طبرسی در سال ۴۶۸ یا ۴۶۹ هجری قمری در مشهد متولد و در سال ۵۴۸ هجری قمری در سبزوار فوت کرده و در حرم علی بن موسی الرضا دفن شدهاست.[۱]
انگیزه تألیف
در کتاب ریاض العلما آمده که وقتی طبرسی سکته میکند خانواده اش به خیال اینکه مرده وی را دفن میکنند. ولی طبرسی در قبر به هوش میآید و نذر میکند که اگر نجات پیدا کند تفسیر قرآن بنویسید. شب دزدی برای دزدیدن کفن وی قبر را میشکافد و وی از قبر بیرون میآید و نذر خود را بجا میآورد.[۲]
محدث نوری گفته این داستان در هیچ کتاب تاریخی دیگری قبل از ریاض العلماء نیامده است. افندی صاحب ریاض العلماء در قرن ۱۱ میزیسته و طبرسی در قرن ششم هجری میزیسته.[۳]
معرفی
این تفسیر دارای بخشهای گوناگونی چون قرائت، لغات، بیان معانی، شان نزول، روایات مرتبط، شرح و تبیین قصههای قرانی میباشد. طبرسی این تفسیر را با الگوگیری از تفسیر تبیان نوشته شیخ طوسی نوشتهاست. طبرسی از معدود مفسران شیعی است که به علم مناسبات توجه کردهاست.[۴]
اعتبار و ویژگی
مجمع البیان به اتفاق آراء شیعه و اهل سنت، در جامعیت، استحکام مطالب، شیوه ترتیب و تنظیم آنها و در روش تفسیر و تبیین مفاهیم آیات، منزلت خاص و جایگاه ویژهای دارد. شیخ محمود شلتوت رئیس اسبق دانشگاه الازهر میگوید: «مجمع البیان در بین کتابهای تفسیری قرآن بیهمتاست.».[۵]
مجمع البیان شامل مباحثی چون قرائت، اعراب، لغات، بیان مشکلات، ذکر موارد معانی و بیان، شان نزول آیات، روایات وارده و شرح و تبیین قصص و حکایات است. این تفسیر تا حد زیادی متأثر از تفسیر التبیانشیخ طوسی است.[۶]
شیوه نگارش
مفسر ابتدا از نظر اختلاف قرائت، سپس از نظر لغت و مشکلات لغوی و از نظر اعراب کلمات سپس از نظر اسباب نزول و معنی آیه را مورد بحث قرار داده و بعد احکام آیه و قصص را مطرح میکند. در پایان تحت عنوان نظم، ربط و پیوند معنائی آیات را به یکدیگر و ربط هر آیه از آیات را به آیات قبل و بعد از آنها و همچنین ارتباط سورههای قرآن را با هم بیان کردهاست.