اهورامزدا
اَهورامَزدا (به اوستایی: «مَزدا اَهورَه») (و نیز با نام‌های: اهورا، اورمَزد، هورمَزد، اورمُزد، هورمُز و هُرمُز و ورمز) نام آفریدگارِ نِکویی‌ها و دادار و پروردگارِ همهٔ هستی در آئین مَزدَیَسنا است. او الوهیت و الهه آفرینش در این دین است.
| اهورامزدا خداوندگار خِرَد | |
|---|---|
.jpg) سنگ‌نگاره‌ای از اهورامزدا در نقش رستم | |
| اطلاعات کلی | |
| نام‌های‌دیگر: | اهورا، اورمَزد، هورمَزد، اورمُزد، هورمُز، هُرمُز و ورمز |
| اوستایی: | مَزدا اَهورَه |
| دین دبیره | 𐬨𐬀𐬰𐬛𐬁 𐬀𐬵𐬎𐬭𐬀 |
| جنسیت: | نرینه |
| دوران : | پیش از زرتشت با دگرگونی گسترده پس از زرتشت |
| سیاره: | هُرمُز |
| رده: | دانای بزرگ هستی بخش، دادار، برقرار کننده نظم هستی (اشا)، داور |
| نماد: | نور، نیکی |
| عضوی از: | ایزدان سی و سه‌گانه، ایزدان نگهبان روزهای ماه |
| خدای: | خرد، همهٔ هستی، نیکویی |
| نگهبان‌روز: | یکم هر ماه، هرمزشید هر هفته |
| گل: | مورد |
| جشنواره: | نوروز |
| دشمن‌ها: | اهریمن |
| اطلاعات شخصی | |
| پدر: | زروان (تنها در آیین زروانی) |
| خواهر و برادر: | اهریمن (تنها در آیین زروانی) |
| فرزندان: | همه‌ایزدها به ویژه امشاسپندان |
واژه‌شناسی
«اهورامزدا» واژه‌ای برآمده از دو واژه جداگانه «اَهورا» و «مَزدا» است که ریشه آن به زبان اوستایی کهن در گاتاها بازمی‌گردد. در گاتاها گاه ترکیب «اهورا مزدا» جدا از هم و به شکل تنهای «اهورَه» یا «مزدا» آمده است ولی در موارد کنار هم ترکیب «مزدا اهورَه» کاربرد فراوان تری دارد.[۱] واژه اهورامزدا به گونه «مزدا اهوره» یا «مزدا» ۱۵۵ بار در گاتاها بازگو شده است.[۲] اهورا به معنای سرور، و مزدا به معنای خِرَد است.[۳]
ویژگی‌های اهورامزدا
به باور زرتشتیان، اهورامزدا آفرینندهٔ جهان است. مزدیسنان اهورامزدا را می‌پرستند. اهورامزدا خالق و داور همهٔ چیزهای مادی و معنوی و نیز آفریننده روشنی و تاریکی و برقرارکننده نظم هستی (اشه) است.[۴]
اهورامزدا و باورها
در گات‌ها
| اهورامزدا | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| انسان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ذهن انسان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سپنتا مینو | انگره مینو | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
در مزدیسنا
بر اساسِ کتابِ بندهشن که در اواخر دوره ساسانیان نوشته شده، نیروی مخالفِ اهورامزدا و زایندهٔ بدی‌ها را اهریمن معرفی می‌کند.[۵]
| اهورامزدا | اهریمن | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ایزد مهر و دیگر ایزدان | امشاسپندان ــ وهومنه اشه وهیشته شهریور سپنته آرمیتی هیوروتات امرتات | دیوهای کماله ــ اکومن اندردیو ساوول ناگهیس تریز زریز | دیو دروغ و دیگر دیوها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
در زروانیسم
در باورِ زروانیان، اهریمن برادر و رقیبِ اهورا مزدا و پسر زروان[۶] و دارای هویتی جداگانه از اهورا مزدا است.
بر پایهٔ باورهای کهنِ زروانی و دیگر دین‌های پس از آن چون مانویان «اهورامزدا و اهریمن هردو زادهٔ زروان (خدای زمان) بودند و جهان عرصه جنگ این دو نیروی نیک و بد است ولی سرانجام چیرگی در پایانِ جهان با اهورامزداست و چون اهورامزدا پاکی مطلق است بدی در او راه ندارد. پس هر آنچه که بد است اهریمنی است.» البته این سخن در هیچ جای گاهان نیست و زُروان در زبان اوستایی تنها به معنای زمان است و ارتباطی با خداوند ندارد.
| زروان خدای بی‌اثر | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اهورامزدا بالاترین سرور کیهانی | مهر میانجی خدای پیمان و عهد | اهریمن خدای جهان مرگ تاریک | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| آسمان روز | آسمان شب | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
