقی و مجلس، به تأیید شورای نگهبان نرسیدند.

از دیگر نمایندگان پیشین مجلس نیز محمدعلی پورمختار، موسی‌الرضا ثروتی، عوض حیدرپور، محسن رهامی، حسن سبحانی، قاسم شعله‌سعدی، اعظم طالقانی، سید احمد کاشانی، مصطفی کواکبیان، عبدالحسین مقتدایی، علیرضا منادی، حسن نوروزی، علی یوسف‌پور تأیید صلاحیت نشدند.

همچنین در میان این افراد نام سید محمد غرضی نامزد انتخابات ریاست جمهوری دور پیش، سید هاشم بطحایی گلپایگانی عضو مجلس خبرگان رهبری و محمد هاشمی رفسنجانی رئیس پیشین سازمان صدا و سیما نیز به چشم می‌خورد.

رقابت‌های انتخاباتی قانونی، همچون دوره‌های پیشتر رسماً از هنگام اعلام صلاحیت‌ها تا دو روز پیش از انتخابات بود. روز قبل از انتخابات هرگونه تبلیغات ممنوع است. صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برای هر نامزد ۲۱۰ دقیقه برای گفتگوی مبارزات انتخاباتی در تلویزیون در نظر گرفت.

رسانه‌های اجتماعی

دو ماه قبل از انتخابات، قوه قضاییه ایران برخی از مدیران کانال تلگرامی طرفدار حسن روحانی را به جرم «جنایات علیه اخلاق عمومی و انتشار فحاشی» دستگیر کرد. کمپین‌های انتخاباتی همچنین از اینستاگرام و ویژگی آن در پخش فیلم‌های زنده برای تبلیغات خود در زمان مبارزات انتخاباتی استفاده کردند.

رئیسی

جمنا

جبههٔ مردمی نیروهای انقلاب اسلامی تشکلی است ائتلافی، که عمدتاً از اصول‌گرایان تشکیل شده‌است. از میان پنج نامزد نهایی این جبهه چهار تن ثبت‌نام کردند که در نهایت دو نفر از ایشان تأیید صلاحیت شدند. حمیدرضا حاجی‌بابایی و علیرضا زاکانی دو نامزدی بودند که صلاحیتشان احراز نشد. مهرداد بذرپاش دیگر نامزد نهایی جبهه نیز پس از حضور در وزارت کشور، از نام‌نویسی انصراف داد.

بدین ترتیب سید ابراهیم رئیسی و محمدباقر قالیباف نامزدان اصلی جمنا در انتخابات معرفی شدند^[۴۷] که قالیباف در نهایت به نفع رئیسی کناره‌گیری کرد.

قالیباف

محمدباقر قالیباف که با ستاد «دولت مردم» به میدان آمده‌بود، روز دوشنبه ۲۵ اردیبهشت به نفع سید ابراهیم رئیسی کناره‌گیری کرد.^[۴۸]

حامیان دولت

از طرف دولت یازدهم، حسن روحانی رئیس‌جمهور و نیز اسحاق جهانگیری معاون‌اول به عنوان نامزد پوششی روحانی در انتخابات شرکت کردند.

روحانی

حسن روحانی رئیس‌جمهور، برای دومین دورهٔ پیاپی در انتخابات نام‌نویسی کرد.

شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان او را به عنوان کاندیدای جبهه اصلاحات و جبهه اعتدال‌گرا معرفی کرد.^[۴۹]

سید محمد خاتمی رئیس‌جمهور پیشین و رهبر اصلاحات در پیامی عنوان کرد رای به روحانی را تکرار کنید.^[۵۰] میرحسین موسوی و مهدی کروبی رهبران معترض به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۸۸) که در حصر خانگی قراردارند در بیانه‌ای با اعلام پشتیبانی از حسن روحانی گفتند که در انتخابات پیش رو شرکت خواهند کرد.^[۵۱]

جهانگیری

اگرچه جهانگیری بعدتر پوششی بودن خود برای روحانی را تأیید نکرد و گفت خودم می‌خواهم رئیس‌جمهور شوم.^[۵۲] ولی بیشتر رسانه‌ها که پیش‌تر از ثبت‌نام گزینه‌ای پوششی یا ضربه‌گیر یا حمایتی برای حمایت از روحانی در انتخابات خبر می‌دادند،^[۵۳] اسحاق جهانگیری را که در آخرین ساعت ثبت‌نام در انتخابات در وزارت کشور حضور به هم رساند، نامزد پوششی روحانی معرفی کردند.^{[۵۴][۵۵][۵۶][۵۷][۵۸][۵۹]}

محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت پس از نام‌نویسی وی گفت که جهانگیری برای دفاع از دولت در انتخابات نام‌نویسی نمود، و او مکمل روحانی است.^[۶۰]

همچنین برخی رسانه‌ها جهانگیری را نامزد احتیاطی تحلیل کردند، یعنی نامزدی که در صورتی که احتمال موفق نشدن روحانی افزایش یافت، جایگزین روحانی شود.^[۶۱][۶۲]

جهانگیری سرانجام در سه‌شنبه ۲۶ اردیبهشت به نفع حسن روحانی کناره‌گیری کرد.^[۶۳]

میرسلیم

سید مصطفی میرسلیم به عنوان نامزد نهایی حزب مؤتلفهٔ اسلامی در انتخابات شرکت کرد.

هاشمی طبا

سید مصطفی هاشمی‌طبا از بنیان‌گذاران حزب کارگزاران سازندگی که در سال ۱۳۸۰ نیز در انتخابات شرکت کرده‌بود، در این انتخابات حضور پیدا کرد. هاشمی طبا در انتها با صدور بیانیه‌ای از حسن روحانی حمایت نمود.

تاییدیه‌ها و موضع‌ها

برخی از گروه‌های سیاسی فعال در خارج از کشور و برخی افراد درون کشور به دلایل گوناگون اعلام کرده‌اند از شرکت در انتخابات خودداری می‌کنند.

رضا پهلوی آخرین ولیعهد ایران در بیانیه‌ای دعوت به تحریم انتخابات کرد.^[۹۴] احزاب کردِ حدک، سازمان انقلابی زحمتکشان، کومله، دمکرات کردستان ایران، سامان خبات، و کومله شاخه حزب کمونیست ایران نیز در بیانیه مشترکی به این دلیل که این انتخابات تحت معیارهای دمکراتیک نمی‌تواند آزاد تلقی شود آن را تحریم کردند.^[۹۵]

سازمان‌های جبهه ملی ایران در خارج از کشور در بیانیه‌ای منع فعالیت احزاب منتقد و حبس روزنامه‌نگاران را از دلایل خود برای عدم شرکت در انتخابات عنوان کرد.^[۹۶]

اتحاد برای دموکراسی در ایران انتخابات را نمایشی دانست و از فعالان سیاسی خواست در آن مشارکت نکنند.^[۹۷]در این بین تعدادی از رهبران جبهه ملی ایران در بیانیه‌ای از حسن روحانی پشتیبانی، و این اقدام را به سود منافع و کیان ملی مصلحت کشور خواندند.^[۹۸][۹۹]

در آخرین نظرسنجی، روز پیش از انتخابات ریاست جمهوری با حجم نمونه ۱۴۰۰۰ نفر در سطح کشور که از سوی ایسپا صورت گرفت، ۷۲ درصد از مردم ایران گرایش به مشارکت در انتخابات داشتند.^[۱۰۰]

در ۱۶ اردیبهشت یک نفر در زرین‌شهر اصفهان به دلیل تبلیغ تحریم انتخابات دستگیر شد.^[۱۰۱]

محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور پیشین ایران و معاون سابق او حمیدرضا بقایی، که صلاحیت شان در این دوره برای نامزدی تأیید نشد، اعلام کردند از هیچ‌یک از نامزدها پشتیبانی نمی‌کنند.^[۱۰۲] با این حال این دو در انتخابات رأی دادند و بقایی نام احمدی‌نژاد را روی برگه رأی خود نوشت.^[۱۰۳]

همانند دوره گذشته، صدا و سیما بیشترین حجم تبلیغات نامزدهای ریاست جمهوری را برعهده داشت. طبق برنامه‌ریزی‌های این سازمان، هر نامزد در مجموع ۱۴۷۰ دقیقه زمان برای تبلیغ در اختیار داشت که از آن، ۵۵۵ دقیقه مربوط به برنامه‌های رادیویی، ۵۵۵ دقیقه مربوط به برنامه‌های تلویزیونی و ۳۶۰ دقیقه مربوط به مناظرات بوده‌است.^[۱۰۴] چینش نامزدها قبل از شروع برنامه‌ها و به وسیله قرعه‌کشی در حضور خود نامزدها یا نمایندگان آن‌ها صورت گرفته‌است.

اعتراض به تخلف و عملکرد صدا و سیما

هم حامیان دولت و هم مخالفان دولت، اعتراض‌های گسترده‌ای به عملکرد صداوسیما داشتند، و هریک او را متهم به جانبداری از نامزد رقیب کردند.

صدا و سیما به شکل مشخص در بخش‌های مختلف برای هر ۶ نامزد ریاست جمهوری وقت تعیین نمود.

اعتراض حامیان دولت

دو ستاد انتخاباتی اسحاق جهانگیری و حسن روحانی با ارائه اسناد، صدا و سیما را محکوم به تخلف آشکار حمایت از ابراهیم رئیسی نمودند.

به‌طور مثال شبکه یک، ساعت ۸:۳۰ دقیقه ۲۶ اردیبهشت همایش حامیان سید ابراهیم رئیسی^[۱۰۵] را زیرنویس کرد و در هنگام پخش یک سریال از شبکه ۳ در پربیننده‌ترین ساعت‌ها، صحبت‌های محمدباقر قالیباف در حمایت از ابراهیم رئیسی نیز از اخبار سراسری به تعداد مکرر پخش و زیرنویس شد.^{[۱۰۶][۱۰۷]}

همچنین جمعی از نمایندگان مجلس حامی روحانی که مسئولیت نظارت بر صدا و سیما را بر عهده دارند در بیانه‌ای صدا و سیما را ستاد انتخابات کاندیدای اصول‌گرا معرفی کردند، علی مطهری نایب‌رئیس مجلس که از حامیان روحانی است، ادعا کرده‌بود میتینگ رئیسی پخش شده ولی همایش بزرگ آزادی روحانی سانسور شده‌است و از این که تلویزیون در اخبار ۲۰:۳۰ سه دقیقه همایش انتخاباتی رئیسی را نشان داده و اجتماع ۲۰ هزار نفری اصلاح‌طلبان حامی روحانی را سه ثانیه نشان داده‌است اظهار تاسف کرد.^[۱۰۸]

مجید انصاری معاون پارلمانی روحانی، با انتقاد از رویه صدا و سیما در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری نیز اظهار کرد: از جریان خاصی که در صدا و سیما از یک سو به تخریب دولت مشغول هستند و از سوی دیگر عملاً کار ستاد انتخاباتی ۱ یا ۲ نفر از کاندیداها را انجام می‌دهد، به شدت گلایه‌مند هستیم.^[۱۰۹] پیش از این نیز ستاد انتخاباتی حسن روحانی در اطلاعیه‌ای اعلام کرده‌بود، بخش‌هایی از مستند انتخاباتی روحانی با عنوان رئیس‌جمهور روحانی از سوی صدا و سیما حذف شد.^{[۱۱۰][۱۱۱]}

احمد مازنی از اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس در یادداشتی نسبت به آنچه تبلیغات سیاسی صدا و سیما برای رئیسی خوانده‌بود، اعتراض کرد.^[۱۱۲] محمد شریعتمداری رئیس ستاد حسن روحانی نیز در نامه‌ای در اعتراض به عملکرد رسانه ملی به عبدالعلی علی‌عسگری نوشت و گفت، رفتار یک‌سویه رسانه ملی موجب تحریک احساسات ضد ظلم مردم ایران می‌شود.^[۱۱۳] روحانی در اعتراض به عملکرد صدا و سیما در جمع مردم زنجان گفت: صدا و سیما گرفتار یک باند سیاسی است.^{[۱۱۴][۱۱۵]}

سحر نیوز ادعا کرده‌بود که صداوسیما هنگام پخش سخنرانی‌های روحانی، چندان تمایلی به نشان‌دادن جمعیت ندارد و زاویه دوربین متمرکز رو به سخنران است.^[۱۱۶] وبگاه خبری اعتدال نیز، ادعا کرده‌بود مصاحبه‌های جهت‌دار ضد رئیس‌جمهور فعلی با انتقاد از شرایط اقتصادی، یک سوءاستفاده از مردم برای حمایت از کاندیدای خاص توسط صدا و سیما بوده‌است به شکلی که افراد مصاحبه‌کننده به شکل واضح مخاطب را به سمت و سوی کاندیدای خاص هدایت می‌کنند.^[۱۱۷]

مخالفان دولت

مخالفان دولت نیز متقابلاً اعتراضی به تخلفات ادعایی صداوسیما در حمایت از روحانی داشتند. از جملهٔ این اعتراض‌ها، عملکرد صداوسیما در سانسور مستند نامزد مورد حمایت آن‌ها بود.^{[۱۱۸][۱۱۹]}

جمنا در نامه‌ای با اعتراض به صداوسیما به علت ادعای حمایت از دولت، ابراز کردند: رسانهٔ ملی به‌عنوان یک سرمایه ملی نباید به بهانه تضییقات مالی یا فشارهای صاحبان قدرت تن به بی‌عدالتی و آنتن فروشی دهد.^[۱۲۰]

فعالان بسیج دانشجویی در نامه‌ای به صداوسیما از تغییر پیوستهٔ موضوع مناظره‌های انتخاباتی انتقاد کردند.^[۱۲۱]

ستاد رئیسی در نامه‌ای به صداوسیما، از پخش برنامه‌های روحانی گله کرده‌بود.^[۱۲۲]

تخریب ستاد و بنرهای تبلیغاتی

گزارش‌های تصویری و شفاهی از تخریب بنر و شکستن شیشه‌های ستاد حسن روحانی در شهر و استان‌های تهران،^[۱۲۳] سرخس،^[۱۲۴] بندرعباس،^[۱۲۵] تبریز، بابلسر، آمل، قزوین، همدان، قم، خوزستان، ارومیه،^[۱۲۶] اصفهان، شیراز، مشهد، فسا، کرج، یزد و برخی دیگر از شهر یا استان‌های کشور بر روی خروجی رسانه‌های مختلفی درج شد.^[۱۲۷] در گزارشی به نقل از سایت صبحی دیگر افرادی ناشناس به ستاد حسن روحانی در اختیاریه، تجریش و پاسداران حمله کردند و با شکستن شیشه‌های ساختمان ستاد، بنرهای نصب شده را نیز پاره کرده‌اند. در ادامه آمده‌است که، حمله‌کنندگان از گاز فلفل استفاده کرده‌اند و افراد حمله‌کننده پس از این اقدام متواری شده‌اند.^{[۱۲۸][۱۲۹][۱۳۰]}

همچنین ستاد مرکزی ابراهیم رئیسی در شیراز دو روز مانده به انتخابات توسط حامیان دولت مورد هجوم قرار می‌گیرد و عده‌ای مجروح شده و ستاد تعطیل می‌شود. مسولین ستاد مدعی می‌شوند که نیروی انتظامی از درگیری جلوگیری نکرده‌است.^[۱۳۱]فرهاد قادریان رئیس ستاد انتخاباتی رئیسی در استان اصفهان مدعی شد کارناوال‌های طرفداران روحانی به ستادهای رئیسی حمله کرده‌اند.^[۱۳۲]

همزمان با انتشار گزارش‌هایی از حمله به ستادهای حسن روحانی و جلوگیری از سخنرانی فعالان سیاسی در چند شهرستان، وزیر راه و شهرسازی از فضای پلیسی کشور، راه‌اندازی ایست و بازرسی و بازرسی خودروها در تهران انتقاد کرد. به گزارش خبرگزاری ایرنا و سحام نیوز، عباس آخوندی وزیر راه اعلام کرد که شامگاه پنج‌شنبه همراه با یکی از بزرگان کشور در حال بازگشت به خانه بوده‌است که مشاهده کرده که در فاصله‌ای کمتر از ۲۰۰ متر در دو نقطه ایست و بازرسی برپا شده و خودروها مورد بازرسی قرار می‌گرفتند.^[۱۳۳] همچنین به گزارش پیام نیوز در چهار روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری در میدان ولیعصر و میدان ونک گارد ویژه نیروی انتظامی مستقر شده‌است.^[۱۳۴]

خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها

بر پایه اعلام وزارت کشور و اداره کل امور مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،^[۱۳۵] خبرگزاری‌ها و برخی از روزنامه‌های وابسته به بودجه عمومی، دولت، نظامی و ارگانی را انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی منع نمود.^[۱۳۶]

۲۷ اردیبهشت آخرین جدول کلی تخلفات رسانه‌ها در ایام انتخابات توسط اداره کل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی که مشمول ماده ۶۸ قانون هستند، اعلام شد. بر اساس این جدول بیشترین تخلف به نام خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران ثبت شده‌است که ۲۵۲ مورد را شامل می‌شود. پس از «فارس»، خبرگزاری تسنیم منتسب به سپاه پاسداران با ۲۴۵ مورد تخلف، رتبه بعدی را داراست. خبرگزاری دانشجو وابسته به بسیج دانشجویی با ۱۸۳ مورد تخلف و خبرگزاری مهر وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی با ۱۶۰ تخلف در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.^[۱۳۷]

فرارو به نقل از روزنامهٔ اصلاح‌طلب شرق در گزارشی نوشت: همه تیترهای فارس و تسنیم حاکی از رشد آرای روحانی است. در شرایطی که بیشتر هنرمندان و ورزشکاران و فرهیختگان هم از روحانی پشتیبانی کرده‌اند، رسانه‌های اصولگرا که نتوانسته‌اند دلخوری خود را از این رخداد پنهان کنند، شروع به حمله به هنرمندان کرده‌اند. روزنامهٔ اصولگرای کیهان در مقاله‌ای هواداران روحانی را نازپرورده و ضدمردم معرفی نمود.^[۱۳۸]

برگزاری مناظره‌های زنده و مستقیم شش نفره نامزدهای دوازدهمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ایران توسط کمیسیون بررسی تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری ایران از قرار زیر اعلام و سر وقت مقرر برگزار شد.

• جمعه ۸ اردیبهشت ۱۳۹۶ (مناظره اجتماعی)
• جمعه ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۶ (مناظره سیاسی - فرهنگی)
• جمعه ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ (مناظره اقتصادی)

تاریخ	منبع	شمار نمونه	حاشیه خطا							مردد	نمی‌گویم	سایر
				روحانی	قالیباف	رئیسی	جهانگیری	میرسلیم	هاشمی‌طبا
۲۷ ارد.	پرسش / کالج-الکترال	۱۵۰۰۰	۱٫۴۱٪	۵۸٫۵۴٪	۰	۳۵٫۱۶٪	۲٫۳۷٪	۱٫۵۶٪	۰٫۷۸٪	۱٫۵۹٪
۲۶ ارد. (منتشرنشده)	ایران‌پل[۱۳۹]	۱۰۰۷	۳٫۰۹	۵۸		۳۶٫۴
۲۵ ارد.	پرسش / نظرسنجی حقیقی[۱۴۰]	۱۵۰۰۰	۱٫۶۶٪	۵۵٫۴۷٪	۰	۲۸٫۴۶٪	۳٫۶۶٪	۲٫۱۸٪	۱٫۴۱٪	۶٫۲۶٪	۲٫۵۳٪
۲۷ ارد.	ایپو[۱۴۱]	۱۲۰۳	۲/۸۳± تا ۴/۰۶±	۳۵٬۹٪	۲٬۳٪	۱۸٪	۰٪	۰٬۵٪	۰٪	۱۶٬۴٪	۲۰٪	۷٪
۲۶ ارد.	ایپو[۱۴۱]	۱۱۹۴	۲/۸۳± تا ۳/۸۹±	۳۰٪	۵٪	۱۳٪	۰٪	۱٪	۱٪	۲۳٪	۱۸٪	۱۰٪
کناره‌گیری قالیباف در ۲۵ اردیبهشت و کناره‌گیری جهانگیری در ۲۶ اردیبهشت
۲۴ ارد.	ایپو[۱۴۱]	۱۱۲۲	۲/۹۳± تا ۴/۳۰±	۲۸٪	۹٪	۱۲٪	۱٪	۱٪	۰٪	۲۴٪	۲۲٪	۴٪
۲۳ ارد.	ایپو[۱۴۱]	۱۰۱۲	۳/۰۸± تا ۴/۷۳±	۲۹٫۱٪	۱۲٫۰٪	۱۰٫۷٪	۰٫۶٪	۰٫۳٪	۰٫۱٪	۲۵٫۵٪	۱۳٫۱٪	۸٫۷٪
مناظرهٔ اقتصادی در جمعه ۲۲ اردیبهشت
۲۲ ارد.	ایپو[۱۴۱]	۱۱۹۹	۲/۸۳± تا ۳/۷۵±	۳۰٪	۱۲٪	۱۱٪	۱٪	۰٪	۰٪	۲۵٪	۱۱٪	۹٪
۲۱ ارد.	ایپو[۱۴۱]	۱۲۱۲	۲/۸۱± تا ۳/۷۴±	۲۹٪	۱۲٪	۱۱٪	۱٪	۰٪	۰٪	۲۸٪	۱۰٪	۱۰٪
۲۰ ارد.	ایپو[۱۴۱]	۱۱۸۹	۲/۸۲± تا ۳/۷۵±	۲۸٪	۱۰٪	۱۰٪	۰٪	۰٪	۰٪	۳۰٪	۹٪	۱۴٪
۱۹ ارد.	ایپو[۱۴۱]	۱۱۸۹	۲/۸۳± تا ۳/۸۲±	۲۳٪	۱۱٪	۹٪	۱٪	۱٪	۰٪	۳۳٪	۱۰٪	۱۴٪
۱۸ ارد.	ایپو[۱۴۱]	۱۰۷۶	۲/۹۹± تا ۳/۹۱±	۲۴٪	۱۰٫۳٪	۶٫۹٪	۰٫۷٪	۰٫۷٪	۰٫۱٪	۳۶٪	۱۰٪	۱۲٪
۱۷–۱۸ ارد.	دانشجویان[۱۴۲]	—	—	۴۱٫۶٪	۲۴٫۶٪	۲۶٫۷٪	۳٫۲٪	۲٫۸٪	۱٫۲٪	-[پی‌نوشت ۱]	...	...
۱۴–۱۷ ارد.	ایپو[۱۴۱]	۱۰۰۰	±۳٫۹	۲۴٫۵٪	۱۰٫۵٪	۴٫۶٪	۱٫۳٪	۰٫۸٪	۰٫۴٪	۳۶٪	۹٪	۱۲٪
۱۶ ارد.	دانشگاه تهران[۱۴۳]	—	—	۳۴٪	۲۸٪	۱۶٪	۲٪	۱٪	۱٪	...	...	۱۸٪
مناظرهٔ سیاسی در جمعه ۱۵ اردیبهشت
۹–۱۰ ارد.	—[۱۴۴]	—	—	۳۷٪	۳۰٪	۱۱٪	۴٪	۲٪	۲٪	...	...	۱۴٪
۹–۱۰ ارد.	—[۱۴۴]	—	—	۲۸٪	۲۶٪	۱۵٪	۷٪	>۳٪	>۳٪	...	...	<۱۹٪
مناظرهٔ اجتماعی در جمعه ۸ اردیبهشت
۳–۴ ارد.	دانشجویان[۱۴۵]	—	—	۴۳٫۵٪	۲۲٫۶٪	۱۷٫۴٪	۳٫۶٪	۲٫۱٪	۲٫۸٪	...	...	۸٫۱٪

اطلاعات جمعیتی رأی دهندگان

به تفکیک استان

نقشه‌ها و نمودارها

• 
  انتخابات ریاست‌جمهوری ایران ۱۳۹۶ بر اساس استان
• 
  نتایج بر اساس استان به درصد
• 
  انتخابات ریاست‌جمهوری ایران ۱۳۹۶ بر اساس شهرستان
• 
  نتایج بر اساس شهرستان به درصد
• 
  میزان رای رئیسی در سطح کشور
• 
  :میزان رای روحانی در سطح کشور
• 
  نتایج بر اساس استان. اندازهٔ نمودار دایره‌ای هر استان متناسب با جمعیت رأی دهندگان آن استان است
• 
  نتایج بر اساس استان. مساحت هر استان بر اساس جمعیت رأی دهندگان آن متناسب شده‌است
• 
  نتایج بر اساس استان (نمودار درختی). اندازهٔ هر استان بر اساس جمعیتش است
• 
  نمودار ستونی از نتیجهٔ انتخابات
• 
  نمودار دایره‌ای از نتیجهٔ انتخابات
• 
  نتیجهٔ انتخابات ایران در بقیه کشور ها
• 
  میزان مشارکت در هر استان

عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور در شب پیش از انتخابات با صدور نامه‌ای اعتراض خود را به محمدحسن رحیمیان رئیس شورای مرکزی و رئیس جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی در رابطه با کاربرد غیرقانونی و غیراخلاقی مخالفان دولت از رسانه‌ها و نهادهای برخوردار از بیت‌المال برای تخریب دولتی کنونی را عنوان کرد.^[۱۵۰]

روند اخذ رای‌گیری

در حین برگزاری انتخابات نیکزاد رئیس ستاد رئیسی در نامه‌ای به هیئت نظارت بر انتخابات، به آنچه تخلفات از حد گذشته خواند اعتراض کرد^[۱۵۱] و خواست این هیئت برای «صیانت از رای مردم ورود کند.» او همچنین در نامه‌ای به وزیر کشور نوشت که در بعضی از شعبه‌های رای‌گیری از ذکر شهرت سید ابراهیم رئیس‌الساداتی (رئیسی) امتناع شده‌است و این که هیئت‌های اجرایی در سرکشی از شعب به نفع رئیس‌جمهور تبلیغ می‌کنند. همچنین معاون او صولت مرتضوی اعلام کرده در برخی استان‌ها از جمله خراسان و خوزستان برگه رأی کم آمده‌است ولی ستاد انتخابات توجهی نمی‌کند.^[۱۵۲]محمدعلی موحدی کرمانی رئیس موقت مجمع تشخیص مصلحت نظام از شورای نگهبان خواست به تخلفات ادعایی در انتخابات رسیدگی کند و گفت: ممکن است با بازبینی و بررسی مجدد گزارش‌ها و تخلفات رأی ابراهیم رئیسی از ۱۶ میلیون به ۱۹ میلیون افزایش و رأی حسن روحانی نیز از حدود ۲۳ میلیون به ۲۱ میلیون کاهش پیدا کند. این گفته باعث واکنش صریح وزارت کشور شد^[۱۵۳] و این نهاد با انتشار بیانیه‌ای، انتقادهای موحدی کرمانی و ادعای وی دربارهٔ تخلف رای‌گیری در انتخابات ریاست جمهوری اخیر را مایه تعجب و غیرقابل باور خواند.^[۱۵۴]حسن روحانی در سخنانی در جمع مسئولان ستاد انتخاباتی خود، شورای نگهبان را متهم کرد که برای تمدید بیشتر زمان رای‌دهی همکاری نکرده‌است.^[۱۵۵]در واکنش به این اختلاف‌ها، علی مطهری نماینده مجلس در نامه‌ای که به صادق لاریجانی رئیس قوه قضاییه نوشت این موضوع را بیان کرد که، اگر از ادامه رأی‌گیری جلوگیری نمی‌کردند حسن روحانی ۲۶ میلیون رأی داشت.^[۱۵۶]در ادامه روند رای‌گیری نیز در ساعت‌های پایانی رای‌گیری سید صولت مرتضوی شهردار مشهد و نماینده ابراهیم رئیسی در ستاد انتخابات کشور در جمع خبرنگاران اظهار کرد: گزارش‌های ما حاکی از آن است که در شهرستان‌های مختلف استان‌های خوزستان، خراسان رضوی، اصفهان و خراسان جنوبی کمبود تعرفه وجود دارد.^[۱۵۷] بر اساس ادعاهای ستاد ابراهیم رییسی به کمبود تعرفه در برخی از شهرهای این چهار استان، علی اصغر احمدی رئیس ستاد انتخابات کشور در بخش خبری شبکه دو سیما ادعای کمبود تعرفه را رد کرد.^[۱۵۸] پیش از این نیز رئیس هیئت اجرایی انتخابات در مشهد ادعای کمبود تعرفه را کذب محض دانست.^[۱۵۹]

بررسی انتخابات توسط شورای نگهبان

شورای نگهبان، ۹ خرداد ضمن تأیید درستی انتخابات، تخلف‌های گزارش‌شده را نیز محرز برشمرد. در بیانیهٔ شورای نگهبان، محور تخلف‌های گزارش‌شده این موردها یاد شده‌است:

1. کمبود تعرفه
2. تأخیر در شروع رأی‌گیری
3. اخلال در روند رأی‌گیری به دلیل توقف یا کندی دستگاه احراز هویت
4. عدم صدور کارت نماینده نامزدها
5. عدم رعایت بی‌طرفی در آگهی نمودن اسامی نامزدها
6. تعطیلی زود هنگام شعب
7. تبلیغ به نفع نامزدها
8. جانبداری و دخالت برخی مقامات در امر انتخابات
9. تطمیع، تهدید، خرید و فروش آرا
10. مخدوش بودن تعرفه‌ها در برخی صندوق‌ها (بدون مهر بودن تعرفه‌ها، عدم درج مشخصات رأی دهنده یا فقدان اثر انگشت و…)
11. ممانعت از حضور نماینده نامزدها در شعب و …

در این بیانیه شورای نگهبان ضمن بیان اینکه در پاره‌ای از موردها شکایت محرز است و تخلف‌ها اثبات رسیده‌است، و مراتب جهت رسیدگی به قوهٔ قضائیه فرستاده خواهد شد، گفته‌است: «امیدواریم که رسیدگی قاطع، دقیق، سریع و عادلانه به تخلفات ارسالی به قوه قضاییه به گونه‌ای باشد که در آینده شاهد چنین رفتارهایی در نمایش اقتدار مردم عزیز و شریف ایران اسلامی نباشیم.»^[۱۶۰]

سید علی خامنه‌ای رهبر ایران نیز یک هفته بعد ضمن سخنرانی با اشاره به انتخابات، خواستار رسیدگی به تخلف‌ها برای جلوگیری از تکرار آن در انتخابات‌های پیش‌رو شد.^[۱۶۱]

ده‌ها هزار هوادار حامی رئیس‌جمهور حسن روحانی به خیابان‌های تهران ریختند تا انتخاب مجدد رئیس‌جمهور جشن بگیرند. بورس اوراق بهادار تهران پس از مشخص شدن نتایج انتخابات و روند پیروزی‌های اخیر با ۱٪ افزایش به بالاترین سطح در سه ماه اخیر خود رسید.

بین‌المللی

•  سازمان ملل متحد - آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان، انتخاب مجدد حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران را تبریک گفت. سخنگوی سازمان ملل، استفان دوژاریک، عصر روز دوشنبه در گفتگو با خبرنگاران در نیویورک، گفت که پیام گوترش تمایل به ادامه همکاری با ایران در مورد موضوعات مورد علاقه متقابل است.^[۱۶۲]
•  اتحادیه اروپا - فدریکا موگرینی نماینده عالی اتحادیه، پیروزی روحانی را تبریک گفت و اضافه نمود که ایرانیان با شور و اشتیاق در زندگی سیاسی کشورشان شرکت کردند.^[۱۶۳]